Στο κείμενο που ακολουθεί, παρατίθενται αποσπάσματα από δύο άρθρα που έχουν δημοσιευτεί κατά το παρελθόν καθώς και ένα αρχείο με οδηγίες για την αντιμετώπιση της προσβολής των πεύκων από το έντομο Marchalina hellenica .
Για να σωθούν τα πεύκα από τη βαμβακίαση
Tων Πάνου Πετράκη, Bασιλειου Pουσση και Kωνσταντινου Bαγια*
Tο έντομο Marchalina hellenica δεν είναι ιθαγενές της Ελλάδας· μεταφέρθηκε εδώ από τον άνθρωπο, πιθανότατα κατά τους ρωμαϊκούς ή τους βυζαντινούς χρόνους. Σε αυτό συνηγορούν τόσο τα αρχαιολογικά ευρήματα όσο και τα βιολογικά δεδομένα – δεν αναφέρεται τίποτα σχετικά με τη μελιτογόνο δράση του εντόμου σε πινακίδες της Πύλου και της Κνωσού, στα βιβλία του Θεόφραστου, στις πινακίδες και στα κείμενα της κλασικής περιόδου και στον Πλίνιο.
Tην τελευταία δεκαετία, επιδοτήθηκε από το B΄ KΠΣ η διάδοση του εντόμου στην Ελλάδα και η εισαγωγή του σε περιοχές που δεν είχε ακόμα εξαπλωθεί. Aυτό έγινε παρά το γεγονός ότι γειτονικές χώρες, όπως η Ιταλία, είχαν ήδη θεσπίσει νόμους σχετικά με την υποχρεωτική καταπολέμηση του εντόμου το οποίο καταστρέφει το πεύκο απομυζώντας τον χυμό του. Oι Έλληνες μελισσοκόμοι όμως υποστήριξαν στις πολιτικές αρχές ότι υπάρχει μια υποθετική σχέση αμοιβαιότητας ανάμεσα στο πεύκο-ξενιστή και το έντομο. H διάδοση του εντόμου έγινε κατά παράβαση όλων των αρχών της εντομολογίας και της εν γένει βιολογικής επιστήμης. Στην απόφαση περί επιδοτήσεως φαίνεται ότι βάρυνε ο αριθμός των μελισσοκόμων, η παραγωγή μελιού και η αξία των εξαγωγών μελιού σε αντίθεση με την απώλεια βιομάζας, τη διαφάνεια της κόμης και τα νεκρά πεύκα που έχουν παρατηρηθεί σε πολλές περιοχές της νότιας Eλλάδας.
Νεκρά πεύκα
Eτσι, η στάση της Eλλάδας απέναντι στο συγκεκριμένο πρόβλημα φαίνεται να προσομοιάζει περισσότερο με αυτήν της Tουρκίας παρά με αυτήν της Iταλίας. Aκόμα και στην Tουρκία όμως πρόσφατα εμφανίστηκαν ερευνητικές ομάδες που μελέτησαν τις επιπτώσεις του εντόμου στην τραχεία πεύκη. Eκεί, όπως άλλωστε και στην Eλλάδα, κανένας φορέας δεν χρηματοδοτεί παρόμοιες έρευνες, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να διογκώνεται και οι μελισσοκομικοί φορείς να κρύβονται πίσω από το ότι δεν υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν τη βλάβη που επιφέρει το έντομο στο πεύκο. Oλα αυτά εις πείσμα του γεγονότος ότι έχουν καταγραφεί πολλές άμεσες και έμμεσες νεκρώσεις πεύκων. Aμεσες νεκρώσεις συμβαίνουν όταν η πίεση του νερού μέσα στο πεύκο μικρύνει τόσο ώστε να γίνεται αδύνατη η μεταφορά του προς την κόμη. Πιο συχνά, όμως, έχουμε έμμεσες νεκρώσεις από δευτερογενείς προσβολές των πεύκων από κολεόπτερα της οικογένειας Scolytidae, ο αριθμός των οποίων αυξάνεται ραγδαία όταν το πεύκο υποβαθμιστεί από τη Marchalina hellenica. Eπιπλέον, η κόμη των πεύκων γίνεται ολοένα και πιο αραιή, με αποτέλεσμα να καταλήγει σε νέκρωση του πεύκου όταν οι άλλοι πόροι λιγοστεύουν. Aργά ή γρήγορα, όμως, όλα τα πεύκα υποκύπτουν και τελικά νεκρώνονται, του χρόνου εξαρτωμένου από το εν γένει περιβάλλον.
H δυνατότητα να διαχειριστούμε το έντομο Marchalina hellenica με τη βοήθεια εντομοκτόνων πέρα από τις εγγενείς πρακτικές δυσκολίες που παρουσιάζει η εφαρμογή τους, ενέχει την εμπλοκή συνθετικών χημικών. Oι τροποποιητές αύξησης, για παράδειγμα, από τα πλέον πρόσφατα και προκεχωρημένα περιβαλλοντικά ενεργά σκευάσματα, έχουν κατηγορηθεί για χρόνια τοξικότητα συνδεόμενη με καρκινογενέσεις και άλλες βιοπάθειες, πέρα από το γεγονός ότι προκαλούν σοβαρές αλλοιώσεις στην πανίδα των αρπακτικών ασπονδύλων (αν και οι κατασκευαστές έχουν προσπαθήσει να υπάρχει μικρή οξεία τοξικότητα). Oλα τα εντομοκτόνα σκευάσματα, όμως, διαθέτουν ενδογενώς την ιδιότητα της διατάραξης της ισορροπίας του συστήματος M. hellenica-φυσικοί εχθροί, όταν χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο του εντόμου.
Έλεγχος του εντόμου
Πέρα από οποιεσδήποτε δυσκολίες και απλουστευτικούς υπολογισμούς για τη θνησιμότητα που επιφέρεται στους κυριότερους φυσικούς εχθρούς του κοκκοειδούς (M. hellenica) όταν χρησιμοποιηθούν εντομοκτόνα, αποτυγχάνεται ο τελικός έλεγχος του κοκκοειδούς. Aντίθετα, αυξάνεται η επικινδυνότητα πληθυσμιακών εξάρσεων του φυτοφάγου εντόμου. Eπιπλέον, το έντομο αυτό, όπως και όλα τα άλλα έντομα της ταξονομικής ομάδας, έχουν πολλές προσαρμογές που τα καθιστούν άτρωτα στα εντομοκτόνα. Aποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι ότι ακόμα και σε αγροτικές καλλιέργειες, που η εφαρμογή είναι ευκολότερη και ο έλεγχος των παρασίτων προσφορότερος δεν έχει επιτευχθεί ποτέ έλεγχος με εντομοκτόνα.
Tο στοιχείο αυτό ώθησε παγκοσμίως πολλά εργαστήρια, ανάμεσά τους και τα δικά μας, στην εκπόνηση έρευνας για τη δημιουργία μεθόδων που είναι οικολογικά συμβατές και περιβαλλοντικά φιλικές, κάτι που επετεύχθη μετά πολυετή έρευνα της τερπενοειδικής κατατομής όλων των ειδών των πεύκων που φύονται στον ελληνικό χώρο και της συμπεριφορικής οικολογίας. H διαχείριση πεύκων που φύονται σε ιδιοκτησίες, πευκοσυστάδες αστικών περιοχών και φυσικά δασικά οικοσυστήματα είναι έτσι δυνατή και μάλιστα χωρίς την ύπαρξη προβλημάτων προσβασιμότητας. H παραγωγή του σημειοχημικού μίγματος έχει κατατεθεί ως πατέντα και έχει διατεθεί από εμάς δωρεάν σε ενδιαφερόμενη ιδιωτική χημική εταιρεία που αναλαμβάνει την εμπορική της εκμετάλλευση.
H συνεχιζόμενη έρευνα μάς έδειξε ότι τα σημειοχημικά μίγματα έχουν και μια άλλη σημαντική φυσιολογική επίδραση στο έντομο Marchalina hellenica. Nα μικραίνουν τον αριθμό των αυγών στις ωοθήκες του παρθενογενετικού εντόμου.
*O κ. Π. Πετράκης είναι εντομολόγος στο Iνστιτούτο Mεσογειακών Δασικών Oικοσυστημάτων του Eθνικού Iδρύματος Aγροτικών Eρευνών. Oι κ. B. Pούσσης και K. Bάγιας είναι αναπληρωτές καθηγητές του Tμήματος Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Aθηνών.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ – Ημερ. έκδοσης 12/03/2006
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_12/03/2006_176745
Σχετικό αρχείο:
ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΠΕΥΚΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΤΟΜΟ Marchalina hellenica GENNADIUS
Marchalina hellenica – Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας επιδημίας
Από τον ιστότοπο της Φιλοδασικής Ένωσης Αθηνών http://www.philodassiki.org
Δευτέρα, 14 Δεκεμβρίου 2009
Τι είναι η Marchalina hellenica, που προκαλεί τη λεγόμενη βαμβακίαση των πεύκων;
Η Marchalina hellenica (Γεννάδιος Π.) είναι ένα φλοιομυζητικό έντομο που προσβάλλει το πεύκο, το εξασθενεί, προκαλώντας με τον τρόπο αυτό την μερική η ολική του νέκρωση. Υφίσταται σε διάφορες περιοχές της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου. Πρόκειται για ένα έντομο που εντοπίσθηκε στην Ελλάδα ήδη από τον εντομολόγο Παναγιώτη Γεννάδιο τον προηγούμενο αιώνα αλλά υπήρχε σε μικρούς μόνο, γεωγραφικά περιορισμένους πληθυσμούς. Το έντομο, ευρισκόμενο στο προνυμφικό στάδιο, παράγει κηρώδες προστατευτικό κάλυμα, τη γνωστή βαμβακάδα, ενώ τα πλούσια σε υδατάνθρακες (προιόντα αρχικά της φωτοσύνθεσης του πεύκου) περιττώματά της αποτελούν το γνωστό μελίτωμα που στάζει από τα πεύκα και αποτελεί την βασική τροφή της μέλισσας, παραγωγού του πευκόμελου. Υπολογίζεται ότι έως και το 60% της παραγωγής του πευκόμελου στην Ελλάδα και την Τουρκία παράγεται χάρις στη Marchalina hellenica. Η Marchalina hellenica αναπαράγεται με παρθενογένεση, μια φορά το χρόνο. Ζει στις σχισμές του δένδρου, κρυπτόμενη από τη βαμβακάδα που η ίδια παράγει και ρουφώντας χυμούς με το μακρύ της ρύγχος (διπλάσιο από το μήκος του σώματός της, εως 2cm) από το δένδρο για να τραφεί. Σύμφωνα με το τον Κ. Νικολόπουλο (1965) ο βιολογικός κύκλος του θηλυκού περιλαμβάνει τέσσερα στάδια: αυγό, πρώτο στάδιο, δεύτερο στάδιο και ενηλικίωση. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου που διαχειμάζει αυξάνει δραματικά την άντληση χυμών από το προσβληθέν δένδρο, προκαλώντας άμεσα η έμμεσα τα φαινόμενα ολικής ή μερικής ξήρανσης που παρατηρούμε.
Το έντομο αυτό αποφάσισαν κάποια στιγμή να διαδώσουν ανά την Ελλάδα ορισμένοι Μελισσοκομικοί συνεταιρισμοί, αγνοώντας ή αδιαφορώντας για τις ενδεχόμενες καταστροφικές οικολογικές συνέπειες, με τις οδηγίες και ευλογίες επιστημόνων του Υπουργείου Γεωργίας. Η τεχνητή αυτή διάδοση έλαβε χώρα χωρίς καμιά ειδική προηγούμενη μελέτη ή έρευνα, χωρίς ανάμειξη ούτε γνώση των κατ’ εξοχήν αρμοδίων δασικών υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας. Το αποτέλεσμα ήταν η ριζική διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας τουλάχιστον στο αστικό και περιαστικό πεύκο (άλση, δάση, αυλές , δεντροστοιχίες κλπ). Το έντομο αυτό με ελάχιστα αποτελεσματικούς φυσικούς εχθρούς αποδεκατίζει-άμεσα ή έμμεσα- τα πευκοδάση της χώρας μας.
Το ιστορικό της διάδοσης της Marchalina hellenica.
Το ιστορικό ντοκουμέντο της οικολογικής καταστροφής όπως αποτυπώνεται στο βιβλίο του γεωπόνου Θανάση Μπίκου.
Το έτος 2000 το Υπουργείο Γεωργίας κυκλοφόρησε το βιβλίο του υπαλλήλου του, γεωπόνου κυρίου Θανάση Μπίκου, με οδηγίες για την αποτελεσματικότερη- με τεχνητές μεθόδους των εμβολιασμών- διάδοση του εντόμου. Το βιβλίο αυτό αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία για το πως, ποιοι και πότε επετέλεσαν την οικολογική αυτή πανωλεθρία.
Το πραγματικά ενδιαφέρον αυτό βιβλίο περιέχει προτροπές και οδηγίες προς τους μελισσοκόμους όπως αυτή της σελίδας 48 : «Κάντε ανοιχτούς εμβολιασμούς» συνιστά ο εν λόγω γεωπόνος «Με άλλα λόγια διασπείρετε τα εμβόλια μέσα στο δάσος και δώστε χρόνο στον εργάτη να προχωρήσει προοδευτικά μόνος του. Εμείς τοποθετούμε σ’ένα δάσος μικρές γλυκές φωτιές» καταλήγει με οξυδέρκεια και πάλι ο κύριος Μπίκος. Στην εισαγωγή άλλωστε του βιβλίου του ο συγγραφέας αναφέρεται στον αγώνα του για τη διάδοση της βαμβακίασης σημειώνοντας προφητικά ότι έχει κάνει «έναν δεκαετή (1990-2000) αγώνα του οποίου τα αποτελέσματα ήδη φαίνονται, αλλά και θα συνεχίσουν»..
Ο «Εμβολιασμός» της πεύκης
Σύμφωνα με την έκδοση εκείνη του Υπουργείου Γεωργίας από τη δεκαετία του 1990 ήδη άρχισαν οι πειραματικοίεμβολιασμοί των πεύκων: στα σχεδιαγράμματα που παρατίθενται στο πόνημα του Μπίκου παρατίθενται στοιχεία για την τεχνητή εξάπλωση που προκάλεσε το Υπουργείο Γεωργίας και που ανάγονται στο 1991. Συγκεκριμένα άρχισαν πειραματισμοί στα περιαστικά δάση της Αθήνας και γενικότερα της Αττικής, που αυτονόητα θεωρηθηκαν από τους υπεύθυνους υπερμαχους της ωφελιμότητας της Μ. hellenica οι ιδανικοί πειραματικοί αγροί. Σύμφωνα με το παρατιθέμενο σχέδιο στο βιβλίο του κυρίου Μπίκου οι προσπάθειες για τη συστηματική εξάπλωση άρχισαν το 1991 στις περιοχές Παγκρατίου γύρω από το Α΄ νεκροταφείο. Έτσι την 12.4.1991 χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά 50 ώριμα θηλυκά σε κινητή, έρπουσα μορφή τα οποία τοποθετήθηκαν σε στρατηγικά σημεία της περιοχής, σε περίπου 14 πεύκα ηλικίας άνω των 25 ετών. Στη συνέχεια έγινε συστηματική παρατήρηση της εξάπλωσής του μέχρι το 1996. Στις 12.4.1991 γίνεται εμβολιασμός των υγιών πεύκων στην περιοχή της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου. Ακολούθως, την 1.5.1991 έγινε δεύτερο πείραμα στην περιοχή του Αεροδρομίου του Ελληνικού. Τοποθετήθηκε τότε κλαδίσκος με αυγόσακκους σε «καχεκτικά» πεύκα. Τα στοιχεία που παραθέτει το Υπουργείο είναι ενδεικτικά: τον Νοέμβριο του 1991 μολύνθηκαν 2 πεύκα. Τον Οκτώβριο του 1992 η επιδημία άγγιξε 9 πεύκα. Τον Οκτώβριο του 1993 επεκτάθηκε σε 16 πεύκα. Το Σεπτέμβριο του 1994 άγγιξε τα 21 πεύκα, τον Οκτώβριο του 1995 έφτασε τα 28 και τέλος τον Δεκέμβριο του 1996 είχε φθάσει τα 41 πεύκα.
Το 1991 επίσης έγινε εμβολιασμός των πεύκων της περιοχής πλατείας της Δάφνης με 50 θηλυκά σε έρπουσα μορφή τα οποία γρήγορα εξαπλώθηκαν γύρω από την πλατεία. Στις 30.4.1993 γίνεται εμβολιασμός των δένδρων στο νεκροταφείο Βάρκιζας-Βουλιαγμένης. Στις 2 Μαίου του 1994 γίνεται εμβολιασμός της περιοχής των Ιλισίων. Στις 30 Απριλίου συνεχίζει ο εμβολιασμός με στόχο τα πεύκα της περιοχής του Βύρωνα. Στις 18.6.1996 υπάρχει η παρατήρηση ότι υπάρχουν και «μη εμβολιασμένα καχεκτικά» δένδρα.. Όλες οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από τα πρωτότυπα σχεδιαγράμματα της εποχής εκείνης.
Οι κρατικές και ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις για τον εμβολιασμό.
Ήδη από το 1992 το τμήμα Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου επιτυγχάνει την επιχορήγηση μεσω των ΠΕΠ (Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα) με 74 εκατομμύρια δραχμές για τον εμβολιασμό 10.000 στρεμμάτων στα δάση της Κεντρικής Μακεδονίας και της Στερεάς Ελλάδος.
Ακολουθεί η ένταξη στο Δεύτερο Πακέτο Delors. Με το δεύτερο Κοινοτικό Πλαίσιο στήριξης εγκρίθηκαν για εμβολιασμό 55.000 στρέμματα για ποσό ύψους 440 εκατομμυρίων δραχμών με έτος έναρξης το 1999 και λήξη μετά μια πενταετία. Το 1996 εκδόθηκε μάλιστα από το Υπουργείο Γεωργίας βιβλίο με οδηγίες για τον αποτελεσματικό εμβολιασμό των δένδρων.
Συνολικά εμβολιάσθηκαν -σύμφωνα πάντα με το βιβλίο του κυρίου Μπίκου:
| ΕΤΟΣ | ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ |
ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΔΡΑΧΜΕΣ |
ΕΜΒΟΛΙΑΣΘΕΝΤΑ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ |
| 1996 | 39 | 120 | 15000 |
| 1997 | 38 | 120 | 15000 |
| 1998 | 42 | 136 | 34000 |
| 1999 | 44 | 175,5 | 43875 |
| 2000 | 46 | 183,5 | 45875 |
| ΣΥΝΟΛΑ | 209 | 735 | 153750 |
http://www.philodassiki.org/el/our-ergo/marchalina-hellenica/introduction
Σχετικό αρχείο:
ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΠΕΥΚΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΤΟΜΟ Marchalina hellenica GENNADIUS
ΚατηγορίεςΔασικά Οικοσυστήματα
Αφήστε μια απάντηση