Η μεγάλη αλλά και ιστορική φωτογραφική έκθεση του ΕΑΜ, έργο του φωτογράφου της Αντίστασης Σπύρου Μελετζή, που με εντολή του ΚΚΕ ανέβηκε στην Ελεύθερη Ελλάδα και η οποία για πρώτη φορά παρουσιάστηκε το Νοέμβρη 1944 τώρα η έκθεση αυτή με την προσθήκη και άλλων αντιστασιακών έργων του ιδίου φωτογράφου παρουσιάζεται, ύστερα από 63 χρόνια, στη Βαλένθια της Ισπανίας από το εκεί Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης.

Η έκθεση αυτή, τα εγκαίνια της οποίας θα γίνουν την 17η του Γενάρη θα διαρκέσει μέχρι τέλος Απρίλη 2007.

Τη διοργάνωση και παρουσίαση έχει αναλάβει το μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, του οποίου διευθυντής είναι ο Carlos Perez. Την επιμέλεια της έκθεσης, καθώς και του δίγλωσσου πολυσέλιδου καταλόγου (ισπανικά - αγγλικά), που θα κυκλοφορήσει έχει η Νίνα Κασσιανού, ερευνήτρια φωτογραφικών αρχείων και ο Nicolas Sanchez Dura καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Βαλένθια. Τα κείμενα του καταλόγου έχουν γράψει ο καθηγητής Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Προκόπης Παπαστρατής, η Νίνα Κασσιανού και ο Nicolas Sanchez Dura.

Είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι: Η έκθεση αυτή, που αναφερόταν στον αγώνα του ΕΑΜ στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας έγινε το Νοέμβρη του 1944 έπειτα από εντολή της ηγεσίας του ΚΚΕ στον φωτογράφο Σπύρο Μελετζή.

Ο φωτογράφος, με εντολή επίσης του ΚΚΕ, ανέβηκε στα βουνά σαν ο επίσημος φωτογράφος του ΕΑΜ και δούλεψε εντατικά σ' όλα τα θέματα που ανέκυψαν και πάνω σ' όλα τα γεγονότα του Αγώνα (Εθνικό Συμβούλιο, Μάχη Σοδειάς κ.λπ.).

Οι προθεσμίες, που έθεσε τότε η ηγεσία του ΚΚΕ στο φωτογράφο για να παρουσιαστεί η φωτογραφική έκθεση ήταν ασφυκτικά πιεστικές και φάνηκε στην αρχή πως θα ήταν αδύνατο μέσα στο Νοέμβρη του 1944 να γίνουν τα εγκαίνια. Πρέπει να σημειώσουμε ότι μόλις είχαν φτάσει από τα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας όλοι εκείνοι, που είχαν πριν από ένα χρόνο ανέβει σ' αυτά. Ανάμεσα σ' αυτούς και ο φωτογράφος με εντυπωσιακό αριθμό φωτογραφικού υλικού, το οποίο όμως ήταν άγνωστο και σχεδόν όλο ατύπωτο.

Ο Σπύρος Μελετζής στην επαγγελματική του ζωή, αλλά και την αγωνιστική του συμπεριφορά ήταν πάντα ακούραστος και πάντα πρόθυμος για αποστολές και τολμηρός. Αυτή τη φορά φάνηκε προς στιγμή πως «κιότεψε» και στο λογαριασμό που έκανε με τις μέρες έβλεπε πως δε θα μπορούσε να 'ναι μέσα στις προθεσμίες. Τελικά, ανέλαβε την υποχρέωση και μπόρεσε να ετοιμάσει και το χώρο (το ζαχαροπλαστείο Φλόκα, στην οδό Κοραή, επιταγμένο ως τότε από τους Γερμανούς) αλλά και να ετοιμάσει τις φωτογραφίες, 150 τον αριθμό από πολύ περισσότερο υλικό. Μπόρεσε να επιλύσει το θέμα του φωτογραφικού χαρτιού που τότε, εξαιτίας του πολέμου, ήταν δύσκολο να το βρει. Τελικά και το χαρτί που ζητούσε βρέθηκε. Κι εδώ χρειάζεται να πούμε, πως ο φωτογράφος δεν τύπωνε σε οποιοδήποτε χαρτί, ζητούσε πάντα με επιμονή το πιο ταιριαστό χαρτί. Και τα δοκιμαστικά δεν είχαν τελειωμό μέχρι να πετύχει αυτό που εκείνος νόμιζε, πως αναδεικνύει το θέμα.

Αλλο θέμα που είχε να επιλύσει ήταν η σύνταξη των κειμένων, που έπρεπε να μπουν στις φωτογραφίες ώστε το κοινό, οι επισκέπτες να μπορούν εύκολα να καταλάβουν το θέμα και να μπουν στην ατμόσφαιρα, που είχε εκείνη η έκθεση. Σ' αυτό είχε, τότε, βοήθεια συναγωνιστών του που μαζί είχαν δουλέψει στα βουνά και γνώριζαν σχετικά τα θέματα. Με τη βοήθεια αυτή μπόρεσε και επιτάχυνε την έκθεση.

Η έκθεση στην οδό Κοραή (στο μέγαρο της Ηλεκτρικής, που ήταν επιταγμένο από τους Γερμανούς ως τον Οκτώβρη 1944) σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Μεγάλες ουρές ανέμεναν σειρά, για να μπορέσουν να δουν τις φωτογραφίες της Αντίστασης του ΕΑΜ στα βουνά. Τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, την Κυβέρνηση του Βουνού, τις οργανώσεις που είχαν επίσης μεγάλη δραστηριότητα, την ΕΠΟΝ, την ΕΑ αλλά και όλες τις σχετικές υπηρεσίες που ήταν αναγκαίες για τον αγώνα. Ηταν ένα δυνατό ξάφνιασμα η έκθεση αυτή που βάσταξε μόλις 9 μέρες.

Οι ξένοι δημοσιογράφοι απεσταλμένοι μεγάλων διεθνών πρακτορείων καθώς και δημοσιογράφοι από μεγάλες επίσης εφημερίδες που μόλις είχαν φθάσει με την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους χιτλεροφασίστες κατακτητές έσπευσαν να ζητήσουν σειρές φωτογραφιών για τις ανάγκες των ΜΜΕ. Ολοι τους, όπως ήταν φυσικό, βιαστικοί για να προλάβουν ο ένας τον άλλον. Μικρές οι δυνατότητες για την εξυπηρέτησή τους και μάλιστα χωρίς βοήθεια για τύπωμα και με ταυτόχρονη λειτουργία της έκθεσης πολύωρη, καθημερινή.

Η έκθεση διέκοψε βίαια τη λειτουργία της, εξαιτίας των γεγονότων του Δεκέμβρη.

Ο Σπ. Μελετζής από την έναρξη της σύγκρουσης στην Αθήνα έσπευσε με τη «Ρόλεϊ-Φλεξ» να κάνει ρεπορτάζ και βρέθηκε στου Μακρυγιάννη.

Ο φωτογράφος πιάστηκε από τους Ριμινίτες και οδηγήθηκε αρχικά στο Γουδί και μετά στην Ελ Ντάμπα, απ' όπου θα επιστρέψει ύστερα από πολύμηνο εγκλεισμό στα συρματοπλέγματα.

Με την επιστροφή του στην Αθήνα αναζήτησε την έκθεση στην αίθουσα της οδού Κοραή χωρίς να βρει ή να μάθει τίποτε σχετικά με την τύχη της. Η έκθεση τελικά εντοπίστηκε ύστερα από πολλά χρόνια.

Στις επόμενες σελίδες (12 - 13) παρουσιάζουμε ένα μικρό δείγμα φωτογραφιών απ' αυτές που παρουσιάστηκαν στην πρώτη ιστορική έκθεση το Νοέμβρη του 1944.