ΒΑΜΒΑΚΙΑΣΗ ΤΩΝ ΠΕΥΚΩΝ – ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΕΥΚΩΝ

ΓΕΝΙΚΑ

Η βαμβακίαση των πεύκων είναι μια σημαντική προσβολή των πεύκων που οφείλεται στο έντομο Marchalina hellenica. Οι ζημιές που προκαλεί στα πεύκα είναι κυρίως αισθητικής φύσεως. Εάν όμως υπάρχουν i) ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη του εντόμου, ii) έλλειψη ισορροπίας με φυσικούς εχθρούς του, καθώς και iii) ταυτόχρονη προσβολή των πεύκων από άλλα έντομα ή ασθένειες, παρουσιάζεται μειωμένη ανάπτυξη των πεύκων, καχεξία, ξηράνσεις κλάδων ή ακόμα και νέκρωση ολόκληρων δέντρων. Πάνω στα μελιτώδη εκκρίματα του εντόμου, τα οποία μπορεί να καλύψουν τον κορμό, τους κλάδους, τις βελόνες των πεύκων ή ακόμα και τα πεζοδρόμια/πλάκες των σπιτιών, αναπτύσσονται μύκητες(καπνιά) με μαύρο χρωματισμό, υποβαθμίζοντας την αισθητική του δέντρου&του χώρου.Η επιστημονική ονομασία του εντόμου είναι Marchalina hellenica (γένος&είδος), της οικογένειας Margarodidae και της τάξης Hemiptera. Προσβάλλει αποκλειστικά και μόνο τα πεύκα.
Παρόλα τα αρνητικά του, το Marchalina hellenica θεωρείται το κυριότερο μελιτογόνο έντομο του πεύκου, με μεγάλη οικονομική αξία για την ελληνική μελισσοκομία, καθώς υπολογίζεται ότι το πευκόμελο αποτελεί το 60-65% της παραγωγής μελιού στην Ελλάδα.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΚΑΙ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝΤΟΜΟΥ

Τα στάδια, από τα οποία διέρχεται το έντομο, είναι: αυγό , προνύμφη (3 στάδια) , ενήλικο/ακμαίο. Έχει μια γενιά το χρόνο (δηλαδή τα στάδια του βιολογικού κύκλου ολοκληρώνονται μόνο μια φορά ανά έτος) και το ακμαίο εμφανίζεται στα δέντρα μετά τα μέσα Μαρτίου(αναλόγως της περιοχής&των θερμοκρασιών που επικρατούν). Ο τρόπος αναπαραγωγής του γίνεται παρθενογενετικά , ενώ στη φύση συναντώνται κυρίως τα θηλυκά άτομα του εντόμου.

Ο βιολογικός κύκλος του εντόμου ξεκινά με την εκκόλαψη των αυγών, τα οποία βρίσκονται μέσα σε βαμβακώδεις ωόσακκους, από όπου εξέρχονται οι μικροσκοπικές προνύμφες 1ου σταδίου. Αυτές κινούμενες με μεγάλη ταχύτητα διασπείρονται πάνω στα πεύκα αναζητώντας κατάλληλες θέσεις προσήλωσης, όπου και διατρέφονται παράγοντας προστατευτικό βαμβακώδες έκκριμα και μελίτωμα. Το μελίτωμα αυτό που στάζει από τα πεύκα, αποτελεί τη βασική τροφή της μέλισσας και τον μοναδικό τρόπο για την παραγωγή του πευκόμελου.

Μορφολογικά, οι προνύμφες είναι χρώματος ανοιχτού κίτρινου και διαθέτουν ένα μεγάλο ρύγχος, το οποίο βυθίζουν στο πεύκο για να ρουφήξουν το χυμό του. Το ρύγχος αυτό είναι διπλωμένο μέσα στο σώμα του εντόμου όταν δεν χρησιμοποιείται ή κατά την μετακίνησή του πάνω στο πεύκο. Ζουν στις σχισμές του δένδρου, κρυπτόμενα χάρη στη βαμβακάδα που τα ίδια παράγουν.

Συνολικά λαμβάνουν χώρα 3 εκδύσεις του εντόμου, με την τελευταία να συμβαίνει μετά τα μέσα Μαρτίου, από όπου προκύπτει το ενήλικο έντομο. Αυτό είναι άπτερο, έχει ατροφικά στοματικά μόρια και συνεπώς δεν τρέφεται ούτε αποβάλλει μελίτωμα. Το στάδιο αυτό του βιολογικού κύκλου αποτελεί και τη φάση αναπαραγωγής του εντόμου. Τα ενήλικα θηλυκά περνούν μια περίοδο προωτοκίας, κατά την οποία κινούνται πάνω στα πεύκα, αναζητώντας κατάλληλες θέσεις ωοτοκίας σε διάφορα κλαδιά, ενώ πολλές φορές πέφτουν στο έδαφος αναζητώντας άλλα πεύκα, στα οποία θα εναποθέσουν τα αυγά τους, εξαπλώνοντας έτσι την προσβολή τους. Στις θέσεις που θα επιλέξουν, ακινητοποιούνται, εκκρίνουν άφθονη βαμβακώδη ουσία σχηματίζοντας πυκνούς ωόσακκους, ωοτοκούν κατά μέσο όρο 200 αυγά και τελικά πεθαίνουν. Τα ενήλικα ζουν 1 μήνα, ενώ ο χρόνος εκκόλαψης των αυγών είναι και αυτός περίπου 1 μήνας.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ & ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Αμέσως μετά την εκκόλαψη των αυγών, οι προνύμφες 1ου σταδίου κινούμενες με μεγάλη ταχύτητα διασπείρονται πάνω στα πεύκα αναζητώντας κατάλληλες θέσεις προσήλωσης, όπου, αφού τρυπήσουν με το ρύγχος τους το πεύκο, απομυζούν τους χυμούς του, παράγοντας προστατευτικό βαμβακώδες έκκριμα και μελίτωμα. Όσο μεγαλώνουν, αντίστοιχα αυξάνεται το βαμβακώδες προστατευτικό κάλυμμα , αλλά και η έκκριση μελιτώδους εκκρίματος, το οποίο στάζει και καλύπτει κορμό&έδαφος.
Οι προνύμφες είναι δύσκολο να παρατηρηθούν από μακριά, καθώς κρύβονται στις σχισμές του δέντρου. Το βαμβακώδες έκκριμα που εκκρίνουν σε νεοπροσβληθέντα πεύκα αρχίζει να γίνεται εμφανές μετά από κάποιο διάστημα και αυξάνεται όσο μεγαλώνουν οι προνύμφες, ενώ πάνω στο μελιτώδες έκκριμα που πέφτει στον κορμό&στο έδαφος, αρχίζει να αναπτύσσεται μύκητας(καπνιά) δίνοντας μαύρο χρωματισμό.

Από την προσβολή και εξαιτίας της απομύζησης των χυμών του πεύκου από το έντομο, παρατηρείται κάποια σταδιακή μείωση της ανάπτυξης του πεύκου. Αύξηση του πληθυσμού του εντόμου πάνω στο πεύκο(λόγω διατάραξης της ισορροπίας με τους φυσικούς εχθρούς του) με το πέρασμα ετών και ταυτόχρονη προσβολή από άλλα έντομα ή/και μύκητες, έχει ως αποτέλεσμα την καχεκτική εικόνα των δέντρων. Εάν συνεχισθεί η παραπάνω κατάσταση για αρκετά έτη, τότε μπορεί να παρατηρηθεί ξήρανση κλάδων. Σε πολύ μεγάλη προσβολή ετών, υπερβολική καχεξία του πεύκου με παράλληλη ξήρανση κλάδων έχει ως αποτέλεσμα τη δευτερογενή προσβολή από ξυλοφάγα έντομα, τα οποία καταστρέφουν ολοκληρωτικά το δέντρο. Της τελευταίας μπορεί να έχει προηγηθεί μερική νέκρωση του πεύκου από προσβολή μυκήτων, εσωτερικά του κορμού.