Ενας άνθρωπος που συνέδεσε το όνομά του με την αναστήλωση και λειτουργία της Συναγωγής Ετζ Χαγίμ, στην παλιά πόλη των Χανίων, ο Νίκος Χανάν Σταυρουλάκης, «έφυγε» σήμερα τα ξημερώματα σε ηλικία 88 ετών (γεννηθείς το 1929).
Ζωγράφος, μελετητής ισλαμικών σπουδών, ιστορικός, εξαιρετικός μάγειρας και συγγραφέας ενός βιβλίου που αναζητά τις πολιτισμικές ρίζες των Εβραίων της Ελλάδας μέσα από τις κουζίνες τους, ο Νίκος Χανάν Σταυρουλάκης είναι ο άνθρωπος στον οποίο οφείλεται, ουσιαστικά, η ύπαρξη και λειτουργίας της Συναγωγής.
Ο Μανώλης Γκαζής έγραψε σήμερα στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook: «Έφυγε ένας αγαπημένος σεβαστός φίλος, που τόσα του οφείλουν τα Χανιά, η παλιάπόλη και το δημιούργημά του η Συναγωγή Ετζ Χαγίμ των Χανίων. Τα δυσάρεστα νέα μάθαμε πριν λίγο από τον φίλο Victor Eliezer. Σήμερα τα ξημερώματα, στο σπίτι του στα Χανιά, έφυγε από κοντά μας ο Νίκος Σταυρουλάκης, ο κοσμοπολίτης διανοούμενος, ο παραδοσιακός Εβραίος, ο θεματοφύλακας της εβραϊκής κουλτούρας, ο θεμελιωτης του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος και του Εβραϊκού Μουσείου της Θεσσαλονίκης, ο ανθρώπος που ζωντάνεψε την ιστορική Συναγωγή των Χανίων, Ετζ Χαγίμ, ο άνθρωπος του υπηρέτησε με πάθος τον πολιτισμό. Πάνω απ΄όλα όμως ο Νίκος ήταν για μένα ένας πολύτιμος φίλος και ένας σπουδαίος δάσκαλος».
Η ΣΥΝΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Ο ΝΙΚΟΣ ΧΑΝΑΝ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΚΗΣ
Μετά από ένα σεισμό το 1994, η Συναγωγή ήταν ετοιμόρροπη. Το 1995, ο Νίκος Χανάν Σταυρουλάκης, διευθυντής του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας έδωσε ένα έγγραφο στο Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο, το οποίο το 1996 ξεκίνησε εκστρατεία για την αναστήλωση της Συναγωγής. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1997 και περιλάμβαναν μεταξύ άλλων τον καθαρισμό της Συναγωγής. Η αναστηλωμένη Συναγωγή εγκαινιάστηκε τις 10 Οκτωβρίου 1999. Στο ιερό της Συναγωγής τοποθετήθηκαν οι κύλινδροι του Νόμου και έλαβε χώρα η τελετή του καρφώματος των μεζουζά. Ακολούθησε μέσα στον χώρο της Συναγωγής η παραδοσιακή προσευχή και η λειτουργία για την υποδοχή του Σαββάτου.
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» και στον Δημήτρη Αγγελίδη, στις 21 Φεβρουαρίου 2010, ο Νίκος Χανάν Σταυρουλάκης μίλησε για το πώς αποφάσισε ν’ ασχοληθεί με τη Συναγωγή των Χανίων.
«Οταν έγινε ο σεισμός το ’94, πήγα στην Αθήνα, στο Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο, (ΚΙΣ) και τους είπα ότι η συναγωγή ήταν έτοιμη να καταρρεύσει. Εκείνη την περίοδο μου ζητήθηκε να δώσω στη Νέα Υόρκη μια ομιλία στο Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων για τα εβραϊκά μνημεία της Ελλάδας που κινδύνευαν, και μίλησα για τη Συναγωγή. Παντού, όμως, με αντιμετώπιζαν με ειρωνεία: “Πάλι αυτός ο Σταυρουλάκης, με τη συναγωγή τού ενός ατόμου στα Χανιά”. Κι αυτό με πείσμωνε. Δέχθηκα, τελικά, ένα τηλεφώνημα από τη Νέα Υόρκη, ότι έβαλαν τη Συναγωγή στη λίστα με τα 100 παγκόσμια μνημεία που κινδυνεύουν. Εμενε να πειστεί το ΚΙΣ και να βρεθούν τα χρήματα».
Στην ιστοσελίδα της Συναγωγής επισημαίνεται: «Μέχρι το 1995 η εβραϊκή συνοικία και η Συναγωγή των Χανίων σταδιακά βυθίζονταν στη λήθη. Η μνήμη του τραγικού ναυαγίου σχεδόν εξαφανίστηκε, μέσα στον ενθουσιασμό της ανάπτυξης των Χανίων σε τουριστικό θέρετρο. Όμως, ένας ισχυρός σεισμός έφερε το κτίριο της Συναγωγής στα πρόθυρα της ολοκληρωτικής κατάρρευσης. Κατόπιν αυτού, ο Νίκος Σταυρουλάκης έκανε μία σχετική παρουσίαση στο συμπόσιο που διοργανώθηκε από κοινού από το World Monument Fund (Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων) και το Jewish Heritage Program (Πρόγραμμα Εβραϊκής Κληρονομιάς) στη Νέα Υόρκη. Άμεσα πάρθηκε η απόφαση να συμπεριληφθεί η Συναγωγή Ετζ Χαγίμ στη λίστα των 100 απειλούμενων μνημείων παγκόσμιου πολιτιστικού ενδιαφέροντος το 1996, δίπλα στα μνημεία της Αγιάς Σοφιάς, του ναού της Αθηνάς στη Ρώμη κ.λπ. Μία νέα περίοδος ξεκίνησε τότε για τη μακρά ιστορία της Ετζ Χαγίμ. Μία αρχική χρηματοδότηση αποφασίστηκε από το Ίδρυμα Ronald S. Lauder για τις εργασίες αποκατάστασης, που πραγματοποιήθηκαν υπό την αιγίδα του World Monument Fund και σε συνεργασία με το Κεντρικό Συμβούλιο Εβραϊκών Κοινοτήτων στην Ελλάδα. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1998. Επιβλέπων του έργου ήταν ο Νίκος Σταυρουλάκης, επίτιμος διευθυντής του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας. Το έργο συνολικά χρηματοδοτήθηκε από τα ιδρύματα Rothschild, Lauder, Rosenberg, Rose, καθώς και από άλλα ιδρύματα και φυσικά πρόσωπα».