Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΡΑΤΟΥC ΤΗC ΡΩΜΗC ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑC:

ΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΠΛΑCΤΟΓΡΑΦΗCΑΝ ΤΗΝ ΙCΤΟΡΙΑ ΜΑΣ;

ΤΟΥ ΘΩΜΑ Φ. ΔΡΙΤΣΑ
www.romanity.oodegr.com
www.ierosolymitissa.org
 Τι δεν σας μαθαίνουν τα σχολικά βιβλία;
 Ποιοι «Έλληνες» του ‘21 έλεγαν πως η Μακεδονία δεν είναι Ελληνική;
 Πως η Δύση μας έπεισε πως το Ρωμαϊκό κράτος δεν ήταν Ελληνικό.

Πρόλογος του Κοσμήτορα της Θεολ. Σχολής του Πανεπ. Αθηνών,

π. Γεωργίου.Δ. Μεταλληνού
 Κι απ’ τη Χρυσή την Πύλη σαν αρχάγγελος,
Τρανός αφέντης, ρήγας, αυτοκράτορας,
Εμπήκε μεσ’ ‘ς την Πόλι, ‘ς την Αγιά Σοφιά˙
Και χύνεται ο ήλιος της κορώνας του,
Κι’ ανθίζ’ η Ρωμιοσύνη, σαν τα λούλουδα,
Και χάνεται ο Φράγκος σαν την καταχνιά
(Κ. Παλαμά)

Αφιερώνω αυτή την μελέτη στον αείμνηστο πατέρα μου Φίλιππο,

που με έμαθε τι σημαίνει Ρωμηός. Επίσης στην μάνα μου Ζωή,
στους πνευματικούς γονείς μου, στα αδέλφια μου, στους
αντιπάλους και φίλους μου που ακόμα με ανέχονται.

2
 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ (π. Γ.Δ. ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ)..................................................................... 4

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ....................................................................................... 6
ΕΙΣΑΓΩΓΗ....................................................................................................................... 7
ΑΣ ΘΥΜΗΘΟΥΜΕ ΛΙΓΟ ΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ................... 9
ΜΑ ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ ΗΤΑΝ ΈΛΛΗΝΕΣ; ....................................................................15
Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΧΑΣΕ ΠΟΤΕ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ.
ΕΙΝΑΙ Η ΙΔΙΑ. ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΑΛΛΑΖΟΥΝ.....................................................22
Η ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ...........25
Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΝΙΑΣ ..................................38
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΥ 1821 ΣΥΝΕΧΙΖΑΝ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ/ΡΩΜΑΝΙΑ. ΤΟ
«ΒΥΖΑΝΤΙΟ» ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ ΠΟΤΕ......................................................................45
ΠΑΠΙΣΜΟΣ – ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ –ΡΩΜΑΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΦΡΑΓΚΟΙ: ΤΑ ΑΙΤΙΑ
ΤΟΥ ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ.......................................................................................................53
Η Δ’ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ: ΤΟ ΑΛΛΟΘΙ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΟΛΑΤΙΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ. ...........................................................................56
ΡΩΜΑΝΙΑ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΛΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΥΣ
ΦΡΑΓΚΟΥΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ......................................................................................64
ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ .........................................68
ΕΠΙΛΟΓΟΣ ....................................................................................................................79
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ .................................................................................................................84
ΠΗΓΕΣ ..............................................................................................................................91

3
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥΓΕΩΡΓΙΟΥ Δ. ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ
ΚΟΣΜΗΤΟΡΑ ΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠ. ΑΘΗΝΩΝ

Μέ χαρά ἀποδέχθηκα τήν πρόταση τοῦ φίλου καί

συναγωνιστοῦ κ. Θωμᾶ Δρίτσα νά προλογίσω αὐτήν ἐδῶ τή μελέτη
του. Ὁ Πρόλογός μου ἤ καλύτερα τό προλογικό σημείωμά μου δέν
ἔχει τόν χαρακτήρα κριτικῆς ἤ ἀξιολογήσεως, ἀλλά καταθέσεως
μιᾶς μαρτυρίας καί δηλώσεως τῆς καρδιακῆς ἀποδοχῆς της. Ὁ κ.
Δρίτσας εἶναι ἀγωνιστής καί ἐρευνητής τῆς Ἀλήθειας. Μέ ἄριστη
κατάρτιση καί ἀγάπη στό θέμα του δίνει μιάν απάντηση στήν
παραχάραξη τῆς ἱστορίας, πού δέν γίνεται μάλιστα ἀπό ἄγνοια
(αὐτό θά ἦταν συγχωρητέο), ἀλλά ἀπό σκοπιμότητα. Στόχος της
εἶναι ἡ καταπολέμηση τοῦ Χριστιανισμοῦ ὡς Ὀρθοδοξίας καί
Πατερικότητας, γιά τήν ἀποσύνδεση τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀπό τήν
ὀρθόδοξη ἁγιοπατερική παράδοση, κάτι πού ὁδηγεῖ στήν δολοφονία
τοῦ Ἑλληνισμοῦ, πού μόνο στήν ἕνωση του μέ τήν Ὀρθοδοξία ζεῖ καί
μεγαλουργεῖ δύο χιλιάδες χρόνια τώρα. Δέν σώζει ὁ Ἑλληνισμός τήν
Ὀρθοδοξία, ἀλλά ἡ Ὀρθοδοξία τόν Ἑλληνισμό, ὅπως πολλές φορές
ἔχουμε διακηρύξει.
Ὁ κ. Δρίτσας ἀγαπᾶ τόν Ἑλληνισμό, διότι ἀγαπᾶ τήν
Ὁρθοδοξία. Γνωρίζει καλά τήν συμβολή τῶν Ἁγίων Πατέρων
(Βασιλείου, Γρηγορίου, Φωτίου, Εὐσταθίου Θεσσαλονίκης κ.α.) στή
διάσωση καί τοῦ γράμματος ἀκόμη τῆς ἀρχαιοελληνικῆς
παραδόσεως, στά στοιχεῖα της ἐκεῖνα, πού ἀντέχουν στόν χρόνο καί
καθαγιάσθηκαν ὡς ἀνθρώπινη σάρκα τῆς θεανθρώπινης ἕνωσής
της μέ τόν Χριστιανισμό, το θεῖο καί αἰώνιο στοιχεῖο σ’αὐτή τήν
ἕνωση. Μέ καλή γνώση τῆς βιβλιογραφίας, δείχνει τήν ταυτότητα
τῆς Ρωμηοσύνης καί ἀπαντά διορθωτικά σέ ἀσύστολα
ψευδολογήματα, πού προβάλλονται ὡς ἀλήθεια. Ἔτσι, καταρρίπτει
συκοφαντικές θέσεις, ἐλέγχει σκόπιμες ἀνακρίβειες, κονιορτοποιεῖ
ἀστήρικτα καί ἕωλα ἐπιχειρήματα. Τό σπουδαιότερο: ἔμμεσα
προκαλεῖ τούς ψευδολόγους καί εἶμαι βέβαιος, ὅτι δέν θά μπορέσουν

4
ποτέ νά τόν ἀντικρούσουν ἐπιστημονικά καί τεκμηριωμένα. Ξέρω,
ὅτι θά συνεχίσουν τή λασπολογία τους οἱ ἐπαγγελματίες καί κυρίως
ξενοκίνητοι ἤ ξενόδουλοι παραχαράκτες τῆς ἱστορίας. Δέν θά
μπορέσουν ὅμως ποτέ νά τόν ἀντιμετωπίσουν κατά πρόσωπον,
ὅπως ἀπαιτεῖ ἡ ἑλληνική μεγαλωσύνη, πού δυστυχῶς δέν τήν
διαθέτουν.
Θέλω ἀκόμη νά ἐξάρω τόν ὡραῖο καί ἁρμονικό λόγο τοῦ κ.
Δρίτσα, δεῖγμα ἑλληνικότητος καί πατερικότητος, τό ἑλκυστικό ὕφος
του, τήν δωρικότητα τῆς ἔκφρασής του. Τοῦ εὔχομαι νά συνεχίσει
τήν σημαντική αὐτή προσπάθειά του καί να ὠφελεῖ συνεχῶς
ἐκείνους, πού ἀγαποῦν τήν Ἀλήθεια, ὅπως αὐτός.

5
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Αυτή η μελέτη δεν είναι πρωτότυπη. Σκελετός της είναι, κυρίως, οι

έρευνες του π. Ιωάννη Ρωμανίδη και ας θεωρηθεί και ως ζωντανό
μνημόσυνο. Σκοπός μας είναι να γίνουν εύκολα κατανοητές οι έρευνες του
στο πλατύ κοινό, σε όσους δεν έχουν εξειδικευμένες γνώσεις. Ο αείμνηστος
Πατέρας, με το έργο του, έθεσε τις βάσεις για την αναβίωση της
Ρωμηοσύνης. Ο Θεός να τον αναπαύει, και να δώσει σε όλους μας φωτισμό,
να βάλουμε ένα μικρό λιθαράκι στην διάδοση του έργου του μεγάλου
ανδρός. Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό θα ανακαλύψετε πτυχές τις ιστορίας
τις οποίες γεωπολιτικά συμφέροντα έχουν κρύψει απ’ τους Ρωμηούς.
Ελπίζουμε πως όλο και περισσότεροι θα αφυπνιστούν και θα καταλάβουν
το μέγεθος της ιστορικής παραχάραξης, την οποία έχουμε υποστεί. Όπως
ορθά, έχει τονίσει ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης
Ελλάδος κ.κ. Χριστόδουλος:
«Άνθρωποι, λαοί, έθνη χωρίς ιστορία, χωρίς ρίζες, χωρίς θησαυρίσματα
κληρονομιάς, από τη μια μεριά και χωρίς στόχους, ιδανικά, προοπτική
και οράματα για το αύριο, από την άλλη, δε μπορούν να σταθούν και να
ευημερήσουν στο διάβα του χρόνου και των ποικίλων αλλαγών και
εξελίξεων. Η κληρονομιά ηθών, εθίμων, παραδόσεων, ευγενών
ενθυμήσεων κρατά το οικοδόμημα του πολιτισμού μας και συνάμα μια
δυναμική για να χτίσουμε το αύριο καλύτερα από το χθες, δίνει τη νέα
ώθηση για δημιουργικές ενασχολήσεις και ευεργετικότερες
αναδιαρθρώσεις.». [ηλεκτρονικό newsletter "ΠΡΟΝΑΟΣ", 20-03-06 ]
Η μελέτη αυτή, βασίστηκε επίσης και στις έρευνες των: ιστορικού,
π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, του Σεβασμιωτάτου Ναυπάκτου και αγίου
Βλασσίου, κ. Ιεροθέου Βλάχου, καθώς και του κου Αναστ. Φιλιππίδη. Οι
ανθρωποι αυτοί, προέβαλλαν και συμπλήρωσαν το έργο του π. Ιωάννη
Ρωμανίδη, και θα συνιστούσα στον αναγνώστη να μελετήσει τα έργα τους.
Ευχαριστώ επίσης και την Ορθόδοξη απολογητική ομάδα «Παναγία η
Ιεροσολυμίτισσα» (www.ierosolymitissa.org) της οποίας είμαι και ιδρυτικό
μέλος, για την πολύτιμη βοήθεια κατά την συγγραφή της μελέτης.

Θωμάς Φ. Δρίτσας
newromanity@yahoo.gr

6
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η σημερινή εποχή είναι μια εποχή έντονης αμφισβήτησης. Αμφισβήτησης
αξιών, αμφισβήτησης γεγονότων, αμφισβήτησης θεσμών και ιστορίας. Μέσα σε αυτό
το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο, η γόνιμη έρευνα ανακαλύπτει ξανά, όψεις της
(σύγχρονης και αρχαίας) ιστορίας που είναι ξεχασμένες, θαμμένες κάτω από ένα πέπλο
πολιτικών σχεδίων και διπλωματίας. Φέρνει στο φως κομμάτια της ιστορίας
πλαστογραφημένα λόγω γεωπολιτικών συμφερόντων της δύσεως, που εδώ και αιώνες
καπηλεύεται πολιτισμικά στοιχεία ξένα προς αυτήν. Το σίγουρο είναι πως δεν υπάρχει
αντικειμενική ιστορία. Αλλά γιατί να επιλέξουμε αυτό που μας σερβίρουν και να μην
ψάξουμε; Γιατί να μην ερευνήσουμε; Γιατί η δυτική / φράγκικη ιστορία, είναι
φτιαγμένη ώστε να εξυπηρετεί αλλότρια συμφέροντα και σίγουρα όχι τα δικά μας.
Βεβαίως, δεν μιλάμε για «συνομωσιολογία». Αυτός ο τομέας είναι ειδικότητα
μυαλών αρρωστημένων , που προσπαθούν να παριστάνουν τους «ήρωες» και
χρησιμοποιούν τις προλήψεις και τον ρατσισμό ανθρώπων για να κρύψουν τα
συμπλέγματα κατωτερότητας τους. Μιλάμε , όμως, για γεωπολιτικά συμφέροντα και
πολιτικές. Είναι γνωστό πως η ιστορία παραχαράσσεται, πολλές φορές, για να
εξυπηρετήσει αλλότρια συμφέροντα. Όμως, όσο και αν κάτι τέτοιο γίνει , η
πραγματικότητα δεν μπορεί να σβηστεί. Κανένα γεωπολιτικό σχέδιο δεν είναι αρκετό,
για να σβήσει το ιστορικό αρχείο, πλήρως. Σε αυτό το σημείο, βεβαίως, μπαίνει και το
θέμα της ερμηνείας των ιστορικών στοιχείων. Ένα ποτήρι , γεμάτο μέχρι την μέση,
μπορεί να περιγραφεί από δύο διαφορετικά άτομα είτε ως «μισογεμάτο» είτε ως
«μισοάδειο». Και οι δύο που περιγράφουν το γεγονός, έχουν, από την δική τους
σκοπιά, δίκαιο.
Εμείς οι νεοέλληνες, έχουμε πέσει θύματα προπαγάνδας ξένων συμφερόντων,
ιστορικών και διπλωματών που ήθελαν να σφετεριστούν τον πολιτισμό και την
λαμπρότητα της ελληνικής Ρώμης. Έχουμε παραδοθεί άνευ όρων, στα συμφέροντα
τους. Δυστυχώς, ορισμένες ομάδες «Αρχαιολατρών» και «Ελλαδέμπορων» , σήμερα,
ακολουθούν τα χνάρια τους. Οι ομάδες αυτές , έχουν γνωρίσει ιδιαίτερη ανάπτυξη τα
τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα την αναβίωση των νεοπαγανιστικών κινημάτων με
την λατρεία του 12θεου. Αν και δεν είναι όλοι νεοπαγανιστές, ωστόσο έχουν ένα κοινό
σημείο: Την εξιδανίκευση ενός (μικρού) μέρους της ιστορίας , με σκοπό την αναβίωση
των εθίμων, της Αρχαίας εποχής, αλλά και απόρριψη των τελευταίων 2.000 ετών
ιστορίας! Συνηθίζουν να εκθειάζουν τον Αυτοκράτορα Ιουλιανό, και να αποκαλούν
τους Ορθόδοξους υποτιμητικά «Ιουδαιοχριστιανούς» (sic) , φανερώνοντας πέρα από
την αμάθεια και τον ρατσισμό τους. Το απίθανο είναι πως αυτές οι ομάδες, είναι
έτοιμες να αποδεχτούν την ελληνικότητα ιθαγενών και λαών υπανάπτυκτων,
στηριζόμενοι σε ελάχιστα / ατεκμηρίωτα (αν όχι ανύπαρκτα...) στοιχεία, [
http://www.oodegr.com/neopaganismos/ellinikotita/kalas1.htm ] αλλά δεν είναι διατεθειμένοι να
παραδεχτούν την ελληνικότητα ενός λαμπρότατου Κράτους, που διαφώτισε την
οικουμένη με τον ελληνικό πολιτισμό, παρά τα αδιάσειστα στοιχεία.

7
 Απόσπασμα από την κεντρική ιστοσελίδα του
Ύπατου Συμβουλίου Eλλήνων Εθνικών
(ΥΣΕΕ), κεντρικής συντονιστικής οργάνωσης
12θεϊστών στην Ελλάδα. Η έμφαση στο
κείμενο, είναι δική μας.

Τόσο το Δυτικό όσο και το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος (=Ρωμανία /

Βυζάντιο) ήταν ελληνικά. Τόσο ελληνικά, όσο και η ελληνιστική Μακεδονική
Αυτοκρατορία. Το μας αποκαλεί κάποιος Ρωμηούς είναι τόσο προσβλητικό, όσο το να
μας αποκαλούν «Μακεδόνες» η «Σπαρτιάτες»! Πως θεωρούν οι «Αρχαιολάτρες» το
«Ρωμαίος/ Ρωμηός» μη ελληνικό, τη στιγμή που το ίνδαλμά τους, ο Αυτοκράτορας
Ιουλιανός γράφει αυτά εδώ: «Άλλωστε οι Ρωμαίοι ανήκουν στο γένος των Ελλήνων»
[Ιουλιανός, επιστολή «Εις τον βασιλέαν Ήλιον προς Σαλούστιον», 153a]. και «(..) παρόλο που
γνωρίζω ότι κι εσείς [οι Ρωμαίοι] από αυτους [Έλληνες] κατάγεστε» [Ιουλιανού,
«Συμπόσιον ή Κρονιάς» 324a] . Στα ίδια, ο Ιουλιανός γράφει: «Θεωρώ ότι ο ίδιος ο Ήλιος
αναγνώρισε την πόλη μας (Ρώμη) Ελληνίδα, τόσο στην καταγωγή όσο και στο
πολίτευμα». Είναι ανεξήγητο, λοιπόν, οι «Αρχαιόπληκτοι» , να αντιτίθεντε στο όνομα
«Ρωμαίος-Ρωμηός» αφού το ίνδαλμά τους, ο Ιουλιανός, θεωρεί τους Ρωμαίους
Έλληνες στην καταγωγή και στα πάντα. Πως είναι δυνατόν οι Νεοπαγανιστές/Εθνικοί,
να ισχυρίζονται ότι «η Ελλάδα ήταν «υπόδουλη (146π.Χ.-1453μ.Χ.) στους Ρωμαίους»
(sic) , αφού τους διαψεύδει ένας Εθνικός Ρωμαίος που αποκαλούνταν Έλλην; Είναι
θλιβερό να διαβάζει κανείς τέτοιες αντεθνικές απόψεις στις ιστοσελίδες τους και στα
έντυπα τους.
Πολύ πριν την κατάκτηση της υπόλοιπης Ελλάδας από την Ρώμη , υπήρχε
στην Αθήνα ναός της "θεάς Ρώμης".[Περισσότερα: Mellor, R., «THEA ROMA: The Worship of
the Goddess Rome in the Greek World» , Gottingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1975] Να υπενθυμίσω
το ότι ο Αρχαίος Έλληνας συγγραφέας Ηρακλείδης ο Ποντικός, μαθητής του
Πλάτωνα, του 4ου π. Χ. αιώνα αποκαλεί τη Ρώμη "πόλιν Ελληνίδα" [ J. Τοynbee, A Study
of History, Abridgement by D. C. Somervell, London, 1962, σελ. 408.] ή ότι η Ρώμη είχε από πολύ
παλιά -το 228π.Χ.- δικαίωμα συμμετοχής στους Ολυμπιακούς αγώνες, δικαίωμα που
δινόταν μόνο σε Έλληνες το γένος. Ο Ρωμαίος συγγραφέας Κοίλιος, παραδέχεται πως,
η Ρώμη είναι ελληνικό κτίσμα [Στράβων (C 230) ]
Τέλος να υπενθυμίσω το ότι το όνομα "Ρωμαίος" έπαψε να είναι δηλωτικό
μόνο των κατοίκων του Λατίου πολύ πριν γίνει ο Χριστιανισμός επίσημη θρησκεία.

8
Ήδη από το 212μ.Χ. όλοι οι κάτοικοι της Αυτοκρατορίας απέκτησαν την ιδιότητα
του Ρωμαίου πολίτη. Και πιο πριν όμως από το 212μ.Χ. πολλοί από τους υπόλοιπους
Έλληνες είχαν γίνει Ρωμαίοι πολίτες. Στην πραγματικότητα, ολόκληρη η
πολιτικοοικονομική και πολιτισμική ηγεσία της υπόλοιπης Ελλάδος, είχε αποκτήσει
την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη αρκετά νωρίτερα από το 212. Η δε Μεγάλη Ελλάδα
(Ν. Ιταλία), είχε αποκτήσει δικαιώματα Ρωμαίου πολίτη, από τον 1ο π.Χ αι. Το όραμα
ενός οικουμενικού ελληνιστικού κράτους, του οποίου τις βάσεις έθεσε ο Μ
Αλέξανδρος, άνθισε υπό την εποπτεία της ελληνικότατης Ρώμης. Όπως το πάνε,
ορισμένοι, τελικά από την Ελλάδα θα μείνει μόνο η Αθήνα. Με την φόρα που έχουν
πάρει, μειοδοτούν κομμάτια του Ελληνικού πολιτισμού, και μάλιστα για
λόγους...εθνικούς.

ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΡΩΜΗΣ

ΑΚΡΟΠΟΛΗ, ΑΘΗΝΑ

ΑΣ ΘΥΜΗΘΟΥΜΕ ΛΙΓΟ ΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ.

Από τον Πελασγό και την Δηιάνειρα γεννιέται ο Λυκάων, Ο οποίος παίρνει
για γυναίκα την Κυλλήνη, Νηίδα Νύμφη, κατά την μυθολογία. (εξ’ου και βουνό
Κυλλήνη). Απo αυτούς γεννήθηκαν o Οίνωτρος και Πευκέτιος. Οινωτροι καλούνται οι
κατοικούντες την Ιταλική χερσόνησο και Πευκέτιοι οι κατοικούντες στο Ιόνιο. Οι
πρώτοι κάτοικοι της Ιταλίας ήσαν Σικελοί. "Βάρβαρον έθνος αυτογενές" .Ονομάστηκε
δε Ιταλία απ τον βασιλιά Ιταλό.
Ο πρώτος που αποφάσισε να μεταναστεύσει σε άλλους τόπους (κατά τους
αρχαίους Έλληνες) και να κτίσει αποικία, ήταν ,λοιπόν, ο Οίνωτρος, γιος του
Λυκάονα. Στην Αρκαδία είχαν γίνει τόσο πολλοί, που δεν μπορούσε η γη να τους
θρέψει. Με τις ευλογίες και τη βοήθεια του βασιλιά αδελφού του, Νύκτιμου, ο
Οίνωτρος έφτιαξε πλοία, πήρε μαζί του πολλούς Αρκάδες και ανάμεσά τους τον
αδελφό του τον Πευκέτιο, κι έβαλε πλώρη Δυτικά. Ο Παυσανίας, (Αρκαδικά 3), μας
πληροφορεί ότι ο Οίνωτρος, «επεραιώθη ναυσίν εν Ιταλίαν, και η Οινωτρία χώμα το
όνομα έσχεν από Οινώτρου βουλεύοντος»
Διαβάζουμε:

9
 «Επειδή ο Οίνωτρος ήταν δυσαρεστημένος με την μοιρασιά της γης της Αρκαδίας,
πού έκανε ο πατέρας του Λυκάων στα 22 παιδιά τον, άφησε την Πελοπόννησο,
ετοίμασε στόλο και πέρασε την θάλασσα του Ιονίου μαζί με τον Πευκέτιο, έναν από
τους αδελφούς του. Συνοδευότανδε από πλήθος λαού. Ο Πευκέτιος, αφού πέρασε το
ακρωτήριο της Ιαπυγίας, βγήκε με μία ομάδα ανθρώπων στην ξηρά και η περιοχή
πού αποβιβάσθηκαν ονομάστηκε Πευκετία. Ο Οίνωτρος δε, με τον περισσότερο
στρατό πέρασε στην άλλη θάλασσα, που βρέχει, τις δυτικές περιοχές κατά μήκος των
ακτών της Ιταλίας, που ονομάστηκε έκτοτε Αυονική θάλασσα και αργότερα
Τυρρηνική. Αύτη η περιοχή ονομάσθηκε Οινωτρία. Ο Οίνωτρος δε, γεννήθηκε 17
γενεές πριν από την τρωική εκστρατεία». [Διονύσιος Αλικαρνασεύς, "Ρωμαϊκή
Αρχαιολογία Ι, 11, 2-3".]

Έπιασαν στην Απουλία (νοτιοανατολική Ιταλία), πρώτοι αυτοί, 17 γενιές πριν

από τον πόλεμο της Τροίας, μετά τη λήξη του οποίου, κατά την παράδοση, ο Αινείας
έφυγε από την Τροία και έγινε οικιστής του Λατίου. Σύμφωνα με τις παραδόσεις, η
ίδρυση της Τροίας ήταν έργο Κρητών που εγκατέλειψαν κάποτε την πατρίδα τους και
εγκαταστάθηκαν στις υπώρειες της Ίδης, Αρχηγός τους ήταν ο Τευκρος , γυιός του
Σκαμανδρου και της νύμφης Iδαίας. Πέρα από την παράδοση, υπάρχουν και άλλα
στοιχεία που αποδεικνύουν την σύνδεση Κρήτης και Τροίας. Έχουμε την κοινή
λατρεία του «θεού» Διονύσου, η οποία φαίνεται να είναι Κρητικής προελεύσεως (και
πιο παλιά Αιγυπτιακής). Ο Διόνυσος αναφέρεται στη Γραμμική Β' της Κνωσού με την
ονομασία "di-o-nu-so" [Michael Ventris & John Chadwick, "Documents in Mycenaean Greek. Three
hundred selected tablets from Knossos, Pylos and Mycenae with commentary and vocabulary" second ed.
(Cambridge 1973)]. Σημαντική επίσης είναι η αρχαιότατη και πρώτη αναφορά στον
Διόνυσο από τον Όμηρο (Ιλ. 2 130 κ. Εξ.) στην οποία φαίνεται ότι ο θεός ή ήρωας
Διόνυσος, προστατεύει τους Τρώες. Ο Όμηρος στο κατάλογο των νηών (Ιλιάδα Β) μας
εξηγεί πως όσοι έλαβαν μέρος στο Τρωικό πόλεμο (και από τα δυο στρατόπεδα)
πίστευαν στους ίδιους θεούς και μίλαγαν την ίδια γλώσσα. Υπήρχε η εξαίρεση των
Κάρων, σύμμαχων των Τρώων, που ήσαν βαρβαρόφωνοι.
Διαβάζουμε:
«Μέχρι πρόσφατα οι ιστορικοί θεωρούσαν ελάχιστα αξιόπιστους τους μύθους που
αφορούν την ίδρυση της Ρώμης, καθώς απουσίαζαν οι ανάλογες αρχαιολογικές
ενδείξεις. Σήμερα, όμως, όλα αλλάζουν χάρη στις εξαιρετικές ανακαλύψεις μιας
ομάδας αρχαιολόγων υπό τη διεύθυνση ενός από τους πιο σημαντικούς Ιταλούς
αρχαιολόγους και ενός από τους μεγαλύτερους ειδικούς στη Ρωμαϊκή Αρχαιολογία
παγκοσμίως, του Αντρέα Καραντίνι (Andrea Carandini), καθηγητή Αρχαιολογίας
στο Πανεπιστήμιο «Λα Σαπιέντσα» (La Sapienza) της Ρώμης.» (…) «Μετά από
εικοσαετείς και πλέον έρευνες που αφιέρωσα στις απαρχές της Ρώμης -επισημαίνει
ο Αντρέα Καραντίνι- διαπιστώθηκε ότι πολλά αρχαιολογικά δεδομένα που
αφορούσαν την ίδρυση της πόλης (Urbs) συνάδουν με τα στοιχεία που διασώζει η
παράδοση». Το νέο πλαίσιο που προκύπτει από τις πρόσφατες ανακαλύψεις φαίνεται
ότι ρίχνει επιτέλους φως στον μύθο της ίδρυσης της Ρώμης: τα νέα αυτά στοιχεία
αποδεικνύουν ότι στη Ρώμη, περί τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ., υπήρχε ήδη ένα

10
 βασιλικό ανάκτορο και μία αγορά, δηλαδή δημόσια κτήρια και δημόσιοι χώροι,
τυπικά στοιχεία μιας πόλης. Συνεπώς -και επιτέλους- τα στοιχεία που μας
κληροδοτεί η παράδοση ταυτίζονται με τα αρχαιολογικά δεδομένα: η Ρώμη
πράγματι ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα π.Χ., ίσως μάλιστα το έτος 753 π.Χ., όπως
παραδίδουν οι ιστορικοί της αρχαιότητας.»
[Περιοδικό Corpus, Αρχαιολογικά Νέα, Τσάο Στέβολι (Tsao Cevoli) Αρχαιολόγος -Δημοσιογράφος.
Απόδοση: Βιολέττα Ζεύκη Αρχαιολόγος - μεταφράστρια, τεύχος 70]

Στο περιοδικό «CORPUS» (τείχος 28 Ιούνιος 2001) σε σχετικό άρθρο με τίτλο

«Μυκηναίοι, οι πρώτοι Έλληνες στην Ιταλία», Ο ίδιος αρχαιολόγος (Tsao Cevoli ) ,
αναφέρει πως οι Ιταλοί αρχαιολόγοι εχουν σιγουρευτεί πως η ελληνικοπελασγική
παρουσία στην Ιταλία ξεκινά από τον 16° αιώνα π.Χ.
Στην Απουλία , λοιπόν, εγκαταστάθηκε ο Πευκέτιος και έτσι ένα μεγάλο
τμήμα της περιοχής ονομάστηκε Πευκετία. Κοντά του έσπευσαν τα αδέλφια του από
την Αρκαδία, ο Ίαπυς που συγχέεται με τον Ιάπυγα, γιο του Δαίδαλου, και που έγινε
επώνυμος της Ιαπυγίας (περιοχή της Καλαβρίας στη Νότια Ιταλία, απέναντι από τη
Σικελία), και ο Δαύνος, οικιστής της Δαυνίας (της περιοχής γύρω από το σημερινό
Μπάρι)
Ο Οίνωτρος συνέχισε, διέσχισε τον πορθμό της Σικελίας κι έφτασε ως την
Αυσονία («τότε» περιοχή ανάμεσα στον Πορθμό και τις εκβολές του Λείρι ποταμού,
ανάμεσα στην Καμπανία και το Λάτιο). Η περιοχή ονομάστηκε Οινωτρία και από
αυτήν, Οινωτρία ονομάστηκε ολόκληρη η χερσόνησος. Πολύ αργότερα, ο βασιλιάς
Ιταλός, Πελασγός κι αυτός κατά μια εκδοχή (Σικελός κατά άλλη), ονόμασε τη χώρα
Ιταλία.
Όπως λέει ο Βιργίλιος:
«...Υπάρχει τόπος, τον οποίον οι Έλληνες τον ονομάζουν Εσπερία. Είναι μια
αρχαία εύφορη γη. Την αποίκησαν άνδρες τον βασιλέα Οινώτρου. Οι
μεταγενέστεροι ονόμασαν την χώρα αυτή, Ιταλία, από το όνομα του βασιλέα της
Ιταλού. Εκείνοι οι πρίγκιπες ήσαν οι πρόγονοι του γένους μας...» (31)

Γράφει ο Αντίοχος Συρακούσιος από τους αρχαιότερους ιστορικούς πως:

"Ητις νυν Ιταλίη καλείται , το παλαιόν είχον Οινωτροί". Διάφορες φυλές ελληνικής
καταγωγής, πελασγοί απ τη Λάρισα κ.α. υπήρχαν στην Ιταλία. Απόδειξη ότι όλα τα
ονόματα ανθρώπων και πόλεων που στην Οινωτρία ήσαν ελληνικότατα.
Από τους Αρκάδες αυτούς αποίκους, οι Αβοριγίνες απλώθηκαν σε όλη την
Ιταλία. Αβοριγίνες ονομάζονταν οι υπεράκριοι, αυτοί που κατά το Αρκαδικό σύστημα
κατοικούσαν στα άκρα, αλλά και οι αυτόχθονες (από το Λατινικό ab origine που
σημαίνει γνήσιοι, πρωταρχικοί).
Ο Μάρκος Πόρκιος Κάτων (ο πρεσβύτερος) καθώς και άλλοι Ρωμαίοι που
έγραψαν γενεαλογίες, ανέφεραν ότι οι Αβοριγίνες ήταν Αρκάδες. Υπήρχαν όμως και
άλλοι που έλεγαν ότι οι Αβοριγίνες ήταν Σαβίνοι. Όμως ο επιφανής ιστορικός Μάρκος
Τερέντιος Ρεατίνος Ουάρων (116 – 27 π.Χ.), ισχυριζόταν ότι οι Ρεατίνοι Σαβίνοι
ονομάζονταν και ήταν Αρκάδες.

11
 Οι Αρκάδες απλώθηκαν στην Ιταλία, εκδιώκοντας τους εκεί
εγκατεστημένους Σικελούς, έναν από τους λαούς της θάλασσας που έγιναν αιτία να
καταρρεύσει η Μυκηναϊκή οικονομία. Σύμφωνα με τους Αιγυπτιακούς παπύρους,
ανάμεσα στο 1220 και στο 1193 π.Χ., (περίπου τότε έπεσε και η Τροία), βασίλευαν ο
Ραμσής Γ΄ και ο γιος του Μενεφθά. Αυτή την εποχή η χώρα δέχθηκε την επίθεση των
«λαών της θάλασσας». Οι Φαραώ τους αντιμετώπισαν και αυτοί στράφηκαν προς την
Παλαιστίνη. Στα 1174 ξαναφάνηκαν στην Αίγυπτο, αποκρούστηκαν και σκόρπισαν.
Ονομάζονταν Σαντάνα, Τούρσα, Σέκελες, Ρούκι, Νερντέν, Πλέστ κλπ. Από αυτούς, οι
Σέκελες (Σικελοί), απλώθηκαν στην Ιταλία. Αυτούς έδιωξαν οι Αρκάδες όταν έφτασαν
εκεί., και τους περιόρισαν στο νησί που ονομάστηκε Σικελία. [διαβάστε και: περ.
“Πατριδογνωσία” 21 Σεπτεμβρίου 2003, τεύχος 84, σελ. 3041-3043]
Από αυτές τις φυλές, τους Ρωμαίους και τους Σαβίνους (οι Σαβίνοι ήσαν
άποικοι Λακεδαιμονίων) ,ο Θουκυδίδης μας πληροφορεί ότι "Ιταλίας και Σικελίας το
πλείστον πελοποννήσιοι" [Πελοπ. Πόλεμος Α' 12, 4 ] Ιταλία εννοεί την εκτός Σικελίας
χώρα. Επίσης σύμφωνα με τον Πλούταρχο, Σαβίνος ήταν και ο βασιλέας-νομοθέτης
των Ρωμαίων, Νουμάς [Πλούταρχος. Νουμάς 1]
Λέει ο Πλούταρχος για τους Σαβίνους:
«Τώρα οι Σαβίνοι ήταν ένας πολυπληθής και πολεμοχαρής λαός και ζούσαν σε
ατείχιστες πόλεις, σκεπτόμενοι ότι τους άρμοζε, αφού ήταν άποικοι Λακεδαιμόνιοι
να είναι θαρραλέοι και ατρόμητοι»
[«Βίοι» , Ρωμύλος, 14-16]

Οι Αβοριγίνες Αρκάδες κατοίκησαν σε μερικούς από τους λόφους στους

οποίους αργότερα κτίστηκε η Ρώμη. Εξήντα χρόνια πριν από τα Τρωικά, όταν στην
Αρκαδία βασίλευε ο Αγαμήδης (γιος του Στύμφαλου κατά τη μυθολογία), ο Εύανδρος
που ζούσε στην περιοχή του Παλλαντίου (στα όρια της σημερινής Τρίπολης),
αρμάτωσε δύο καράβια και πήγε μετανάστης στην Ιταλία. Βρέθηκε κι αυτός στην
περιοχή των λόφων όπου αργότερα κτίστηκε η Ρώμη. (Βιργίλιος, Αιν. 8, 51 κπ).
Στους εκεί Αβοριγίνες Αρκάδες βασίλευε ο Φαύνος (συνώνυμος του
Ρωμαϊκού θεού των δασών και των κοπαδιών, που ταυτίζεται με τον Αρκαδικό Πάνα).
Ο βασιλιάς Φαύνος επέτρεψε στους νεοφερμένους συμπατριώτες του να κατοικήσουν
σε έναν από τους λόφους. Ο Εύανδρος τον οχύρωσε και τον ονόμασε Παλλαντίνο είτε
σε ανάμνηση της μητρόπολης που ξεκίνησαν, είτε από το όνομα του γιου του,
Πάλλαντα. Είναι ο Παλλαντίνος λόφος, ο κεντρικός από τους 7 λόφους της Ρώμης.
Τιμώντας την Αρκαδική καταγωγή της ονομασίας του λόφου, ο αυτοκράτορας των
Ρωμαίων Αντωνίνος (138-161 μ.Χ.), επισκέφθηκε το Παλλάντιο της Αρκαδίας και
τον εκεί οικισμό τον μετέτρεψε σε πόλη, αφου τον απάλλαξε από κάθε φόρο.
Διαβάζουμε:
«Στη συνέχεια του έργου μου οφείλω να ασχοληθώ με το Παλλάντιο, για ο,τι
αξιομνημόνευτο υπάρχει εκεί, και για πιο λόγο ο αυτοκράτορας Αντωνίνος ο
παλαιότερος, έκανε το Παλάντιο πόλη αντί κώμης και παραχώρησε στους κατοίκους
του ελευθερία και απάλλαξε από τους φόρους. (...) Ενα μέρος της σύγχρονης μας
πόλης της Ρώμης, εκείνο που είχε εγκατασταθεί ο Εύανδρος με τους Αρκάδες του,
ονομάστηκε Παλλάντιο, σ’ ανάμνηση της αρκαδικής πόλεως. Γι’ αυτούς τους λόγους

12
 έγιναν οι τιμητικές παραχωρήσεις εκ μέρους του αυτοκράτορα στους Παλλαντιείς».
[Παυσανίας Αρκαδικά 43, 1-3.]
Συμφωνα με τον Στράβωνα:
«…Ή Ρώμη υπήρξε Αρκαδική αποικία υπό τον Εύανδρο. Αυτός φιλοξένησε τον
Ηρακλή, τότε που πήγαινε για τα βόδια του Γηρυόνη. Ο Εύανδρος έμαθε από την
μάνα του, την Νικοστράτη, που ήταν έμπειρη στα μαντικά, ότι ήταν πεπρωμένο του
Ηρακλή να γίνει θεός, όταν θα τελείωνε τους άθλους του. Το ομολόγησε στον
Ηρακλή, καθόρισε έναν ναό και έκανε θυσία προς τιμήν του, συμφώνα με το
ελληνικό έθιμο - μία θυσία πού γίνεται ακόμη και σήμερα. Ακόμη και ο ιστορικός
των Ρωμαίων, Κοίλιος, θεωρεί αυτή την θυσία απόδειξη, ότι η Ρώμη είναι
ελληνικό κτίσμα, αφού πρόκειται για πατρογονική θυσία, ελληνική, στον Ηρακλή. Οι
Ρωμαίοι τιμούν και την μητέρα του Ευάνδρου. Την ονόμασαν Καρμέντη και την
θεωρούν μία από τις νύμφες.» [«Γεωγραφικά» Ε' 111,3.]

Ενδεικτικό της σχέσης των Ρωμαίων με τους υπόλοιπους Έλληνες, είναι και
το εξής: Το 22 π.Χ. ο Οκτάβιος ρύθμισε την σχέσεις με την Σπάρτη με φιλικότερο
τρόπο προς την τελευταία. Της παραχώρησε τη Καρδαμύλη, τις πόλεις των Μεσσηνίων
Φαράς και Θουρία καθώς και την Δενθηλιάτη. Ο Τιβέριος αργότερα όρισε τα όρια
Λακωνικής και Μεσσηνίας την Χοίρειον Νάπην-ποταμό Σάνταβα. Ευγνωμονούμενοι
οι Σπαρτιάτες για τις δωρεές των Ρωμαίων αυτοκρατόρων τους έφτιαξαν ναούς για
τον Οκταβιανό και τον Καίσαρα ,οι οποίοι και λατρεύονταν ως θεοί.[Παυσ. ΙΙΙ, 11,4].
Οι Έλληνες αποκαλούσαν τον αυτοκράτορα Αδριανό μεταξύ άλλων «νέον Διόνυσον»
και «Πανελλήνιον αρχηγέτην» [«Ιστορία του ελληνικού έθνους» της εκδοτικής Αθηνών τομ. ΣΤ’, σ.
568]
Oι Έλληνες, μετά το 60 π.Χ, δεν έκαναν καμία εξέγερση εναντίον των
Ρωμαίων, ενώ οι Χριστιανοί Έλληνες μετά το 1453 έκαναν πάνω από 70 εξεγέρσεις
κατά των Τούρκων. Η «Ρωμαιοκρατία», με έννοια ανάλογη της «Τουρκοκρατίας»
υπήρξε μόνο στα μυαλά των δυτικών ιστορικών, οι οποίοι προσπάθησαν, όπως θα
δούμε και παρακάτω, να προσεταιριστούν τον ελληνιστικό Ρωμαϊκό πολιτισμό. Οι
Έλληνες ένοιωθαν αναπαυμένοι στο ελληνιστικό περιβάλλον της αυτοκρατορίας, το
οποίο τους έδινε πάμπολλες ευκαιρίες ανάπτυξης. Και γι’ αυτό πολύ γρήγορα
ολόκληρη η πολιτικοοικονομική και μορφωτική ηγετική τάξη της υπόλοιπης Ελλάδος
είχε κατακτήσει και τα πολιτικά δικαιώματα του Ρωμαίου πολίτη, και μάλιστα αρκετά
πριν από το 212 μ.Χ.
Tο 11 μ.Χ. ο Αύγουστος, ενοχλημένος από τις υπερβολικές εκδηλώσεις
αγάπης των υπόλοιπων Ελλήνων προς τους Ρωμαίους διοικητές, αναγκάζεται να
απαγορεύσει (!) την θέσπιση λατρείας για τους επαρχιακούς διοικητές. Επίσης
περιόρισε την χρήση υπερβολικά τιμητικών επιθέτων, και όρισε πως θα έπρεπε να
περιοριστούν στο «ευεργέτης»[«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της εκδοτικής Αθηνών, τομ. ΣΤ’
σελ 568 ] Προφανώς αυτά τα μέτρα ελήφθησαν για να «μην πάρουν αέρα» τα μυαλά των
διοικητών.
Οι Ρωμαίοι, ήταν περήφανοι όταν ανελάμβαναν πολιτικά αξιώματα σε
Ελληνικές πόλεις και κυρίως στην Αθήνα, για την οποία ο Κικέρων μας πληροφορεί,
πως πολλοί Ρωμαίοι έγιναν Δικαστές και μέλη του Αρείου Πάγου , αγνοώντας (;) πως
έτσι θα έχαναν τα πολιτικά τους δικαιώματα στην Ρώμη. Από διάφορες πηγές,
13
μαθαίνουμε για Ρωμαίους που αναλαμβάνουν πολιτικά αξιώματα στην Αθήνα. Για
παράδειγμα, γνωρίζουμε πως το 52-1 π.Χ. γραμματέας της βουλής και του δήμου,
υπήρξε κάποιος Γάϊος Γαϊου Αλαιεύς. [«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τομ. ΣΤ’ σελ 576-577 ].
Συνέβαινε δε και το αντίθετο: ο περίφημος Ηρώδης ο Αττικός, ήταν Αθηναίος, και
υπήρξε «ύπατος» της Ρώμης. Ενώ σώζεται και το όνομα του Τιβέριου Ιουλίου
Κέλσου, Έλληνα από την Έφεσο, που επίσης έγινε ύπατος. [«Ιστορία του Ελληνικού
Έθνους», τομ. ΣΤ’ σελ 579]. Πολλές τέτοιες περιπτώσεις, αποδεικνύουν τους δεσμούς
αίματος, ανάμεσα σε Ρωμαίους και την υπόλοιπη Ελλάδα. Υπενθυμίζουμε (και πάλι!)
πως η λεγόμενη «Magna Grecia» , η «Μεγάλη Ελλάδα», ήταν ένα μεγάλο και
ελληνικότατο τμήμα της Ιταλίας , του οποίου οι κάτοικοι απέκτησαν δικαιώματα
Ρωμαίου πολίτη, ήδη από τον 1ο μ.Χ. αιώνα!
Όχι μονο οι πρόγονοι μας ουσιαστικά δεν επαναστατούσαν εναντίων της
αυτοκρατορίας, αλλα και κληροδοτούσαν τα ελληνικά κράτη τους στην Ρώμη! (133
π.Χ. ο Ατταλος Γ' την Πέργαμο, το 75 π.Χ. ο, Νικομήδης Δ΄ την Βιθυνία, ο
Πτολεμαίος Απίων την Κυρρήνη και ο Αλέξανδρος Β΄ της Αιγύπτου κληροδότησαν τα
βασίλεια τους στους Ρωμαίους) [Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτικής Αθηνών Α.Ε., τ. Ε', σ.
181] Οι ιστορικοί θεωρούν το φαινόμενο αυτό μοναδικό. Για να το ερμηνεύσουν
κάνουν ένα σωρό «ερμηνευτικούς ακροβατισμούς» προκειμένου να δικαιολογήσουν
τέτοιες κινήσεις, χωρίς όμως να μπορούν να κρύψουν το αυτονόητο: Πως οι άνθρωποι
αυτοί κληροδότησαν τα κράτη τους, για να τα «προφυλάξουν», για να τα διασώσουν,
κάτι που ουδέποτε θα γινόταν είτε επι Τουρκοκρατίας είτε αν πίστευαν πως οι Ρωμαίοι
δεν ήταν «δικοί τους» άνθρωποι.
Αντι , λοιπόν, να συσσωρεύουμε «απίστευτα» φαινόμενα, μπορούμε να
βρούμε το «ερμηνευτικό κλειδί» της ιστορίας, με το να παραδεχτούμε το εξής απλο :
πως οι υπόλοιποι Ελληνες αναγνωριζαν τους Ρωμαίους ως πολιτισμικούς συγγενείς
τους, ως αδέλφια τους! Μονο έτσι εξηγείται αυτό το φαινόμενο. Ξερετε πολλούς που
να κληροδότησαν κράτη στον κατακτητή του λαού τους; Απλά είχαν πεισθεί πως με
αυτό τον τρόπο συνέβαλλαν στην οικουμενική ελληνιστική ενοποίηση. Για να μην
παραδεχτούμε αυτό το απλό γεγονός, προσπαθούμε με ακροβατισμούς να
δικαιολογήσουμε τέτοιες συμπεριφορές. Εκτός και αν θέλουν να πιστέψουμε πως
παρανόησαν ομαδικά οι προγονοί μας, εντελώς ξαφνικά! Χαρακτηριστικό είναι πως σε
μία από τις τελευταίες και όχι τόσο σημαντικές «στάσεις» ενάντια στους Ρωμαίους,
του κινήματος του Αριστόνικου που εκδηλώθηκε στα εδάφη του πρώην βασιλείου της
Περγάμου, ουσιαστικά, βασίστηκε στους ΔΟΥΛΟΥΣ [Στράβων, Γεωγραφικά,, ΙΔ΄ Ι 38
(C.646)], και μπορεί να χαρακτηρισθεί περισσότερο κοινωνική παρά εθνική.
Κάποιοι ισχυρίζονται πως τα παραπάνω φαινόμενα είναι απλά δείγμα
δουλικότητας των Ελλήνων. Αυτοί, καλά θα κάνουν να θυμηθούν, πως στη μάχη στις
Κυνός Κεφαλές, μεταξύ ελλήνων Ρωμαίων και ελλήνων Μακεδόνων, οι Ρωμαίοι
παρέταξαν στρατό 26 χιλιάδων εκ των οποίων 6000 ήταν Αιτωλοί, 1200 Αθαμάνες
(Θεσσαλοί) και 500 Κρήτες (σταλμένοι εκ μέρους της Σπάρτης). [«Ιστορία του Ελληνικού
Έθνους», τομ Ε', σ. 44]. Στις εορτές των Ισθμίων του 196 π.Χ. οι Έλληνες χειροκροτούσαν
όταν ο Τίτος Κόιντος Φλαμινίνος ανακήρυξε την ελευθερία της Ελλάδας! [«Ιστορία του
Ελληνικού Έθνους», τομ Ε', σ. 51] Ο στρατός των υπολοίπων Ελλήνων είχε ενωθεί με αυτόν
της Ρώμης και πολεμούσαν κατά των Μακεδόνων. Τόσο ξένους, τους ένοιωθαν οι

14
υπόλοιποι Έλληνες! Τα μικρά «κινήματα» ενάντια στους Ρωμαίους, ήταν μηδαμινά,
και θα ήταν περίεργο να μην υπήρχαν και καθόλου! Αλλωστε , επαναστάσεις εναντίων
και των άλλων Ελλήνων, δεν ήταν σπάνιες.
Το 307 π.Χ. οι Αθηναίοι μετά την εκδίωξη τού Δημητρίου τού Φαληρέως,
γκρέμισαν 360 αγάλματά του κατά τον Πλίνιο, και έλυωσαν τα μεταλλικά, και τα
έκαναν ακόμα και δοχεία νυκτός ("κατέσπασαν και κατεχώνευσαν ένιοι δε και
προστιθέασιν και εις αμίδας") [Γεωγραφικά C398. Naturalis Historia, XXXIV, 12] Κατά τον
Δίωνα τον Χρυσόστομο, οι ανδριάντες που καταστράφηκαν ήταν 1500. Την ίδια τύχη
είχαν και οι ανδριάντες τού Φιλίππου τού Μακεδόνος, τού πατρός τού Μεγάλου
Αλεξάνδρου. Τους γκρέμισαν και με αυτούς έφτιαξαν ουροδοχεία. «Ετόλμησαν δε και
Φιλίππου τής Μακεδονίας αμίδας κατασκευάσαι. Αθηναίοι μεν ουν τής εικόνος ούρον
κατέχεον, εκείνοι δε τής πόλεως αίμα και τέφραν και κονίαν» [Κορινθιακά 41].
Τελικά, ο Έλληνας κάτοικος των Αθηνών ονομαζόταν τότε Αθηναίος, ο
Έλληνας της Κορίνθου Κορίνθιος, ο Έλληνας της Ρώμης και της Ιταλίας
(Μεγ.Ελλάδα) Ρωμαίος. Όλοι μιλούσαν ελληνικά, είχαν την αρχαία ελληνική θρησκεία
,ήταν ελληνικές οι ονομασίες των πόλεων τους, ήσαν Έλληνες.
Αν κυριαρχούσε η Αθήνα (που το προσπάθησε) θα ονομαζόμασταν
Αθηναίοι. Αν κυριαρχούσε η Μακεδονία, θα λεγόμασταν Μακεδόνες. Τότε ποιος
θα έπειθε τους (ξένους και εγχώριους) αρχαιόπληκτους πως οι Αθηναίοι δεν ήταν
Έλληνες; Μήπως δεν είχαν προσπαθήσει σκληρά και οι Αθηναίοι να
κυριαρχήσουν σε άλλες πόλεις; Αφού επεκράτησε η Πόλη Ρώμη λεγόμασταν (για
1500 χρόνια!!) Ρωμαίοι / Ρωμηοί.
Καποιοι, βεβαίως, θα μας πουν πως και ο Μ. Αλέξανδρος δεν ήταν Έλληνας;
Θα δούμε όμως, παρακάτω , πως η παραπληροφόρηση γι’ αυτά τα δύο ιστορικά
θέματα, είναι από παλαιά συνδεδεμένη.

Επιγραφή της Ελληνικής πόλης

των Ιστριανών προς τον Μάρκο
Αυρήλιο:«Αγαθήι Τύχηι Τον γης
και θαλάσσης δεσπότην
Αυτοκράτορα Καίσαρα Μάρκον
Αυρήλιον Αντωνίνον Ευσεβή
Σεβαστόν Αραβικόν Αδιαβηνικόν
Παρθικόν Βρεταννικόν Μέγιστον
Γερμανικόν Μέγιστον αρχιερέα
μέγιστον δημαρχικής εξουσίας το
θιΐ, ύπατον το δ’ πατέρα πατρίδος ,
ανθύπατον, βουλή δήμος της
λαμπροτάτης Ιστριανών πόλεως»

ΜΑ ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ ΗΤΑΝ ΕΤΡΟΥΣΚΟΙ , ΤΡΩΕΣ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΟΙ. ΜΙΛΟΥΣΑΝ

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΠΩΣ ΗΤΑΝ
ΈΛΛΗΝΕΣ;

15
 Η άποψη πως τα Λατινικά ήταν η μοναδική γλώσσα των ρωμαίων, είναι
ανακριβής. Αλλά και αυτό να ίσχυε , τι θα σήμαινε; Μήπως θα πρέπει να
υπενθυμίσουμε πως ένα (μεγάλο) μέρος των ηρώων της επαναστάσεως ήταν μη
ελληνόφωνοι έλληνες; Ας δούμε όμως , ποια πραγματικά ήταν η γλώσσα των ελλήνων
της Ρώμης. Για να το καταλάβουμε αυτό καλύτερα, θα πρέπει να αναλύσουμε ποια
ήταν η σχέση των Ρωμαίων ,των Λατίνων και των Ετρούσκων. Για τους Τρώες,
μιλήσαμε ήδη.
Λέγεται από πολλούς πως οι Ρωμαίοι είχαν ανάμικτη εθνική προέλευση
λατινική, ετρουσκική, και ελληνική, αλλά ούτε αυτό είναι ακριβές. Για την
ελληνικότητα της Ρώμης, μιλήσαμε και πριν. Είπαμε πως τεκμηριώνεται η ελληνική
της καταγωγή. Ας μιλήσουμε και για τους Ετρούσκους.
Διαβάζουμε:
«(..) Στα νότια οι Ετρούσκοι εισέδυσαν στο Λάτιο και στην Καμπανία απο τα τέλη
του 7ου και τον 6ο π.Χ αιώνα άσκησαν αποφασιστική επιρροή στην ιστορία της
Ρώμης, όπου η ετρουσκική δυναστεία των Ταρκυνίων, λέγεται ότι κυβέρνησε από το
616 έως το 509 π.Χ. (...) Γύρω στο 509 π.Χ. Οι Ετρούσκοι είχαν εκδιωχθεί από την
Ρώμη.» [Εγκυκλοπαίδεια Britannica, «Ετρούσκοι»]
Επίσης :
«Κατα την παράδοση στα τέλη του 7ου και κατά τον 6ο αιώνα, βασίλευσαν οι
Ετρούσκοι ηγεμόνες Ταρκύνιος πρίσκος και Ταρκύνιος ο υπερήφανος και σε ένα
ενδιάμεσο διάστημα ένας βασιλιάς ταπεινής καταγωγής, ο Σέρβιος Τύλλιος. Τα
χρονικά, περιέχουν δραματικές περιγραφές των γεγονότων αυτής της περιόδου,
κατα την οποία οι Ρωμαίοι είχαν υποταγεί σε ξένους ηγεμόνες, με αποτέλεσμα
ακόμα και το όνομα της Βασιλείας να τους γίνει μισητό. Κατα τον μύθο ο Τακύνιος
Πρίσκος καταγόταν απο την Ταρκυνία όπου έιχε καταφύγει ο πατέρας του
Δημαράτος, Ελληνας απο την Κόρινθο. (...) Μολονότι οι Ετρούσκοι μεταμόρφωσαν
την εξωτερική όψη της Ρώμης, η πόλη γενικότερα αντιστάθηκε σε μία βαθύτερη
επιβολή της ετρουσκικής επιρροής.(...) Επί πλέον , όταν έληξε η ετρουσκική
κυριαρχία, οι Ετρούσκοι και οι Ρωμαίοι ακολούθησαν αποκλίνουσες πορείες.»
[Εγκυκλοπαίδεια Britannica, «Ρώμη»]
Σίγουρα η Ρώμη χρωσταει την πολύ καλή οχύρωσή της και την στρατιωτική της πυγμή
στους Ετρούσκους δικτάτορες, που καμμία σχέση, δεν είχαν με τον υπόλοιπο
πληθυσμό, και γι’αυτό εκδιώχθηκαν. Οι Ετρούσκοι ήταν σκληροτράχηλος
στρατιωτικός λαός και οι Ρωμαίοι έμαθαν τα του πολέμου απο αυτούς. Αυτο εξηγεί
γιατί ο στρατιωτικός εξοπλισμός τους διαφέρει κάπως απο των υπολοιπων ελλήνων.
Αργότερα η Ρώμη πολέμησε με τους Ετρούσκους και τους υπέταξε. Πάντως,
παραμένει και το θέμα πως ο Ετρούσκος Βασιλιάς Ταρκύνιος Πρίσκος , είχε και
Ελληνικές ρίζες (τελικά όποια πέτρα και αν σηκώσεις, Ελληνα θα βρεις). Αρα ακόμα
και κατά την Ετρουσκική κυριαρχια, είχαμε «Ελληνική» ηγεμονία. Εθνικά ,οι
Ρωμαίοι, ουδεμία σχέση είχαν με τους Ετρούσκους.
Είναι αρκετά τεκμηριωμένη η αρχαία διάκριση μεταξύ Ρωμαιών και Λατίνων,
και είναι μεγάλο σφάλμα πως σήμερα ταυτίζονται απο τους ξένους και τους δικούς μας
ιστορικούς. Οπως είδαμε και οι Λατίνοι δεν είχαν ελληνική συνείδηση. Με την
δημιουργία της Ρώμης ήταν φυσικό αρκετές λατινικές πόλεις να συμπεριλήφθούν

16
τελικά στο πολιτικό σύστημα της Ρώμης, αφού οι κάτοικοί τους έγιναν πλέον Ρωμαίοι.
Παρόλα αυτά πολλές άλλες λατινικές πόλεις όχι μόνο δεν έγιναν ρωμαϊκές , αλλά και
αντέδρασαν στην ρωμαϊκή επικράτεια και έγιναν σφοδροί και επικίνδυνοι εχθροί
των Ρωμαίων . Αντίθετα, μετά την κατάληψη της υπόλοιπης Ελλάδος από τους
Έλληνες Ρωμαίους, (δηλ απο το 146 μ.Χ. και μετά) ελάχιστη αντίσταση υπήρξε,
δείγμα πως οι υπόλοιποι Έλληνες δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους υπόδουλους. Οι
αρχαίοι Έλληνες Ρωμαίοι ουδέποτε επεχείρησαν να εκλατινίσουν και να
«εκπολιτίσουν» τους υπόλοιπους Έλληνες, απλούστατα διότι ήταν οι ίδιοι Έλληνες
κατά την γλώσσα, την παιδεία, την καταγωγή και τον πολιτισμό πριν κατακτήσουν
τους υπόλοιπους Έλληνες
Οι Ρωμαίοι υπέταξαν την Λατινική ομοσπονδία, μετά από μία σειρά πολέμων
και συνθηκών, μέχρι το 343 π.Χ. , που επήλθε ο αποφασιστικός πόλεμος μεταξύ
Ρώμης και Λατίνων, που είχε ως αποτέλεσμα τη οριστική διάλυση της Ομοσπονδίας.
Οι Ρωμαίοι , δεν είχαν ως αποκλειστική τους γλώσσα τα Λατινικά. Σίγουρα, τα
Λατινικά ήταν η επίσημη γλώσσα, αλλά όχι η μόνη. Χρησιμοποιήθηκαν δε , για να
προσεγγίσουν τους Λατίνους και να τους χρησιμοποιήσουν για τα σχέδια τους.. Οι
Ρωμαίοι ήταν δίγλωσσοι. Τα Λατινικά επικράτησαν σε διάφορες περιόδους, κυρίως
για πολιτικούς λόγους (προσπάθεια αφομοίωσης των Λατίνων και χρησιμοποίηση
τους).
Ο πρώτος Ρωμαίος συγγραφέας και πατέρας της λατινικής γραμματολογίας
ήταν ο Λίβιος Ανδρόνικος [Πηγή: Μ. Gary, A History of Rome, London 1962, σελ. 269 : Η. J. Rose,
A Handbook of Latin Literature, New York 1960, σελ. 20 εξ ], Έλληνας γεννημένος στον Τάραντα
της Μ. Ελλάδος., ο οποίος χάραξε την ελληνική γραμμή των ρωμαϊκών γραμμάτων.
Ήρθε ως αιχμάλωτος στην Ρώμη το 272 π.Χ. Μετέφρασε τον Όμηρο στην υπ' αυτού
διαμορφωθείσα γραπτή λατινορωμαϊκή, για να τον χρησιμοποίηση ο ίδιος ως
διδακτικό κείμενο της λατινικής και ελληνικής γλώσσας για τους Ρωμαίους μαθητές
του. Μετέφρασε και άλλα έργα από τα ελληνικά στα λατινικά και έγραψε τα πρώτα
ρωμαϊκά θεατρικά έργα και ποιήματα. Από τότε συνέχισε η διγλωσσία να
κατευθύνει την εξέλιξη του πολιτισμού των ρωμαίων.
Οι δυο πρώτοι ιστορικοί της Ρώμης, ο Φάβιος Πίκτωρας και ο Cincius
Alimentus ήσαν Ρωμαίοι, οι οποίοι περί τον 3ο π.Χ. αιώνα έγραψαν στα ελληνικά και
όχι στα λατινικά τα έργα τους. Αν τα Λατινικά ήταν η μόνη γλώσσα των ρωμαίων,
γιατί να το κάνουν αυτό; Φανερό πως η Λατινική δεν θεωρείτο ή μόνη γλώσσα, μας
κάνει το εξής γεγονός: Το 92 π.Χ. οι Ρωμαίοι έκλεισαν τις λατινικές σχολές
ρητορικής και έτσι υποχρέωσαν όλους τους φοιτητές να φοιτούν στις ελληνικές
σχολές . Τούτο διότι το επόμενο έτος άρχισε ο μεγάλος πόλεμος μεταξύ Ρωμαίων και
Λατίνων, κατά την διάρκεια του οποίου η Ρώμη κινδύνευσε να καταστραφεί!
Τέτοιου μεγέθους επανάσταση ουδέποτε σημειώθηκε από τους υπόλοιπους Έλληνες,
που ένοιωθαν αναπαυμένοι όπως είπαμε στο ελληνιστικό περιβάλλον της
Αυτοκρατορίας. Με τον καιρό άνοιξαν πάλι οι λατινικές σχολές, αλλά το προβάδισμα
κράτησαν οι ελληνόφωνες. Η χρήση της λατινικής γλώσσας τονώθηκε πάλι,
αργότερα, εφόσον χρησιμοποιήθηκαν οι Λατίνοι στην αποίκιση των μετέπειτα
κατακτηθέντων δυτικών επαρχιών. Χαρακτηριστικό είναι και το εξής: Ο Καθηγητής
της Σορβόννης Henri-Irenee Marrou γράφει πως και ο ίδιος ο Κικέρωνας «αφιέρρωσε

17
το μεγαλύτερο μέρος των προσπαθειών του , σε όλη την διάρκεια της καρριέρας
του, στο να κάνει δυνατή τη σπουδή της τέχνης του [=της Ρητορικής] στα λατινικά»
(!!!) [Henri Irenee Marrou, Histoire de l’ Education dans l’ Antiquite, ed de seuil, Paris 1948, σελ 371]
Ο Ρωμαίος πολίτης απόστολος Παύλος έγραψε την προς Ρωμαίους
επιστολή του στα ελληνικά. Περίτρανη απόδειξη ότι και ο λαός της Ρώμης
μιλούσε ελληνικά. Όλοι οι πρώτοι Χριστιανοί της Δύσεως και οι επίσκοποι της Ρώμης
έγραψαν ελληνικά. Στα ελληνικά γράφτηκε και η επιστολή του αγίου Ιγνατίου προς
Ρωμαίους(αρχές 2ου αιώνα). Στα ελληνικά έγραψε και ο ρωμαίος άγιος Κλήμης, που
ήταν επίσκοπος Ρώμης και συγγενής του αυτοκράτορα Δομετιανού. Ο πρώτος Λατίνος
πατέρας της Εκκλησίας, δηλαδή ο πρώτος που έγραψε στα Λατινικά, ήταν ο πάπας
Βίκτωρ (περ. 189-199). Στα ελληνικά έγραψε ακόμα και ο ρωμαίος άγιος Ιππόλυτος
(αρχές 3ου αιώνα). Η λειτουργία της εκκλησίας της Ρώμης γινόταν στα ελληνικά μέχρι
τον 4ο αιώνα, οπότε και μεταφέρθηκε στην Νέα Ρώμη. Μία σημαντική απόδειξη πως η
ελληνική ήταν η γλώσσα του λαού. Γεμάτη από Ελληνικές επιγραφές ήταν η πόλη της
Ρώμης. Περισσότερες πληροφορίες στο βιβλίο του L. Moretti, «Inscriptiones Graecae
Urbis Romae» (Rome, 1968-1979). Ο τίτλος σημαίνει "Ελληνικές επιγραφές της
πόλης της Ρώμης". Η ίδια η λέξη "Ρώμη" είναι ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΕΞΗ σημαίνει
"Δύναμη"(βλ. ρωμαλέος=δυνατός).
Η ελληνική γλώσσα ήταν η επικρατούσα σε όλη τη περιοχή της Ρώμης και
κάτω Ιταλίας μέχρι τα μέσα του 3ου και ίσως μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα όταν και
εξασθένησε μόνο διότι μετεφέρθηκε η πόλη της Ρώμης με τους προύχοντας κατοίκους
στη Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη. Ο Μέγας Κωνσταντίνος , ο γόνος της Ελληνίδας
Ελένης, μετέφερε όχι μονο την πρωτεύουσα, άλλα την πόλη. Μετοίκησε όχι μόνο ο
Αυτοκράτορας, αλλά η πόλη ολόκληρη. Έτσι μετοίκησαν στην Νέα Ρώμη οι ύπατοι, οι
περισσότεροι συγκλητικοί, οι μορφωμένοι, οι αρχηγοί γενικώς του στρατού, ολόκληρη
σχεδόν η τάξη των πατρικίων, και μεγάλο μέρος του πληθυσμού .
Γράφει ο ιστορικός F. Gregorovius, για την μεταφορά της Ρώμης:
«δια της κτίσεως της Κωνσταντινουπόλεως διεσώθη η περαιτέρω ύπαρξις του
ελληνικού έθνους. Πράγματι, άνευ της Κωνσταντινουπόλεως η Ελλάς και η
Πελοπόννησος ήθελον κατακτηθή και οικισθή υπό ξένων βαρβάρων εθνών.»
[«Ιστορία των Αθηνών», Gregorovius, τ. 1, σ. 89]
Επίσης:
«Ο Μ. Κωνσταντίνος όχι μόνο, όπως είδαμε, ήθελε να ονομάζεται στρατηγός
των Αθηνών, αλλά αύξησε και τα προνόμια των επικεφαλής των σχολών και των
δασκάλων τους και τους δασκάλους αυτούς τούς απάλλαξε από πολλούς φόρους.
(...) Έστελνε επίσης, για να μοιραστεί, στο δήμο των Αθηναίων αξιόλογη
ποσότητα σιταριού κάθε χρόνο»
[Κ. Παπαρηγόπουλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1885, επανέκδ. εκδ. Κάκτος, 1992, τ. 8, 3]

Το κενό πού δημιουργήθηκε κατά τον τρόπο αυτό στην Πρεσβύτερη/Παλαιά

Ρώμη , λόγω της μεταφοράς της πρωτευουσας, καλύφθηκε ως επί το πλείστον από
λατινοφώνους και για τον λόγο αυτό μετά την παρέλευση 50 ετών υποχρεώθηκε ο
πάπας Δάμασος να εισαγάγει την λατινική στην λατρεία της Παλαιάς Ρώμης.
H Ρωμηοσύνη, όμως, είναι μέχρι και σήμερα δίγλωσση. Τούτο διότι τα
βλάχικα είναι ουσιαστικά νεολατινικά και τα αρβανίτικα είναι μείγμα λατινικών

18
με ορισμένες ελληνικές και σλαβικές προσθήκες. Πρό ετών ήταν σύνηθισμένο
φαινόμενο οι Ρωμηοί των Βαλκανίων να είναι δίγλωσσοι. Συνήθως ως πρώτη γλώσσα
επικρατούσαν τα Ελληνικά. Η μεγαλύτερη ομάδα επαναστατών του 1821 ήταν οι
Αρβανίτες Ρωμηοί εκ των οποίων πολλοί ούτε καν γνώριζαν τα ελληνικά. Ο
Μπότσαρης, ο Τζαβέλλας και όλοι οι Σουλιώτες ήταν Αρβανίτες. Ήταν Χριστιανοί
δίγλωσσοι. Πολλοί δεν ήξεραν ελληνικά και μιλούσαν αποκλειστικά αρβανίτικα.,
όπως π.χ. οι Σουλιώτες. Για περισσότερες πληροφορίες στο έγκυρο βιβλίο της κας
Βάσως Ψιμούλη, «Σούλι και Σουλιώτες», έκδοση Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
Πάντως και η λατινική γλώσσα, δεν θεωρείτο ξένη για τους αρχαίους
Έλληνες. Ο ρήτορας Κουιντιλιανός, νομίζει πως η «Αιολική» ελληνική διάλεκτος,
είναι η πιο κοντινή στην Λατινική. Επίσης, ο Διονύσιος ο Αλικαρνασευς, ο Έλληνας
ιστορικός της Ρωμαϊκής αρχαιολογίας γράφει:
«Η γλώσσα, η οποία ομιλείται απο τους Ρωμαίους, είναι ούτε τελείως ξένη
(βαρβαρη), ούτε τελείως Ελληνική. Είναι ένα μείγμα των δύο, το μεγαλύτερο μέρος
της οποίας είναι Αιολική και το μόνο μειονέκτημα που έχουν απο την επιμειξία με
άλλα έθνη είναι οτι δεν προφέρουν όλους τους φθόγγους σωστά.» [Πηγή: H. J. Rose, A
Handbook of Latin Literature , New York 1960 σελ 469]

Να πούμε, πως η σύγχρονη γλωσσολογία, έχει αποφανθεί πως η συγγένεια μεταξύ

Ελληνικών και Λατινικών οφείλεται στην κοινή τους Ινδοευρωπαϊκή ρίζα. Αυτή η
συγγένεια φαίνεται καθαρότατα στον τρόπο κλίσης της λέξεως «φέρω», ο οποίος είναι
σχεδόν πανομοιότυπος στα ελληνικά και τα λατινικά.
Τα γράμματα της λατινικής αλφαβήτου περιέχονται στη γραφή γραμμική Β΄
της υστεροελλαδικής ή μυκηναϊκής εποχής (1600 – 1100 π.Χ.) Στην Πύλο βρέθηκαν
πινακίδες γραμμικής Β΄ που ανάγονται στο 1200 π.Χ. Αυτές αποκρυπτογραφήθηκαν το
1952 από τον Άγγλο αρχιτέκτονα και γλωσσολόγο Μάικλ Βέντρις (1922 – 1956). Η
γραφή αυτή αποτελείται από 87 σύμβολα, κυρίως συλλαβών. Η γραμμική Β΄ ανάγεται
στους Αχαιούς που κατέβηκαν στην Ελλάδα δημιουργώντας τον υστεροελλαδικό
πολιτισμό και μετέδωσαν τη γραφή αυτή και σε άλλα μέρη της Ελλάδος (Μυκήνες,
Θήβα, Τίρυνθα, Αμύκλες, Ορχομενός, ακρόπολη του Γλα στην Κωπαΐδα και Πύλος),
καθώς και στην Κρήτη – όταν την κατέλαβαν, περίπου το 1450 π.Χ.
Στη γραμμική Β΄ υπάρχουν ήδη τα γράμματα που χρησιμοποίησαν οι
(Ελληνικής καταγωγής) Λατίνοι. Αυτό, σύμφωνα με τις έρευνες, μπορούμε να το
δούμε στις λέξεις Wάναξ / qa-si-re-u (δηλ βασιλιάς) και EΛAWON (σημαίνει: λάδι).
Τα υπόλοιπα γράμματα της λατινικής αλφαβήτου είναι κοινά με τα αντίστοιχα
ελληνικά, ακόμα και τα γράμματα S (ως κεφαλαίο το έγραφαν έτσι οι αρχαίοι
Έλληνες), L και V, όπως έχουν διασωθεί σε επιγραφές, παπύρους, περγαμηνές,
πινακίδες και γράμματα χαραγμένα σε αγγεία.
Η γλώσσα , όπως είπαμε, δεν είναι και το μοναδικό κριτήριο ελληνικότητας.
Σημαντικό παράδειγμα είναι οι Πελασγοί. Οι Πελασγοί, ήταν οι αυτόχθονες
προπάτορες των αρχικών Ελλήνων.
Διαβάζουμε στον Ηρόδοτο:
Α 57: Για τη γλώσσα των Πελασγών δεν μπορώ να μιλήσω με σιγουριά, αλλά το
ότι δεν ήταν ελληνική μπορεί να το συμπεράνει κανείς πρώτα από τη γλώσσα ενός
μέρους της φυλής των Πελασγών, που ζει τώρα στην πόλη Κρηστώνα πάνω από
19
 τους Τυρρηνούς, και που κάποτε ήταν γείτονες αυτών που τώρα ονομάζονται
Δωριείς(τότε που οι Πελασγοί ζούσαν στην περιοχή που ονομάζουμε σήμερα
Θεσσαλιώτιδα)΄ δεύτερον από τη γλώσσα των Πελασγών που έκτισαν την Πλακία
και τη Σκυλάκη του Ελλήσποντου κι ήταν σύνοικοι των Αθηναίων κι άλλων
Πελασγικών πόλεων που έχουν αλλάξει όνομα από τότε. Αν όμως πρέπει να
συμπεράνουμε από αυτά, οι Πελασγοί θα μιλούν βάρβαρη γλώσσα. Αν λοιπόν όλοι
οι Πελασγοί είχαν αυτή τη γλώσσα, το Αττικό έθνος, που ήταν Πελασγικό, όταν
μεταβλήθηκε σε Ελληνικό, έμαθε και την ελληνική γλώσσα. Στην Κρότωνα και
την Πλακία μιλούν την ίδια γλώσσα, η οποία είναι διαφορετική από εκείνη των
γύρω περιοχών΄ πράγμα που δείχνει ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν άλλαξαν γλώσσα
όταν μετακινήθηκαν.

Α 58: Εγώ πιστεύω ότι οι Ελληνικοί λαοί μιλούσαν πάντα την ίδια γλώσσα, αλλά
αποδυναμώθηκαν μετά την απόσχιση τους από τους Πελασγούς, και,
ξεκινώντας αρχικά από ένα μικρό πυρήνα, έφθασαν στους τεράστιους αριθμούς
που αντιπροσωπεύουν τώρα με την ενσωμάτωση διάφορων ξένων εθνών,
ανάμεσα στα οποία ήταν οι ίδιοι οι Πελασγοί. Δεν πιστεύω ότι οι Πελασγοί, ένας
βαρβαρικός λαός, έγινε ποτέ πολυάριθμος ή ισχυρός

Τι γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω; Πρώτον , οι αρχικοί Έλληνες είναι

απόγονοι των Πελασγών που αυτονομήθηκαν και ανέπτυξαν δικό τους πολιτισμό και
γλώσσα. Δεύτερον , οι πρώτοι έλληνες ΑΦΟΜΟΙΩΣΑΝ τους υπόλοιπους πελασγούς
στο ελληνικό έθνος. Τρίτον , οι Έλληνες ΔΕΝ είναι, ούτε ενδιαφέρονται να είναι
«φυλετικά καθαροί» (sic), αφού ενσωμάτωσαν και πλήθος άλλων εθνών. Αυτή
,βεβαίως ήταν και η δύναμή τους: Η αφομοίωση. Η Ρωμηοσύνη ήταν η μεγαλύτερη
μηχανή ελληνιστικής αφομοίωσης. Τέταρτον, οι Πελασγοί ΔΕΝ ΜΙΛΟΥΣΑΝ
ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Παρόλα αυτά, τους αποκαλούμε «Έλληνες» και τους θεωρούμε
προπάτορες μας χρησιμοποιώντας ένα είδος νόμιμου «ιστορικού αναχρονισμού».
Πράγμα πολύ φυσικό αφού από εκεί ξεκινήσαμε.
Με την ίδια λογική , οι Ρωμαίοι, ήταν πολύ περισσότερο Έλληνες, μια και
Ελληνικά μιλούσαν και τον ελληνικό πολιτισμό τον θεωρούσαν δικό τους, και κοινή
καταγωγή με εμάς είχαν και τους ίδιους θεούς λάτρευαν και ήταν υπαίτιοι για την
διάδοση του πολιτισμού μας στα πέρατα της Οικουμένης. Ο φυλετισμός, ως μέθοδος
καθορισμού της Ελληνικότητας, ήταν μία ιδέα ΞΕΝΗ για εμάς, που εισήχθη από την
δύση. Και βεβαίως οι δυτικοί είχαν τους λόγους τους , να επιδιώξουν κάτι τέτοιο.
Ρωμαίϊκο κύπελλο από
επιχρυσωμένο άργυρο. Ανάμεσα
στις παραστάσεις που
διακοσμούν το κύπελλο αυτό,
περιλαμβάνεται δύο φορές η
ανάληψη του Μ. Αλεξάνδρου, η
μορφή του οποίου
χρησιμοποιήθηκε κατά καιρούς
για να συμβολίσει την
οικουμενική εξουσία του
Αυτοκράτορα της

20
 Ρωμανίας.12ος αιώνας. Ύψος : 9 εκ., διάμ: 13,8 εκ. Αγία Πετρούπολη (Ερμιτάζ. αρ. ευρ. ω72).

[ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ,ΤΕΥΧΟΣ 34, ΑΡΘΡΟ «ΩΡΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ, ΑΘΗΝΑ -
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΜΥΣΤΡΑΣ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2001 - ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2002», ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΜΑΣΟΥΡΙΔΗ,
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ, ΣΕΛΙΔΑ 21]

21
Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΧΑΣΕ ΠΟΤΕ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ.
ΕΙΝΑΙ Η ΙΔΙΑ. ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΑΛΛΑΖΟΥΝ.

Ας διαβάσουμε και την γνώμη ξένων Ιστορικών για το Βυζάντιο/Ρωμανία.

Κατά τον ιστορικό Aug. Heisenberg «Βυζαντινό είναι το εκχριστιανισθέν ρωμαϊκό
κράτος του ελληνικού έθνους» [Staat und Gesselschaft des byz. Reiches, Die Kultur der Gegenwart,
s. 364]
Ο ιστορικός D. Talbot Rice γράφει ότι «Το Βυζάντιο πρέπει πραγματικά να
μελετηθεί σαν ένα κεφάλαιο της μακρόχρονης ιστορίας του ελληνικού πολιτισμού και
του ελληνικού στοχασμού». [Byzantines, 26]
Ο πιο μεγάλος βυζαντινολόγος του 20ού αιώνα, ο Sir Steven Ranciman,
απαντώντας στην άποψη ότι οι Βυζαντινοί δεν ήταν Έλληνες, είπε: «Δε νομίζω ότι οι
σύγχρονοι Έλληνες είναι περισσότερο έλληνες από τους βυζαντινούς.»
[ http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/runciman_interview.html , Πηγή: www.flash.gr , "Σερ Στήβεν
Ράνσιμαν: Χρειαζόμαστε την πνευματική μετριοφροσύνη", 6/11/2000, Επιμέλεια: Λαμπρινή Χ. Θωμά ]
Ο ιστορικός J.B. Bury γράφει: «Ο πολιτισμός του Βυζαντινού κράτους
έχοντας βαθειές ρίζες στο παρελθόν, ήταν η τελευταία φάση του ελληνικού
πολιτισμού».[«History of the later roman empire from the death of Theodosius I to the death of
Justinian»]
Πολλοί, φέρνουν ως επιχείρημα, το γεγονός πως οι ηγεμόνες της Ρωμανίας,
δεν ήταν όλοι Έλληνες. Πράγματι, υπήρχαν ακόμα και Ισπανοί αυτοκράτορες. Όμως ,
τότε, πως θα πούμε ότι το κρατίδιο που σχηματίστηκε τον 19ο αιώνα στη νότια άκρη
της Βαλκανικής χερσονήσου ήταν "Ελληνικό"; Μα, ο πρώτος Βασιλιάς του ήταν
Βαυαρός! Ο δεύτερος (και όλοι οι Βασιλείς μέχρι το 1974, με μικρά διαλλείματα
Δημοκρατίας) ήταν Δανός, η επίσημη θρησκεία του κράτους ήταν η Χριστιανική, τα
ήθη και τα έθιμα έμοιαζαν πολύ με αυτά των Τούρκων και οι υπήκοοί του, το μόνο που
έκαναν ήταν να πολεμούν μεταξύ τους. Θεωρούμε ελληνικό Κράτος , το Βασίλειο
της Ελλάδας; Βεβαίως , θα απαντήσουν. Γιατί δεν είναι και η Ρωμανία Ελληνική;
Γιατι τους έχουν πείσει γι’ αυτό οι Φράγκοι και η προπαγάνδα τους. Και εμείς, σαν
καλοί και υπάκουοι ραγιάδες, φροντίσαμε να το δεχτούμε.
Πρώτος ο Μ. Αλέξανδρος έλαβε έμπρακτα θέση κατά των φυλετικών
διακρίσεων με τον γάμο του με την Αφγανή Ρωξάνη την κόρη του Δαρείου, αλλά και
διότι ανέθεσε κρατικά καθήκοντα σε Αξιωματούχους των λαών που κατέκτησε. Ο
Αλέξανδρος δεν ακολούθησε την συμβουλή του Αριστοτέλη να συμπεριφέρεται
διαφορετικά στους Έλληνες και τους μη Έλληνες. Με τον σεβασμό των ηθών και
εθίμων των υποτελών, την βαθμιαία εξάλειψη της διακρίσεως σε κατακτητές και
κατακτηθέντες, εξύψωσε τους λαούς που κατέκτησε, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά,
γι’ αυτό και αγαπάται και σήμερα από τους λαούς των χωρών αυτών και σε δεκάδες
χώρες Ανατολής και Δύσης, η λαϊκή μούσα τον θεωρεί δικό της. Ο Montesquieu
έγραψε: «μόλις έλειψε ο Αλέξανδρος ορφάνεψαν τα έθνη».
[ http://www.antibaro.gr/national/marths_alexandros.htm ]
Απόσπασμα του Όρκου του Μ. Αλεξάνδρου στο Συμπόσιο όλων των Εθνών της
Κοινοπολιτείας του στην πόλη Ώπιδα το 324 π.Χ :

22
 «Δεν ξεχωρίζω τους ανθρώπους, όπως κάνουν οι στενοκέφαλοι, σε Έλληνες και
βάρβαρους. Δεν με ενδιαφέρει η καταγωγή των πολιτών, ούτε η ράτσα που
γεννήθηκαν. Τους καταμερίζω με ένα μόνο κριτήριο, την αρετή. Για μένα κάθε
καλός ξένος είναι Έλληνας και κάθε κακός Έλληνας είναι χειρότερος από βάρβαρο»
[ Πηγές: α) φιλόσοφος Ερατοσθένης (περ. 282 -194 π.Χ) τρίτος διευθυντής Βιβλιοθήκης Αλεξανδρείας β)
Καλλισθένης, (κακώς αποδιδόμενο σε αυτόν) βιβλίο Γ']

Ο Μ. Αλέξανδρος , που παριστάνεται

ως Αυτοκράτορας της Ρωμανίας ,
κατατροπώνει τον Δαρείο και την
ακολουθία του. Παράσταση από την
μυθιστορία του Αλέξανδρου (κώδικας
του Ελληνικού Ινστιτούτου της
Βενετίας)

[Πηγή: Ιστορικά θέματα, τεύχος 15, Φεβρ.

2003, άρθρο Η μάχη του Μαντζικέρτ, το
λυκόφως της βυζαντινής Μικράς Ασίας,της
Σοφίας Σάκκαρη αρχαιολόγου, σελίδα 24]

Ο ελληνιστικός οικουμενισμός του Μ. Αλεξάνδρου , ήταν η πρώτη φάση. Το

ανολοκλήρωτο έργο του (λόγω της ανικανότητας των διαδόχων του..) ολοκλήρωσε η
Ρώμη. Η Οικουμενική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αποτέλεσε συνέχεια του Οικουμενικού
κράτους του Μ. Αλεξάνδρου. Σε πολλές παραστάσεις της Ρωμανίας ο Μ. Αλέξανδρος
εικονίζεται ως Ρωμαίος αυτοκράτορας. Στα σχολεία της Ρωμανίας διδασκόταν οι
Ραψωδίες του Ομήρου και η Αγία Γραφή. Ο Ρωμαϊκός και Μακεδονικός
Οικουμενισμός, ήταν το εργαλείο για την εξάπλωση του Ελληνικού πολιτισμού.
Παρομοίως, σημερα, ο αμερικάνικος ιμπεριαλιστικός οικουμενισμός (δηλ η
«Παγκοσμιοποίηση»), είναι το εργαλείο για την εξάπλωση του αγγλοσαξονικού.
Αποκόβοντας μας από αυτές τις δύο πηγές, και συνδέοντας μας με

23
εθνικιστικές/φυλετικές ιδεολογίες, μας καταδίκασαν να απολέσουμε την πολιτικη-
πολιτισμική ηγεμονία στους χώρους της Βαλκανικής, της Μεσογείου και της Ευρώπης
γενικότερα. Χαϊδεύοντας τον εγωισμό μας, κατάφεραν να μας αχρηστεύσουν. Η
διαφορά (και η ανωτερότητα!) του Ελληνιστικού οικουμενισμού, από την
παγκοσμιοποίηση, είναι ότι σεβόταν και προσελάμβανε τους τοπικούς πολιτισμούς,
«εξελληνίζοντας» τους μεν, αλλά χωρίς να τους αλλοτριώσει, σεβόμενος την
διαφορετικότητα. Μεταποιούσε την παλαιά ταυτότητα και δεν την ξερίζωνε. Αντίθετα,
η «παγκοσμιοποίηση», είναι ένα οικονομικοκοινωνικό χωνευτήρι, που
ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ, οτιδήποτε διαφορετικό, και ΕΠΙΒΑΛΕΙ πολιτισμική υποταγή, στο
όνομα του κέρδους και των όπλων.
Ας δούμε και την γνώμη του καθηγητή ιστορίας κ. Καραγιαννόπουλου , για το
θέμα:
«Τονίζουν μερικοί συχνά ότι οι Αρμένιοι ή οι εκπρόσωποι άλλων εθνικοτήτων
έφτασαν στα υψηλότερα κρατικά αξιώματα ή ότι ανέβηκαν ακόμα και στον
αυτοκρατορικό θρόνο. Και θέλουν μ’ αυτόν τον τρόπο να διατρανώσουν τη συμβολή
της μιας ή της άλλης εθνικότητας στη ζωή και τη διαμόρφωση του βυζαντινού (σ.σ.:
διάβαζε ρωμαίικου) κράτους. Ασφαλώς δεν πρέπει να παραβλέπουμε ή να
υποτιμούμε το ρόλο που έπαιξαν άλλες εθνότητες στη ζωή του κράτους. Δεν πρέπει,
όμως, και να παραβλέψουμε το γεγονός ότι πρέπει να ιεραρχηθεί η προσφορά τους.
Και στην ιεράρχηση αυτήν προβάλλει επιβλητικά η προσφορά του Ελληνισμού και
της ελληνικής παιδείας. Εκτός, όμως, απ’ αυτό πρέπει να αναγνωριστεί ένα γεγονός
που κανείς δε μπορεί να αρνηθεί: όσο οι διάφοροι λαοί αποκτούσαν συνείδηση του
εαυτού τους, τόσο αποχωρίζονταν λίγο-λίγο από το κράτος. Η ενίσχυση της εθνικής
συνείδησης, λέει ο H. Bengtson (Geschichte) μιλώντας για τις Ν.Α. και τις
αιγυπτιακές περιοχές του πρωτοβυζαντινού (σ.σ: διάβαζε Ρωμαίικου) κράτους,
συνοδευόταν από οπισθοδρόμηση του ελληνισμού και κυριότερα της ελληνικής
παιδείας στις περιοχές αυτές.» [Ιωάννης Καραγιαννόπουλος , καθηγητής ιστορίας ΑΠΘ, ΤΟ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ, Τέταρτη έκδοση – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΑΝΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ]
Διαβάζουμε:
«Στο σύνολο των διάφορων λαών που αποτελούν το Βυζάντιο (σ.σ: διάβαζε
Ρωμανία ) πρέπει να ξεχωρίσουμε εκείνους που το διαποτίζουν πολιτιστικά από
εκείνους που γεωγραφικά μονάχα ανήκουν σ’ αυτό. Να βάζουμε σε ίση μοίρα τους
Έλληνες και τους άξεστους χωριάτες της Ισαυρίας ή τους φελάχους της ερήμου ή
ακόμη τους Σύρους και τους Αρμένιους και να λέμε πως Βυζάντιο (σ.σ: διάβαζε
Ρωμανία ) είναι η συνισταμένη των λαών αυτών, είναι ισχυρισμός πλανεμένος και
αστήριχτος» [Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εκδ. Πανεπιστημίου Καίμπριτζ, ελλ. εκδ.
Μέλισσας. (1,2) ]
Τις απόψεις περί σύνδεσης ελληνιστικού και ρωμαϊκου οικουμενισμού, δεν
τις διατυπώνουν μόνο διαπρεπείς επιστήμονες. Τις έχει αναπτύξει νωρίτερα το
ίνδαλμα των «αρχαιόπληκτων», ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ιουλιανός: «Ο Απόλλων
εκπολίτισε με τις ελληνικές αποικίες το μεγαλύτερο μέρος της οικουμένης και μ’ αυτόν
τον τρόπο διευκόλυνε τον κόσμο να κυβερνηθεί από τους Ρωμαίους» [Ιουλιανός, «εις τον
βασιλέαν Ήλιον προς Σαλλούστιον»]. Θέλημα του Απόλλωνα, η βασιλεία των Ρωμαίων ,
λοιπόν, κατά τους Εθνικούς. Μετά από αυτό, είναι να αναρωτιέται κανείς, πως

24
ορισμένες οργανώσεις, περιοδικά και «συμβούλια» εθνικών-νεοπαγανιστών-
αρχαιοπλήκτων, θεωρούν πως οι Ρωμαίοι ήταν κατακτητές μας.
Διαβάζουμε:
Δεν είναι τυχαίο πως ο διάσημος ιστορικός Arnold Toynbee
συμπεριλαμβάνει στον ελληνικό πολιτισμό την ρωμαϊκή δημοκρατία και την
ρωμαϊκή αυτοκρατορία και αποκαλεί το ρωμαϊκό κράτος «Οικουμενικό ελληνικό
κράτος» [A Study of History, London, 1962 ]
ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Την εκκλησίαν αγαπώ — τα εξαπτέρυγά της
τ' ασήμια των σκευών, τα κηροπήγιά της,
τα φώτα, τες εικόνες της, τον άμβωνα της.
Εκεί σαν μπω, μες σ' εκκλησία των Γραικών
με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες,
με τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες,
τες μεγαλοπρεπείς των Ιερέων παρουσίες
και κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό
λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό
ο νους μου πιαίνει σε τιμές μεγάλες της φυλής μας,
στον ένδοξό μας Βυζαντινισμό.
Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ
Η ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

«H ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ»

Πηγή Φώτο: Le civilta, Vol. II Roma – Bisanzio – Gli Arabi, Vallardi Edizioni
Periodiche, Milano 1963, σελ. 345

25
 Πολλά έχουν ακουστεί τα τελευταία χρόνια για την επικράτηση του
Χριστιανισμού. Μεγάλα ψεύδη, πως δήθεν, ο Χριστιανισμός επεκράτησε με σφαγές
και εξανδραποδισμούς και όχι με την αξία του. Πως, δήθεν, διέλυσε οτιδήποτε
ελληνικό και υπονόμευσε την επιστήμη και τον πολιτισμό. Πολλοί, έχουν επηρεαστεί
από αυτά τα ψευδή, με συνέπεια είτε να απομακρυνθούν από την πίστη είτε πιστέψουν
πως η πίστη μας διαδόθηκε με μέσα δόλια και ποταπά. Εδώ θα αποδείξουμε, πως όχι
μόνο αυτά δεν στέκουν, αλλά πως παρά τις ψευδολογίες που διαδίδονται, οι Χριστιανοί
σεβάστηκαν τον αρχαίο πολιτισμό, και διατήρησαν την πνοή και την δύναμη του. Στην
πραγματικότητα, αν δεν υπήρχαν οι Χριστιανοί και ο πολιτισμός τους, σήμερα θα είχε
επιβιώσει μόνο ένα πολύ μικρό κομμάτι του αρχαίου πολιτισμού.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος κατηγορείται ότι απαγόρευσε τη λατρεία και έκλεισε
ναούς. Οι μόνοι ναοί που έκλεισε ήταν της Αφροδίτης στην Ηλιούπολη, για
συγκεκριμένους λόγους . Εξάλλου, ο Μέγας Κωνσταντίνος επέτρεψε την ίδρυση
εθνικών ναών [Ζώσιμος, 2,31 - Aurel. Victor, Caesares, 40 - Orelli, Iscriptiones latinae, III, αρ. 55880]
Αλήθεια είναι ότι μόνο το ιερό της Αφροδίτης στην Άφακα του Λιβάνου κατεδάφισε ο
Μέγας Κωνσταντίνος [Ευσέβιος, Βίος Κωνσταντίνου, Γ’, 55], διότι εκεί εκπορνεύονταν όχι
μόνο γυναίκες αλλά και άνδρες γύννιδες (τραβεστί) [Οι τελευταίοι Εθνικοί, Pierre Chuvin,
Harvard University Press / μετάφραση Ο. Χειμωνίδου, ελλ. εκδ. Θύραθεν (σ. 47)]. Στην Ηλιούπολη της
Φοινίκης, όπου φαίνεται πως υπήρχαν μόνο γυναίκες ιερόδουλοι της Αφροδίτης, ο
Κωνσταντίνος περιορίστηκε στο να συστήσει στον πληθυσμό μεγαλύτερη εγκράτεια
και να χτίσει μια εκκλησία. Στην Αίγυπτο ο αυτοκράτορας απλώς απαγόρευσε τον
ευνουχισμό των ιερέων του... θεού Νείλου, όμως επέτρεψε τις τελετές και εορτές που
εξασφάλιζαν τις πλημμύρες του ιερού ποταμού [Ευσέβιος, Δ’, 25. Λιβάνιος, Υπέρ των Ιερών,
Λ’, 35. Γρηγόριος Θεολόγος PG 35, 705] Στην πραγματικότητα , πολύ πιο εκτενέστερο
διωγμό κατά της μαγείας, διεξήγαγε ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΗΣ αυτοκράτορας Ο
παγανιστής αυτοκράτωρ Αύγουστος είχε συγκεντρώσει και κάψει πάνω από 2.000
μαντικά και προφητικά βιβλία [Σουητώνιος, Div. August., 31.]
Γράφει χαρακτηριστικά ο Γερμανός ιστορικός F. Gregorovius:
«από τους βανδαλισμούς αυτούς [που έγιναν βάσει των διατάξεων του Θεοδοσίου] η
αρχαία Ελλάδα έπαθε ελάχιστα, συγκριτικά με όλες τις άλλες χώρες της
Αυτοκρατορίας. Κυρίως η Αθήνα έμεινε απαλλαγμένη από καταστροφές. Κανένα
από τα εν Αθήναις μεγάλα κι ονομαστά ιερά δεν γκρεμίστηκε. (...) Ο Χριστιανισμός
ανεδείχθη ίσως ευλαβέστερος προς τα μνημεία της αρχαίας τέχνης στην Αθήνα
απ’ ότι σε οποιαδήποτε άλλη πόλη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Εξαιρουμένων
ορισμένων καταστροφών καλλιτεχνημάτων και ιερών προς τα οποία είχε μετά
ιδιάζουσας εμμονής συμφυή η παγανιστική πίστη, η νικώσα θρησκεία φαίνεται να
έλαβε κατοχήν των Αθηνών ειρηνικά. (...) Η καταστροφή του ναού του Ολυμπίου
Διός δεν δύναται να αποδοθεί εις τον βανδαλισμό βυζαντινού ανθύπατου ή εις τον
ευσεβή ζήλο κάποιου επισκόπου. (...) Πολλοί ναοί κατέπεσαν υπό σεισμών και
μάλιστα σε μεταγενέστερα χρόνια. Ο ναός του Διός εν Ολυμπία κατέπεσε τον 6ο
αιώνα, ο ονομαστός εν Κυζίκω μετά τον 11ο αιώνα υπερμεσούντα.» [ Ιστορία των
Αθηνών», F. Gregorovius, Βιβλιοθήκη Μαρασλή, Αθήναι 1904, τ. 1, σ. 97, 128, 133]
Όσο για τον Αλάριχο, στον οποίο αποδίδουν την καταστροφή ιερών, ο
Gregorovius αναφέρει τα εξής:

26
 «Ουδείς ιστορικός μαρτυρεί ότι ο βασιλεύς των βαρβάρων (ο Αλάριχος) εξηκόντισε
τον πυρσό του εμπρησμού εις το ιερό της Δήμητρος. (...) Υπερβάλλουσι όμως δεινώς
όσοι ανάγουν στον Αλάριχο την εξολόθρευση των εθνικών θεών της Ελλάδας κι
όσοι θεωρούν ότι οι Γότθοι (του Αλάριχου ) προέβησαν εξεπίτηδες σε σκόπιμη
καταστροφή των ναών και ιερών.» [τ. 1, σ. 101, 103]
Ο Μέγας Κωνσταντίνος έλεγε στους υπηκόους του «πηγαίνετε στους βωμούς και στα
δημόσια ιερά και τελέστε τις τελετές κατά τις συνήθειές σας» [Θεοδ. Κώδ. IX, 16, 1 και
2, νόμοι του 319 και 320 μ.Χ.]. Για τα όσα λέει ο Λιβάνιος σχετικά με τους νόμους του
Κωνστάντιου ο Παπαρηγόπουλος σχολιάζει:
« Αλλά ότι ο Λιβάνιος λέει υπερβολές και ότι ούτε εκείνοι οι ρητοί νόμοι (του
Κωνστάντιου) εκτελέστηκαν, συμπεραίνεται από τη συνεχή επανάληψή τους και από
πολλές άλλες αναμφισβήτητες μαρτυρίες και γεγονότα. Επίσης ο εθνικός Σύμμαχος
βεβαιώνει ότι ο ίδιος ο Κωνστάντιος, που το 353 εξέδωσε το νόμο 4, όταν
επισκέφθηκε τη Ρώμη μετά από 4 χρόνια (357), διατήρησε ευλαβικά τα προνόμια
των Εστιάδων και γενικά επέτρεψε ο ίδιος την λατρεία.» [Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,
Κ. Παπαρηγόπουλου, 1885, επανέκδ. εκδ. Κάκτος, 1992 (8,3) ]
Αλλά όχι μόνο ο Παπαρηγόπουλος:
«Η πολιτική που χάραξε ο Αυτοκράτορας Κωνστάντιος με τους αντιπαγανιστικούς
νόμους του τού 356-7 έμελλε να μείνει νεκρό γράμμα ώς τον Θεοδόσιο» [ Ιστορία του
Ελληνικού Έθνους, Εκδοτικής Αθηνών Α.Ε. τ. Ζ', σ. 54]
Τι λέει ο Gibbon, από την «Ιστορία της παρακμής και πτώσης της Ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας»:
«..Υπάρχει σοβαρός λόγος να πιστεύουμε ότι το επίσημο έδικτο [σημ. :των
Αυτοκρατόρων Κωνστάντιου και Κώνστα κατά των Εθνικών] είτε εγράφη δίχως να
δημοσιευθεί, είτε εδημοσιεύθη δίχως να εκτελεστεί. Η μαρτυρία των γεγονότων και
τα μνημεία που ακόμη είναι σε ύπαρξη, αποδεικνύουν την δημόσια εξάσκηση της
παγανιστικής λατρείας καθ’ όλη τη βασιλεία των γιών του Κωνσταντίνου. Στην
Ανατολή καθώς και στη Δύση, στις πόλεις καθώς και στην επαρχία, μεγάλος αριθμός
ναών παρέμεινε σεβαστός, ή τουλάχιστον διασώθηκαν? και το ευσεβές πλήθος
ακόμα απολάμβανε την πολυτέλεια των θυσιών, των τελετών και των πομπών, με
την άδεια ή την συγκατάθεση της δημόσιας αρχής. Τέσσερα περίπου χρόνια μετά την
υποτιθέμενη ημερομηνία του φοβερού έδικτού του, ο Κωνστάντιος επεσκέφθη τα
τεμένη της Ρώμης και η εντιμότητα της συμπεριφοράς του συνιστάται απο έναν
παγανιστή ρήτορα ως ένα παράδειγμα άξιο μίμησης από τους επόμενους ηγεμόνες.
«Ο αυτοκράτωρ», λέει ο Σύμμαχος, «επέτρεψε να μείνουν άθικτα τα προνόμια των
Εστιάδων. Εγγυήθηκε τη καθορισμένη παροχή για να παράσχει τα έξοδα των
δημόσιων τελετών και θυσιών. Και παρ’ όλο που ασπάζεται μια άλλη θρησκεία,
ποτέ δε σκέφτηκε να στερήσει την αυτοκρατορία από την ιερή λατρεία της
αρχαιότητας».[ The decline and fall of the Roman Empire, E. Gibbon, Collier Books, N.Y., N.Y.
(Vol. 1, p.399) ]
Ο Σύμμαχος [επιστολή, Migne, 18, 391] επαινεί τον Κωνστάντιο ότι επικύρωσε τα
προνόμια των Εστιάδων, απένειμε ιερατικά αξιώματα σε εξέχοντες Ρωμαίους και
έδωσε επιχορηγήσεις σε εθνικούς ναούς και αγώνες. Ο Κωνστάντιος μερίμνησε και για
την εκλογή εθνικού πρωθιερέως της Αφρικής με ειδικό νόμο του [C. Th., XII, 1, 46], το
έτος 358. Έτος διωγμών, κατά τους Νεοπαγανιστές. Όλα αυτά, σe συνδυασμό με το
27
γεγονός πως το ποσοστό των Χριστιανών στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν 56,5 % το
έτος 350 μ.Χ. [Πηγή: The Rise of Christianity, Princeton 1996], μας δείχνει πως ο Χριστιανισμός
ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΕ ΜΕ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΟΥ!
Ενδιαφέρον είναι ότι ο Ονώριος και ο Θεοδόσιος Β’ (γιοί του Θεοδόσιου Α’)
επενέβησαν για να προστατεύσουν τους νομοταγείς Εθνικούς από κακοποιήσεις από
μέρους των φανατικών χριστιανών και απαίτησαν σύμφωνα με νόμο να καταβάλλεται
διπλάσια αποζημίωση για κλοπή περιουσιών. [“Ιστορία του Ελληνικού Έθνους”, Εκδοτικής
Αθηνών Α.Ε. τ. Ζ', σ.345]
Θεοδοσιανός Κώδικας XVI.10.24 (8 Ιουνίου 423 μ.Χ.) Αυτοκράτορες Γρατιανός,
Βαλεντινιανός και Θεοδόσιος προς Ασκληπιόδοτο, 'Επαρχο Πραιτορίου:
«(...) Ιδιαιτέρως διατάσσουμε τους πραγματικούς χριστιανούς και αυτούς που
ισχυρίζονται ότι είναι, να μην κάνουν κατάχρηση της εξουσίας που τους δίνει η
Εκκλησία και τολμήσουν να απλώνουν βίαιο χέρι επάνω στους εβραίους και
εθνικούς που ζουν ήσυχα και δεν επιχειρούν ενάντιο στην τάξη και στους νόμους
Μας. Γιατί αν τέτοιοι χριστιανοί φερθούν βίαια εναντίον φιλήσυχων ανθρώπων που
ζουν με ασφάλεια, ή λεηλατήσουν τα αγαθά των, θα υποχρεωθούν να
αντικαταστήσουν εις διπλούν, τριπλούν ή και ακόμη τετραπλούν αυτά που
έκλεψαν. Επίσης, οι διοικητές των επαρχιών, το προσωπικό τους και οι κάτοικοι
των επαρχιών αυτών ας ενημερωθούν ότι δεν θα επιτρέψουν να διαπραχθεί ένα
τέτοιο έγκλημα. Αλλιώς, θα τιμωρηθούν κι αυτοί με τον ίδιο τρόπο μ’ αυτούς που
διέπραξαν το έγκλημα.»
Θεοδοσιανός Κώδικας, XVI.10.8, Αυτοκράτορες Γρατιανός, Βαλεντινιανός και
Θεοδόσιος προς Παλλάδιο, Δούκα της Οσροηνής (30 Νοεμβρίου 382 μ.Χ.):
«Με την έγκριση του δημοσίου συμβουλίου διατάσσουμε ότι οι ναοί όπου
προηγουμένως σύχναζαν τα πλήθη, και που βρίσκονται ακόμα σε δημόσια χρήση, θα
παραμείνουν ανοικτοί. Έτσι θα μπορούν τα πλήθη γηγενών και επισκεπτών να
βλέπουν το ναό. Η αξία των αγαλμάτων, που βρίσκονται μέσα στους ναούς, θα
υπολογίζεται με βάση την αισθητική τους και όχι τον ιερό τους χαρακτήρα.(..)»
Θεοδοσιανός Κώδικας, XVI.10.15, Αυτοκράτορες Αρκάδιος και Ονώριος προς
Μακρόβιο, Βικάριο της Ισπανίας, και Προκλιανόν, Βικάριο των Πέντε Επαρχιών (29
Ιανουαρίου 399 μ.Χ.):
«(..) επιθυμούμε και να διατηρηθούν τα διακοσμητικά στοιχεία των
δημοσίων κτιρίων. Αν κάποιος επιχειρήσει να καταστρέψει αυτά τα έργα,
δεν θα βασίζεται σε καμία εξουσία.»
Θεοδοσιανός Κώδικας XVI.10.18, Αυτοκράτορες Αρκάδιος και Ονώριος προς
Απολλόδωρο, Ανθύπατο Αφρικής (20 Αυγούστου 399 μ.Χ.):
"Αν κάποιος επιχειρήσει να καταστρέψει ναούς, οι οποίοι είναι κενοί από
παράνομα αντικείμενα, δεν θα έχει την αυτοκρατορική υποστήριξη.
Διατάσσουμε ότι η κατάσταση των κτιρίων θα πρέπει να παραμείνει
αλώβητη.(..)"
Ιουστινιανός Κώδικας I.11.3, Αυτοκράτορες Αρκάδιος και Ονώριος προς Μακρόβιο
και Βικάριο Προκλιανό (399 μ.Χ.) :
«Όπως απαγορεύθηκαν οι θυσίες, έτσι θέλουμε να διατηρήσουμε το διάκοσμο
των δημοσίων έργων. Όποιος επιχειρήσει να καταστρέψει αυτά τα έργα, δεν

28
 βασίζεται σε καμία εξουσία. Αν τυχόν εμφανίσει κάποια αυτοκρατορική
απάντηση ή νόμο για να υπερασπίσει τον εαυτόν του, τα έγγραφα αυτά θα
αποσπασθούν απ’ τα χέρια του και να παραπεμφθούν στη Σοφία Μας."
Μελετώντας τα κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας βλέπουμε ότι αυτοί συνέχεια
τονίζουν ρητώς την σύνδεση της αρετής και συνεπώς της Χριστιανικής πίστης με την
ελεύθερη θέληση, οπότε αποκλείεται το ενδεχόμενο οι διάφοροι βανδαλισμοί και
διώξεις Εθνικών να έγιναν με προτροπή ή ηθική αυτουργία δική τους. «Δεν είναι
αρετή αυτό που γίνεται με τη βία» γράφει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός [PG 94, 924Α
, Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως, Β’ 12]. «Ο Θεός δεν αγαπά αυτό που γίνεται
αναγκαστικά, αλλά αυτό που κατορθώνεται με την αρετή. Η δε αρετή επιτυγχάνεται
με την ελεύθερη προαίρεση», γράφει ο Μέγας Βασίλειος [PG 31, 345B, Ότι ουκ έστιν αίτιος
των κακών ο Θεός, 7]. «Η σωτηρία των ανθρώπων δεν οικοδομείται με τη βία και την
επιβολή, αλλά με την πειθώ και την προσήνεια», γράφει ένας άλλος Άγιος, ο Ισίδωρος
Πηλουσιώτης [PG 78, 573B, Επιστολαί Β’, ρκθ’ Παύλω περί Ιούδα του προδότου]. Ενώ ο Άγιος
Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει ότι είναι ύβρις προς το Θεό να του ζητάμε
πράγματα εναντίον των εχθρών μας [PG 51, 363, Περί του μη δημοσιεύειν τα αμαρτήματα των
αδελφών, μηδέ κατεύχεσθαι των εχθρών, 11].
«Επομένως, ο Κύριος (...) απαγορεύει να φονεύονται και να
κατασφάζονται οι αιρετικοί»
Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Ομιλία ΜΣΤ΄, 1

“Corrigi eos volumus, non necari, nec disciplinam circa eos negligi volumus,
nec suppliciis quibus digni sunt exerceri”(ιερού Αυγουστίνου, Επιστολή c, κεφ. 1)
Δηλαδή: «Θέλουμε τη διόρθωσή τους (δηλ των αιρετικών), όχι τη θανάτωσή τους.
Θέλουμε το θρίαμβο της (εκκλησιαστικής) πειθαρχίας, όχι τις θανατικές ποινές τις
οποίες αξίζουν». Ο άγιος Μαρτίνος ο Θαυματουργός, επίσκοπος Τουρ της Γαλλίας,
μεσολάβησε στον αυτοκράτορα Μάγνο Μάξιμο υπέρ του ισπανού αιρετικού
Πρισκιλλιανού. Πήγε στους Τρεβηρους, όπου είπε στο Μάξιμο ότι η εκτέλεση του
Πρισκιλλιανού θα ήταν καταπάτηση των θείων νόμων και τον πίεσε να υποσχεθεί ότι
δεν θα χύσει το αίμα του αιρετικού. [Σουλπικίου Σεβήρου Sacra Historia II 50 και Dialogi III,
col.217]
Το 1994 δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ελληνικά» (τ. 44, Θεσσαλονίκη 1994,
σ. 31-50), μελέτη της κ. Πολύμνιας Αθανασιάδη, καθηγήτριας του Πανεπιστημίου
Αθηνών, με τον τίτλο: «Το λυκόφως των Θεών στην Ανατολική Μεσόγειο: Στοιχεία
ανάλυσης για τρεις επί μέρους περιοχές». Η κ. Αθανασιάδη, επέλεξε εκεί τρεις
περιοχές της αυτοκρατορίας με διαφορετική γεωγραφική φυσιογνωμία, ιστορικό
υπόβαθρο και δημογραφική σύνθεση, εξασφαλίζοντας έτσι μεγαλύτερη αξιοπιστία
στην έρευνά της. Οι περιοχές αυτές είναι η Ελλάδα, η Κωνσταντινούπολη και η Συρία
– Παλαιστίνη. Έτσι αντιμετωπίζει εύκολα τις «γενικεύσεις του Λιβανίου» όσο και τον
«υπερβολικά μεγάλο αριθμό φιλολογικών μαρτυριών» σε Χριστιανούς και εθνικούς
συγγραφείς για την καταστροφή των ναών, που καταντά όπως λέει: «ύποπτος»!
Γράφει: «Στην προσπάθειά τους να ηρωοποιήσουν επισκόπους και αυτοκράτορες, σε
μια περίοδο, κατά την οποία ο θρησκευτικός φανατισμός θεωρείτο αρετή, συχνά οι
εκκλησιαστικοί συγγραφείς απέδιδαν σ’ αυτούς ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ
ΝΑΩΝ ή στην καλύτερη περίπτωση, μεγαλοποιούσαν τα ηροστράτεια
29
ανδραγαθήματά τους». Η ίδια η συγγραφέας αναφέρει ότι «Σε τόπους όπως η Αθήνα ή
οι Δελφοί, ο κανόνας είναι ότι τα μεταγενέστερα στρώματα έχουν καταστραφεί από
τους ίδιους τους αρχαιολόγους στην προσπάθειά τους να φτάσουν όσο το δυνατόν
γρηγορότερα στο κλασικό υπόστρωμα» των ανασκαφών. Τις παρατηρούμενες
καταστροφές αποδίδουν οι αρχαιολόγοι στους σεισμούς, τις βαρβαρικές επιδρομές (4ο
– 6ο αιώνα) και την εγκατάλειψη. Τα αρχαία μνημεία των Αθηνών και των Δελφών
έμειναν απείραχτα από τους Χριστιανούς.».
Ο Βαλεντιανός Α’ (364-375 μ.Χ.) διακηρύσσει ότι «...οι νόμοι που εξέδωσα
κατά την αρχή της βασιλείας μου, που επιτρέπουν στον καθένα να ακολουθεί την
θρησκεία στην οποία ανήκει» [Θεοδ. Κώδ., IX, 16, 9 του έτους 371 μ.Χ.]. Ο Βαλεντιανός
περιορίστηκε στο να απαγορεύσει, επί ποινή θανάτου, τις νυχτερινές τελετές [Θεοδ.
Κώδ., X, 1, 8 και IX, 16, 9 της 9ης Σεπτεμβρίου 364]. Επίσης απαγορεύει να αναλαμβάνει
Χριστιανός την ευθύνη ενός παγανιστικού ναού. Όμως αυτά τα μέτρα, όπως τονίζει ο
G. Fowden, περιόριζαν επίσης τη δικαιοδοσία των επισκόπων σε ζητήματα δημόσιας
τάξης [“Οι τελευταίοι Εθνικοί”, Pierre Chuvin, Harvard University Press / μετάφραση Ο. Χειμωνίδου, ελλ.
εκδ. Θύραθεν,(σ. 66)]. Με άλλα λόγια, απέτρεπαν τις αυθαιρεσίες των Χριστιανών
επισκόπων. Στις 29 Μαΐου 371 μ.Χ. οι δύο αυτοκράτορες Βαλεντιανός και Βάλης
ενέκριναν την πρακτική της δημόσιας προφητείας στη ρωμαϊκή Σύγκλητο, καθώς και
«όλα τα θρησκευτικά έθιμα που επέτρεπαν οι πρόγονοι» (omnis concessa a maioribus
religio) [Οι τελευταίοι Εθνικοί, Pierre Chuvin, Harvard University Press / μετάφραση Ο. Χειμωνίδου, ελλ.
εκδ. Θύραθεν (σ. 70)]. «Δεν καταδικάζουμε [την προφητεία], αλλά απαγορεύουμε τη χρήση
της για επιβλαβείς σκοπούς», διατάζουν [Θεοδ. Κώδ., IX, 16, 9]. Λέει ο Θεοδώρητος
Κύρου, :
«Ωστόσο, ο Βάλεντας [364-378 μ.Χ.] επέτρεψε σε όλους να λατρεύουν και να τιμούν
καθ’ οποιονδήποτε τρόπο ήθελαν ό,τι ήθελαν. Μόνο κατά των υπερασπιστών των
Αποστολικών εντολών επέμεινε σε πόλεμο. (σσ: Δηλαδή κυνήγησε τους
Ορθόδοξους!) Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βάλεντα το πυρ των ναών ήταν
αναμμένο, οι σπονδές και οι θυσίες προσφέρονταν στα είδωλα, δημόσιες εορτές
γίνονταν στις πλατείες, και οι λάτρεις των διονυσιακών οργίων τριγυρνούσανε
φορώντας δέρματα αιγών, σε βακχικό παραλήρημα, και γενικά συμπεριφερόμενοι με
τέτοιο τρόπο, ώστε να δείχνουν την κακοήθεια του αφέντη τους.» [Εκκλησιαστική
Ιστορία, Ε', 20]
Ο Βάλεντας ως γνωστόν δίωξε Ορθόδοξους και κυρίως τους μοναχούς. Η
καταγωγή (από επαρχία) και η κοινωνική προέλευση (χωρικοί και στρατιώτες) του
Βάλεντα δείχνουν τους «λόγους» που δίωξε την παραδοσιακή αριστοκρατία. Υπήρχε
αντίθεση μεταξύ στρατιωτικής και παραδοσιακής αριστοκρατίας, όταν από τον 3ο
αιώνα και μετά άρχισαν να ανέρχονται στην ιεραρχία άτομα μη αριστοκρατικής
καταγωγής, κι αυτή ακριβώς την αντίθεση εκφράζουν οι διωγμοί του Βάλεντα, και όχι
την αντίθεση εθνισμού-χριστιανισμού, μια και όπως είπαμε ο Βάλεντας εδίωκε και
χριστιανούς. «Ο Γρατιανός (...) αποδοκίμαζε τις διώξεις λόγω των διαφορετικών
θρησκευτικών πίστεων και επανέφερε όλους όσοι είχαν εξοριστεί λόγω της θρησκείας
τους. Επίσης εξέδωσε ένα νόμο με τον οποίο θέσπισε ότι ο καθένας μπορούσε ελεύθερα
να εξασκεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα και επιτρεπόταν να κάνει θρησκευτικές
συναθροίσεις.» [Σωζόμενος, Εκκλησιαστική Ιστορία, Ζ’, 1.] «Αλλά ο Αυτοκράτορας [σ.σ.. ο

30
 εφείσθη των αγαλμάτων των θεών που ο λαός σεβόταν 424 ναοί ή
Γρατιανός: 375-383 μ.Χ.]
ναΐδρια ακόμη υπήρχαν, για να ικανοποιούν την αφοσίωση του λαού» [The decline and fall
of the Roman Empire, E. Gibbon, Collier Books, N.Y., N.Y, (Vol. II, p. 73)]
Οι ίδιοι οι Εθνικοί είχαν ανακηρύξει θεό τους τον Θεοδόσιο στα 393 -αφού
(όπως λένε ορισμένοι) είχε δήθεν αρχίσει τους διωγμούς - λέγοντας σε εορταστική
συνεδρίαση της Σύγκλητου: "Deum dedit Hispania quem videmus" = Η Ισπανία μας
χάρισε το Θεό που βλέπουμε! [Ο Μύθος των μεγάλων της ιστορίας, Κ. Σιμόπουλου ]. Όπως λέει
κι ο ιστορικός της εποχής Σωζόμενος «μέσα στους νόμους ο Θεοδόσιος περιέγραφε
τιμωρίες που δεν εφαρμοζόταν. Φρόντιζε όχι να τιμωρεί αλλά να προκαλεί το φόβο
της τιμωρίας» (Σωζόμενος, Εκκλησιαστική Ιστορία, Ζ’, 12)
Ο Πλούταρχος αναφέροντας την παρακμή των αρχαίων μαντείων, γράφει
μεταξύ άλλων παραδειγμάτων πανάρχαιων μαντείων που σίγησαν στην εποχή του, ότι
το ίδιο το δελφικό μαντείο, άλλοτε είχε δύο «προφήτιδες» και μια τρίτη εφεδρική, ενώ
στην εποχή του (1ος –2ος μ.Χ. αι.) μία ήταν αρκετή [Περί των εκλελοιπότων χρηστηρίων, 8].
Ο Παυσανίας (2ος μ.Χ. αι.) αναφέρει πλήθος εγκαταλλελειμένων ναών της
αρχαιοελληνικής θρησκείας στην ελληνική ύπαιθρο. Μόνο στην Αρκαδία, στο κέντρο
της Αρχαίας Κλασσικής Ελλάδας, ο Παυσανίας (Αρκαδικά) αναφέρει πλήθος ναών
ερειπωμένων, δίχως στέγη, και εγκατελειμένων: της Αφροδίτης (9,6), της Αθηνάς
(14,4), της Αφροδίτης (12,6), του Απόλλωνα (15,4), του Ερμή (17,1), της Αφροδίτης
(24,6), των Δώδεκα θεών (25,3), της Ήρας (26,2), της Δήμητρας (29,5), του Ερμή
(32,1), του Ερμή (30,6), των Μουσών ( 32,2), του Άρη (32,3), της Αρτέμιδος (35,5),
της Αθηνάς (36,7), της Αφροδίτης (41,10), της «Μητρός των θεών» (44,1), της
Αρτέμιδος (53,11) και του πυθίου Απόλλωνα (54,5). Αναρωτάται κανείς πού είχε πάει
η θεοσέβεια προς τους παλιούς θεούς, και δεν αναστυλώνονταν τόσοι μεγάλοι ναοί,
μεγάλων θεών από τους Έλληνες. Μήπως επειδή δεν τους ένοιαζε πια και τόσο το
Δωδεκάθεο; Πολλοί παγανιστικοί ναοί ερήμωσαν επειδή απλούστατα
εγκαταλείφθησαν από τους πρώην πιστούς τους, κι όχι επειδή κατεστράφησαν από
τους Χριστιανούς. Το παράδειγμα της Αντιοχείας, που αναφέρει ο ίδιος ο Ιουλιανός ο
Παραβάτης, οι Αντιοχείς να αδιαφορήσουν παντελώς για την εορτή του πολιούχου
τους Απόλλωνα, ασφαλώς και δεν ήταν μεμονωμένη περίπτωση. Το ποσοστό των
Χριστιανών στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το 350 μ.Χ. ήταν ,όπως είπαμε, 56,5%
[Rodney Stark, «The Rise of Christianity» (Princeton, 1996)], δηλαδή ήδη, στο σύνολο της
αυτοκρατορίας οι Χριστιανοί ήταν πλειοψηφία.
Αν λοιπόν ήταν στο σύνολο της Αυτοκρατορίας πλειοψηφία χριστιανική, τότε
στο ανατολικό ελληνικό τμήμα της ( το οποίο αφενός είχε αποδεδειγμένα πάντοτε
περισσότερους Χριστιανούς απ’ ότι το δυτικό, και αφετέρου είχε αρχίσει να
εκχριστιανίζεται πολύ πιο νωρίς απ’ ότι το δυτικό λατινικό τμήμα) είναι προφανές ότι
οι Χριστιανοί όχι απλώς ήταν πλειοψηφία αλλά και μεγαλύτερη του 56%!!
Το σπάσιμο των ειδώλων καταδικάστηκε από τη σύνοδο της Ελβίρα (306
μ.Χ.), η οποία, στον 60ο κανόνα της αποφάσισε ότι κάθε Χριστιανός που θα
καταδικαζόταν σε θάνατο από τους Ρωμαίους επειδή έσπασε αγάλματα, δεν θα
καταγραφόταν ως μάρτυρας. Η σύνοδος της Καρθαγένης (419 μ.Χ.) επιφόρτισε τους
επισκόπους με την καταστροφή χριστιανικών ναϊδρίων που είχαν ανεγερθεί
αυθαίρετα από δεισιδαίμονες Χριστιανούς (κανόνας πγ΄). Ότι οι καταστροφές των

31
παγανιστικών αρχαιοτήτων ήταν αυθαίρετες προσωπικές πράξεις Χριστιανών κι όχι
συλλογικές ή επίσημες ενέργειες της Εκκλησίας βασισμένες σε εκκλησιαστικά κείμενα
αποδεικνύεται από την πλήρη απουσία εκκλησιαστικών κανόνων (νόμων) οι οποίοι να
υπαγορεύουν ή να προστάζουν / προτρέπουν τους Χριστιανούς να καταστρέφουν
παγανιστικά μνημεία. Εσφαλμένες ενέργειες και παρεκτροπές κάποιων επισκόπων ή
μοναχών ασφαλώς και δεν σημαίνουν ότι αποτελούσαν πολιτική της Εκκλησίας.
Ουδέποτε η Εκκλησία (δηλαδή τα επίσημα συλλογικά όργανά της) επιφόρτησε
επισκόπους με την καταστροφή παγανιστικών ιερών. Ο αγιος Αυγουστίνος το 399
αποτρέπει τους Χριστιανούς της Καρθαγένης από την εισβολή στις ιδιοκτησίες των
εθνικών προκειμένου να καταστρέψουν τα είδωλά τους. Είναι προτιμότερο, έγραφε, να
ξερριζώσουμε τα είδωλα από τις καρδιές τους και να προσευχόμαστε γι’ αυτούς, αντί
να αποπνέουμε μένος εναντίον τους (Αυγουστίνος, Sermo LXII, 17 και 18, PL 38, 423A ).
Να τι γράφει ο Αγ. Αυγουστίνος:
17. «Πολλοί Εθνικοί έχουν τα είδωλα στα κτήματά τους. Πρέπει να πάμε εκεί και να
τα καταστρέψουμε; Όχι, διότι οι πρώτες μας προσπάθειες είναι να σπάσουμε τα
είδωλα στις καρδιές τους. Όταν οι ίδιοι μεταστραφούν σε Χριστιανούς, είτε μάς
προσκαλούν να τα σπάσουμε είτε μας προσδοκούν. Προς το παρόν πρέπει να
προσευχόμαστε γι’ αυτούς, όχι να είμαστε θυμωμένοι μαζί τους.» 18. «Οι Εθνικοί
νομίζουν ότι ψάχνουμε για είδωλα παντού κι ότι τα καταστρέφουμε σε όλα τα μέρη
στα οποία τα ανακαλύπτουμε. Πώς κι έτσι; Δεν υπάρχουν μέρη μπροστά στα μάτια
μας, στα οποία βρίσκονται είδωλα; Ή δεν ξέρουμε ότι υπάρχουν; Ωστόσο δεν τα
καταστρέφουμε, διότι ο Θεός δεν τα έχει δώσει υπό την εξουσία μας. Πότε ο
Θεός θα τα δώσει υπό την εξουσία μας; Όταν οι ιδιοκτήτες των ειδώλων γίνουν
Χριστιανοί. (.....) Κηρύττουμε κατά των ειδώλων, τα βγάζουμε από τις καρδιές των
ανθρώπων. Είμαστε διώκτες των ειδώλων το ομολογούμε δημοσίως. Είμαστε
λοιπόν και διατηρητές των ειδώλων; Εγώ δεν τα αγγίζω, αν δεν έχω την εξουσία.
Δεν τα αγγίζω, όταν ο κύριος της ιδιοκτησίας παραπονείται γι’ αυτό.»

Ο Αγ. Χρυσόστομος θεωρεί καύχημα των Χριστιανών ότι πολλά εθνικά

βιβλία τα έσωσαν από τον αφανισμό οι ίδιοι (PG 50, 537B): «Κι αν έτυχε κάποιο να
έχει διασωθεί, αυτό μπορεί κανείς να το βρει στα χέρια των Χριστιανών». Και
προσθέτει: «Οι Χριστιανοί δεν είναι σωστό να καταστρέφουν την πλάνη με τον
εξαναγκασμό και τη βία, αλλά να απεργάζονται τη σωτηρία των ανθρώπων με την
πειθώ, το λόγο και την ηπιότητα». [Ιωάννη Χρυσόστομου, Λόγοι εις τον μακάριον Βαβύλαν, PG 50,
537 C]. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος στον «Κατά Ιουλιανού» λόγο του, ο οποίος
γράφτηκε αμέσως μετά τον θάνατο του Ιουλιανού, την αποτυχία του διωγμού των
Χριστιανών από τους Παγανιστές και την οριστική επικράτηση του Χριστιανισμού
γράφει:
«Ας μη χρησιμοποιήσουμε την ευκαιρία με απληστία, ας μην απολαύσουμε με ηδονή
την εξουσία, ας μη γίνουμε πικροί σε εκεινους που μας αδίκησαν, ας μη κάνουμε
αυτά τα οποία καταδικάσαμε. Αλλά αφού απολαύσαμε την μεταβολή, όσο για να
αποφύγουμε τα δεινά, ας μισησουμε ό,τι έχει σχέση με αντεκδίκηση. (....) Ας μη
θελήσουμε λοιπόν να αναμετρηθούμε στην οργή, (....) Ας γίνουμε κατά τούτο
ανώτεροι και υψηλότεροι από εκείνους που μας αδίκησαν. Ας δείξουμε τι διδάσκουν

32
 σε εκείνους μεν οι δαίμονες, με τι εκπαιδεύει εμάς ο Χριστός ο οποίος, αν και
υπερείχε εκείνων τα οποία έπαθε ενίκησε τελικώς με εκείνα που μπορούσε να κάνει
και δεν έκανε(....) Ας αυξήσουμε το μυστήριο με αγαθότητα. [Γρηγορίου Νανζιανζηνού,
Κατά Ιουλιανού λόγος στηλιτευτικός Β’, 36]

Περίπου το 250 μΧ κατά την διάρκεια των σύντομων,

αλλά μανιωδών, διωγμών του Αυτοκράτορα Δέκιου,
πρόσωπα που ήταν ύποπτα για Χριστιανισμό ήταν
υποχρεωμένα να απαλλάξουν φανερά τους εαυτούς
τους θυσιάζοντας στους παλιούς θεούς και μετά να
λάβουν ένα πιστοποιητικό για να προστατεύουν τον
εαυτό τους από περαιτέρω νομικές κατηγορίες. Αυτό το
παράδειγμα προέρχεται από ένα πάπυρό που βρέθηκε
στον Οξύρυγχο. (Φώτο από τον πάπυρο. Ακολουθεί η
απόδοση του κειμένου)

Προς τους εντεταλμένους υπαλλήλους της θυσίας στο

χωριό του νησιού του Αλέξανδρου.Από τον Aurelius
Diogenes, τον γιο του Satabus, του χωριού του νησιού του
Αλεξάνδρου, ηλικίας 72 ετών με ουλή στο δεξί του
φρύδι.
Έχω ήδη θυσιάσει τακτικά στους θεούς και τώρα κατά
την παρουσία σας και σύμφωνα με το διάταγμα έκανα
θυσία και έχυσα το ποτό της προσφοράς και γεύτηκα
από την θυσία και αιτούμαι να πιστοποιήσετε το ίδιο.
Έρρωσθε.
--Δόθηκε απο εμένα , τον Aurelius Diogenes
--Πιστοποιώ ότι τον είδα να θυσιάζει (υπογραφή
σβησμένη)
Έγινε τον πρώτο χρόνο του αυτοκράτορα Καίσαρος Gaius
Messius Quintus Trajanus Decius Pius Felix Augustus
δεύτερη μέρα του μήνα Epith (26 Ιουνίου, 250 μΧ)

[Πηγή: William Stearns Davis, ed. «Readings in Ancient History: Illustrative Extracts from the
Sources», 2 Vols. (Boston: Allyn and Bacon, 1912-1913), Vol. II: Rome and the West, p. 289. Scanned
by: J. S. Arkenberg, Dept. of History, Cal. State Fullerton]
Απορρίφθηκε η Ελλ. Παιδεία;;
"Πρώτον, αν και η ελληνική παιδεία δεν κρίθηκε ποτέ, ούτε από τον Χριστό ούτε
από τους Αποστόλους του θεόπνευστη, οπωσδήποτε δεν απορρίφθηκε από αυτούς ως
βλαβερή. Δεύτερον, πολλοί από τους έλληνες φιλοσόφους δεν απέχουν πολύ από τη
γνώση του αληθούς Θεού" Σωκράτης ο Βυζάντιος, 5ος αι.
Λέει ο Μ. Βασίλειος:
"Αν υπάρχει κάποια ομοιότητα μεταξύ των ειδωλολατρικών κειμένων και των
χριστιανικών, θα μας ήταν χρήσιμη η γνώση και των δύο. Και στην αντίθετη
περίπτωση όμως, η παράλληλη και συγκριτική μελέτη και γνώση της διαφοράς τους
δεν είναι ασφαλώς μικρή ωφέλεια για την αναγνώριση με βεβαιότητα της καλύτερης
και ανώτερης απ' τις δυό" ["Προς τους νέους, για την επωφελή μελέτη των ελληνικών
κειμένων."]

33
 «Νομίζω ότι όλοι όσοι είναι μυαλωμένοι ομολογούν ότι η παιδεία είναι το
πρώτιστο αγαθό μας. Και δεν εννοώ μόνο την ευγενέστερη δική μας παιδεία,
δηλαδή τη Χριστιανική, αλλά και την Εθνική, την οποία πολλοί από τους
Χριστιανούς, κακώς γνωρίζοντες τα πράγματα, απορρίπτουν ως επίβουλη και
εσφαλμένη και απομακρύνουσα από το Θεό. Δεν πρέπει να μην τιμάμε την παιδεία,
όπως νομίζουν μερικοί, τους οποίους πρέπει να θεωρούμε σκαιούς και
απαίδευτους». Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, Επιτάφιος εις Μ. Βασίλειον κ., 11
[Migne Ε. Π. 36, 508]

«Προσήκει μη καμείν πανταχόθεν ανιχνεύοντας την αλήθειαν» [Περί της Εξαημέρου, PG

44, 27A]
Λέει ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος:
«Ει γαρ και μη καθώς προσήκε περί αναστάσεως φιλοσοφούσιν άπαντες [οι αρχαίοι
φιλόσοφοι], αλλ’ όμως περί της κρίσεως και της κολάσεως και των εκεί
δικαστηρίων άπαντες συμφωνούσιν, ότι έσται τις των ενταύθα γινομένων αντίδοσις
εκεί»(Εις Λάζαρον, 4,4, PG 48, 104)
Άγιος Κλήμης ο Αλεξανδρεύς:
«Ήν μεν ούν προ της του Κυρίου παρουσίας εις δικαιοσύνην Έλλησιν αναγκαία
φιλοσοφία, νυνί δε χρησίμη προς θεοσέβειαν γίνεται προπαιδεία τις ούσα τοις την
πίστην δι’ αποδείξεων καρπουμένοις» [ Στρωματείς Α’, 5]

Παρά την πνευματική επιρροή της Εκκλησίας οι ανθρωποθυσίες

συνεχίζονταν ,για μεγάλο διάστημα, σε διάφορα μέρη της Αυτοκρατορίας. Για αυτό
μας πληροφορεί και ο Θεόφραστος, όπως προκύπτει από το χωρίον του Πορφυρίου,
Νεοπλατωνικού φιλοσόφου από την Τύρο, του 3ου αιώνα μ.Χ. στο έργο του «Περί
Αποχής εμψύχων»
«Αφ' ου μέχρι του νυν ουκ εν Αρκαδία μόνον τοις Λυκαίοις, ούδ' εν Καρχηδόνι τω
Κρονω, κοινή πάντες ανθρωποθυτούσι, αλλά κατά περίοδον της του νομιμου χάριν
μνήμης εμφύλιον αεί αίμα φαίνουσιν προς τους βωμούς, καίπερ τοις παρ' αυτοίς
οσίας εξειγούσης των Ιερών, τοις περιρραντηρίοις κηρύγματι, ει τις αίματος
ανθρωπείου μεταίτιος» [Θεόφραστος στον Πορφύριο, Περί αποχής εμψύχων 2, 27]

Λόγω της ειδωλολατρικής δεισιδαιμονίας, ακόμα και ΝΗΠΙΑ θανατώνονταν

για ιεροσυλία. Ένα παιδάκι, γράφει ο Αιλιανός, κατηγορήθηκε ως ιερόσυλος, επειδή
παίζοντας, μάζεψε από το χώμα ένα πέταλο, που έπεσε από το χρυσό στεφάνι της
Άρτεμης. Οι δικαστές άπλωσαν μπροστά στο νήπιο, διάφορα παιχνίδια, αστράγαλους
και άλλα, τοποθέτησαν ανάμεσα στα αντικείμενα το χρυσό πέταλο και περίμεναν να
δουν τι θα πρωτοαγγίξει. Ξανάπιασε το χρυσό πέταλο. Φανερό πως ήταν ιερόσυλος.
Έπρεπε να εφαρμοστεί ο δελφικός νόμος που προέβλεπε θάνατο στους ιερόσυλους.
Και το παιδάκι θανατώθηκε:
«και δια ταύτα απέκτειναν αυτόν ως θεοσύλην, ου δόντες συγγνώμην τη ηλικία, αλλά
τιμωρησάμενοι δια την πράξιν» [Αιλιανός, «Ποικιλη Ιστορία» V,16 ].

Η βρεφοκτονία ήταν τόσο διαδεδομένη στην αρχαία Ελλάδα, που ο Πολύβιος

(205-118 π.Χ.) αποδίδει την ελάττωση του πληθυσμού της Ελλάδας σε αυτήν [Ιστορία

34
6]. Ο Κικέρων (106-43 π.Χ.) αποδέχεται την βρεφοκτονία, τουλάχιστον για τα ανάπηρα
βρέφη, παραθέτοντας την Δωδεκάδελτο του νόμου των Ρωμαίων Εθνικών [De Legibus
3.8]. Ακόμα και ο στωικός φιλόσοφος Σένεκας (4 π.Χ.-65 μ.Χ.) έλεγε: «πετάμε όσα
παιδιά γεννιούνται αδύναμα» [De Ira 1.15]. Από την άλλη πλευρά, υπό την επιρροή του
χριστιανισμού οι Αυτοκράτορες Μέγας Κωνσταντίνος, Βαλεντιανός Α΄, Γρατιανός,
Ωνώριος, Μέγας Ιουστινιανός νομοθέτησαν την ΠΟΙΝΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ στους
γονείς που εξέθεταν τα μωρά τους.
Οι βασανισμοί, λόγω ειδωλολατρικής δεισιδαιμονίας, δεν ήταν σπάνιοι:
"Μετά τη Στύμφαλο είναι η Αλέα, που και αυτή μετέχει στην αργολική ομοσπονδία. Εδώ
υπάρχουν τα ιερά της Εφεσίας Αρτέμιδος, της Αλέας Αθηνάς και του Διονύσου, με
άγαλμα του θεού. Κάθε χρόνο τελούν προς τιμήν του τα Σκιέρεια, όπου, σύμφωνα με
χρησμό του μαντείου των Δελφών, μαστιγώνονται οι γυναίκες, όπως και οι έφηβοι των
Σπαρτιατών στη γιορτή της Ορθίας" [Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις Η 23, 1]
Σύμφωνα με τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα (8.6.20), στην αρχαία Κόρινθο
υπηρετούσαν ως ιερές πόρνες 1.000 ιέρειες και δούλες του εκεί ναού της Αφροδίτης.
Στους Κομάνους της Καππαδοκίας, στο ιερό της Ενυούς οι ιερόδουλοι άνδρες και
γυναίκες έφτασαν το αριθμό των 6.000 [Στράβωνας 535C], ενώ ο ιερέας του ναού, που
ανήκε στο βασιλικό γένος, ήταν 2ος μετά τον βασιλιά κατά τις προσόδους και τις
προσφορές. Οι ιερόδουλοι στην Τύρο ήσαν τόσοι πολλοί ώστε πολλές φορές ο
αρχιερέας με την βοήθειά τους ελάμβανε και το βασιλικό αξίωμα. Ο δε Ηρόδοτος
αναφέρει «Τον γαρ δη Λυδών δήμου οι θυγατέρες πορνεύονται πάσαι». Συμωνα με την
«Θεογονία»: «Έτσι ο Δίας έβαλε, ανάμεσα στους άντρες, για το κακό τους, τις γυναίκες,
συντρόφισσες συφοράς κι αντί για καλό τούς πόρισε κακό.» [Ησίοδος, «Θεογονία», στ. 600-
603]
Άλλο ένα ψεύδος που πολλοί από εμάς θεωρούμε ως αλήθεια είναι πως
ΔΗΘΕΝ μόνο οι Ρωμαίοι (και όχι οι υπόλοιποι Έλληνες) τελούσαν τους αιματηρούς
αγώνες των μονομάχων. Στην πραγματικότητα, πολλοί Έλληνες είχαν υιοθετήσει τους
βάρβαρους αυτούς αγώνες. Ο φιλόσοφος Δίων ο Προυσαεύς (40-120 μ.Χ. ) μυκτηρίζει
τους Αθηναίους που ανέχονται να ρέει ανθρώπινο αίμα κάτω από την Ακρόπολη και
αποκαλεί τους Κορίνθιους «γλαδιατορομανείς» [Λόγοι 31,121]
Ρωμαϊκή αρένα ανακαλύφθηκε στο κέντρο της
Πάτρας, Όπως μαρτυρούν οι σχετικές επιγραφές
που εντοπίστηκαν και επιβεβαιώνουν την
ταυτότητα του χώρου, εκεί φιλοξενήθηκαν τα
«Καισάρεια», αθλητικές εκδηλώσεις προς τιμήν
του Καίσαρα.
[περ. «Focus», http://www.focusmag.gr/articles/view-
article.rx?oid=11579]

Ο αντιτεχνολογικός δεισιδαιμονικός φανατισμός της αρχαίας θρησκείας

φαίνεται σε πολλές περιπτώσεις, στην πράξη και όχι απλά σε μυθολογικά κείμενα. Το
Μαντείο των Δελφών απαγόρευσε τη διάνοιξη ισθμού στους Κνιδίους. Οι Κνίδιοι
πολιορκούνταν από κάποιον εχθρό και ήθελαν να μετατρέψουν τον ισθμό σε διώρυγα,
κάνοντας έτσι την πόλη τους τεχνητό νησί. Ο χρησμός των Δελφών προς τους
35
Κνίδιους έλεγε: «Το χτίσιμο παράτα το, το σκάψιμο άστο, γιατί αν ήθελε ο Δίας νησί, θα
το είχε φτιάξει» [Ηρόδοτος, 1, 174]. Οι Κνίδιοι δεν προχώρησαν στην εκσκαφή της
διώρυγας, έχασαν τον πόλεμο και υποδουλώθηκαν στους Πέρσες. Ο Αναξαγόρας
εξορίστηκε από τους Αθηναίους του Χρυσού Αιώνα, όταν είπε πως ο Ήλιος δεν είναι
θεός αλλά μια πύρινη σφαίρα στον ουρανό. O περίφημος αστρονόμος Αρίσταρχος ο
Σάμιος, πρώτος επιστήμονας που υποστήριξε ότι η γη δεν είναι το κέντρο του κόσμου,
αλλά περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο, μηνύθηκε από τον στωικό Κλεάνθη για
ασέβεια προς τους “θεούς” με την κατηγορία: «ως κινών την του κόσμου εστίαν (=Γη)
και ταράσσων την των Ολυμπίων (“θεών”) ηρεμίαν» [Πλούταρχου, Περί του προσώπου της
σελήνης, 6, 923Α]. Ακόμα και ο Πλάτωνας ήταν ένοχος για σκοταδιστικές πρακτικές,
αφού συγκέντρωσε τα βιβλία του Δημόκριτου και θέλησε να τα κάψει. «Μα ο
Αμύλκας και ο Κλεινίας, δύο Πυθαγόρειοι, το εμπόδιζαν, λέγοντάς του ότι δεν έχει
τίποτα να ωφεληθεί επειδή πολλοί τώρα πια έχουν στα χέρια τους βιβλία του
Δημόκριτου» [Διογένης Λαέρτιος, IX, 40]. Επίσης , διαβάζουμε: «Στην αρχή του Λαμιακού
πολέμου, βρήκαν την ευκαιρία οι θρησκόληπτοι Αθηναίοι, που δε χώνευαν τον
Αριστοτέλη για τις επιστημονικές του έρευνες, να τον κατηγορήσουν για άθεο. Έτσι, ο
Αριστοτέλης, για να μην αναγκαστεί να πιεί το κώνειο, αναγκάστηκε να φύγει από την
Αττική» [Γιάνη Κορδάτου, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας, εκδ. Μπουκουμάνη, σ. 340]
Αντιθέτως ο Β. Τατάκης παρατηρεί: «Οι μεταφυσικές βάσεις του
Χριστιανισμού διαμόρφωσαν ένα σύμπαν τέτοιο που ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις του
ορθολογισμού» [Β.Ν. Τατάκη, Η Βυζαντινή Φιλοσοφία, εκδ. Εταιρίας Σπουδών Νεοελληνικού
Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 1977, σ. 53]. Για παράδειγμα: «Ο Θεός», λέει ο Ψελλός,
«είναι φυσικά η αιτία του σεισμού, όπως και κάθε πράγματος, αλλά η προσεχής [δηλ. η
άμεση αιτία] του σεισμού είναι η φύση» [Β.Ν. Τατάκη, Η Βυζαντινή Φιλοσοφία, σ. 187]. Να
σημειωθεί πως στην Ρωμανία οι μορφωμένοι πίστευαν στη σφαιρικότητα της γης. Ο
Μέγας Βασίλειος (4ος αι.), ο Γεώργιος Πισίδης (6ος –7ος αι.), ο Συμεών Σηθής (11ος
αι.), ο Θεοφύλακτος Αχρίδος από την Εύβοια (11ος –12ος αι.) κ.ά. πίστευαν ότι η γη
είναι σφαιρική κι όχι επίπεδη.
Μπορούμε να καταλάβουμε , λοιπόν, πως ο Χριστιανισμός έγινε δεκτός, όχι
απλά ως μία νέα Θρησκεία, αλλά ως απελευθερωτής, ψυχοθεραπευτήριο απo τον
παραλογισμό και τις προλήψεις των Θρησκειών, που οδηγούσαν στην δυστυχία και
την εξαθλίωση τους πολίτες της αυτοκρατορίας. Γι’ αυτό και έγινε τελικά ΒΑΣΙΚΟ
συστατικό της Ρωμανίας, αφού βοήθησε στην ανανέωση της και στην στερέωση της
Οικουμενικής της ιδεολογίας, σώζοντας την από ηθικοκοινωνική και πολιτισμική
παρακμή. Η Εκκλησία ήταν ο συνεκτικός ιστός του κράτους της Ρωμανίας, χωρίς αυτό
να σημαίνει πως δεν υπήρχαν και παρεκτροπές και φαινόμενα νοσηρά στην
αυτοκρατορία. Δεν επιθυμούμε να «εξιδανικεύσουμε» την κατάσταση. Γεγονός είναι
όμως πως η ποιότητα ζωής των πολιτών με την επικράτηση του Χριστιανισμού,
βελτιώθηκε αλματωδώς.
Κατά τον κ. Έσελιγκ, καθηγητή της βυζαντινής και νεωτέρας ελληνικής
λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Λέϋδεν της Ολλανδίας , μονο την εποχή της
Ρωμηοσύνης, με την επικράτηση του Χριστιανισμού, κατάφερε ο Ελληνισμός να
αποκτήσει ενιαία ταυτότητα και συνείδηση, ο Χριστιανισμός σφυρηλάτησε «την του
ελληνικού έθνους ενότητα, την οποίαν ουδεμία πολιτική είχε κατορθώσει μέχρι

36
τότε να πραγματοποιήσει » ["Ακτίνες" 1978, σελ. 292] . Αυτή είναι η ενότητα της
Ρωμηοσύνης.

37
Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΝΙΑΣ
Ο Χριστιανικός πολιτισμός είναι ένα παραγνωρισμένο και πολλάκις
υποτιμημένο κομμάτι της ιστορίας μας. Οι περισσότεροι γνωρίζουμε αρκετά για τον
αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, αγνοούμε όμως, το πως ο ελληνιστικός Χριστιανικός
πολιτισμός του λεγομένου «Βυζαντίου» (=Ανατ. Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας - Ρωμανίας)
αναπτύχθηκε και ποια ήταν τα επιτεύγματα του. Το κεφάλαιο αυτό φιλοδοξεί απλά να
«ακουμπήσει» αυτά τα θέματα και να μας ξυπνήσει από τον ιστορικό λήθαργο,
εξετάζοντας ορισμένες μόνο όψεις του Ρωμαίικου Χριστιανικού πολιτισμού. Είναι και
μία απάντηση σε όλα τα «νεοπαγανιστικά-αρχαιολατρικά» δημοσιεύματα, τα οποία
ισχυρίζονται πως δήθεν ο Χριστιανικός πολιτισμός δεν παρήγαγε τίποτε χρήσιμο, και
πως τάχα «δίωκε οτιδήποτε Ελληνικό»

Ας δούμε συνοπτικά τα Ιατρικά συγγράμματα, τους ιατρούς και τα νοσοκομεία

στη Χριστιανικη Ρωμανία:
-η δωδεκάτομη "Παθολογία" του εκ Τράλλεων Αλεξάνδρου όπου δίνονται
λεπτομέρειες για 120 εγχειρήσεις, από τη μαστεκτομή ώς την αφαίρεση ουρόλιθων
-η «Σύνοψη της Ιατρικής» των Νικήτα και Λέοντα (9ος αι.) που αναφέρεται σε
χειρουργικά θέματα και εργαλεία.
-το «Ιατρικά εκκαίδεκα» του Αέτιου 16 τόμων, εκ των οποίων ο 7ος αφορά την
οφθαλμολογία (φάρμακα και επεμβάσεις)
-Ο γιατρός Ιωάννης Ακτουάριος τον 14ο αι. πρώτος ανακάλυψε το παράσιτο της
ταινίας, τον «τριχοκέφαλον άνισον»
-Στην Ρωμανία γίνονταν επιτυχείς εγχειρήσεις δύσκολες, όπως η εγχείρηση
διαχωρισμού σιαμαίων τον 10ο αι., ενδοκυστικής λιθοτριψίας εντός της ουροδόχου
κύστης (9ος αιώνας) επί του άγιου Θεοφάνη (Βίος και Εγκώμιο συμπλεκόμενον του
οσίου πατρός ημών Θεοφάνους τού και Ισαακίου, γραμμένη από τον Νικηφόρο
Σκευοφύλακα, που προτάσσεται στην έκδοση της Χρονογραφίας του Θεοφάνη
[Theophanis Chronographia, de Boor, II, Teubner, Lipsae 1885, 23] ), όπου αναφέρεται ότι ειδικά
εργαλεία εισήλθαν στην κύστη δια της φυσικής οδού και έτριψαν τους λίθους
απαλλάσσοντας τον Θεοφάνη από τη δυσουρία.

Απεικόνιση του Ιπποκρατικού Όρκου σε σχήμα

σταυρού. Ρωμαίικο χειρόγραφο 12ου αιώνα
(Βιβλιοθήκη Βατικανού)

[Πηγή: Περιοδικό «Αερόπος», άρθρο «ιατρική του Βυζαντίου», Του

βασίλειου Σπανδάγου, Ιατρού - Ιστορικού Ερευνητού Αρχιάτρου
Τραπέζης της Ελλάδος, σελίδα 27]

38
-Έχουμε επιτυχή διαχωρισμό Σιαμαίων (10ος αιώνας)
[G. Pentogalos-J. Lascaratos, Bulletin of the History of Medicine, 58 (1984), 99-102. L.J. Bliquez, Two lists
of Greek Surgical Instruments and the State of Surgery in Byzantine Times, Symposium on Byzantine
Medicine, DOP 38 (1984), 187-204]
-Ενδοκαυτηρίαση ουρήθρας Ισαάκιου Α’ Κομνηνού (1057-1059) όπως αναφέρει ο Μ.
Γλυκάς [Coprus Scriptorum Historiae Byzantinae, 603-4)] και ο Ιωάννης Κουροπαλάτης [CSHB,
648-9]
-Στην Ρωμανία υπήρχαν από τους πρώτους αιώνες ως το 1453 σε όλες τις πόλεις (π.χ.
στην Αντιόχεια του 12ου αι. υπήρχαν δύο) «ξενώνες» δηλαδή νοσοκομεία με ιατρικό
προσωπικό, νοσοκόμους και χειρούργους ακόμη. Τρανό παράδειγμα, τον 12ο αι. το
νοσοκομείο του Παντοκράτορα το οποίο είχε στην Κωνσταντινούπολη του 12ου αι. 5
θαλάμους, συνολικά 50 κρεβάτια και 5 επικουρικά ανά θάλαμο, 12 εκ των οποίων για
τις άρρωστες γυναίκες, 8 για οφθαλμικές παθήσεις, 13 άντρες γιατροί, μία γυναίκα
γιατρός, τέσσερις γυναίκες βοηθοί γιατροί, δύο γυναίκες αναπληρωματικοί βοηθοί
(σ.σ. Την ίδια εποχή φραγκολατίνοι θεολόγοι, προσπαθούσαν να αποφασίσουν αν η
γυναίκα είναι άνθρωπος, ενώ στην Αρχαία Ελλάδα δεν υπάρχει ούτε μία γυναίκα
Ιατρός.) και 2 χειρούργοι, 11 υπηρέτες, 5 πλύντριες, 2 μάγειρους, 2 αρτοποιούς, 1
κλητήρα, 1 θερμαστή, 1 ιπποκόμο για τα άλογα των γιατρών, 1 θυρωρό, 4 σαβανωτές,
1 μυλωνά, 1 καθαριστή αποθηκών, κι έναν για να τροχίζει τα χειρουργικά εργαλεία
[Πηγή: περ. Βυζαντινός Δόμος, τ.4 ]

Ποια η προσφορά της Ρωμανίας, στην διατήρηση ελλήνων κλασσικών και της
αρχαιοελληνικής παιδείας:
«Τουλάχιστον το 75% των γνωστών σήμερα Αρχαίων Έλληνων κλασσικών
συγγραφέων μάς έγιναν γνωστοί μέσω Βυζαντινών χειρογράφων.» [Πηγή: History of
Libraries in the Western World, Michael H. Harris, Scarecrow 1995]

«Πολλά απο αυτά που ξέρουμε για την αρχαιότητα, ειδικά για την ελληνική και
ρωμαϊκή φιλολογία και την ρωμαϊκη νομοθεσία θα είχαν χαθεί παντοτινά, αν δεν
υπήρχαν οι λόγιοι και οι αντιγραφείς της Κωνσταντινούπολης» [Πηγή: J.J. Norwich,
«Σύντομη Ιστορία του Βυζαντίου», εκδ Γκοβοστη, Δ’ εκδοση ,1997]

«Περί ύλης ιατρικής».

Χειρόγραφος Περγαμηνός
κώδικας από καλλιγραφικό
εργαστήριο της Νέας Ρώμης -
Κωνσταντινούπολης. 512 μ.Χ.
(Ελληνική Γραφή, Κατάλογος,
ΥΠ.ΠΟ., σελ. 80)
[Πηγή: Περιοδικό «Corpus,
Αρχαιολογία και Ιστορία των
Πολιτισμών, τεύχος 40, άρθρο
«έκθεση αντιγράφων αρχαίων
επιγραφών και χειρογράφων στην Νέα
Υόρκη», Σταυρούλα Μασουρίδη,
αρχαιολόγος, Μ.Α., σελίδα 7]

39
Ο άγγλος ιστορικός Γίββων, ο μεγάλος ιδεολογικός εχθρός της Ρωμανίας /
«Βυζαντίου», μας λέει:
«Το πνεύμα του Ομήρου, του Δημοσθένους, του Αριστοτέλους, του Πλάτωνος, φώτιζε
την Κωνσταντινούπολη. Οι πολυάριθμες ερμηνείες και τα σχόλια των Βυζαντινών
εις τους κλασσικούς συγγραφείς δεικνύουν με πόση επιμέλεια ανεγινώσκοντο. Οι
Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως απεκάθηραν την κοινήν γλώσσαν και ανέκτησαν την
εύκολον χρήσιν της γλώσσης των προγόνων αυτών, , η οποία είναι το αριστούργημα
του ανθρώπινου πνεύματος. Η γνώσις των υπέροχων διδασκάλων, οι οποίοι είχαν
μαγεύσει και διδάξει το μέγιστον από τα έθνη (τους Ρωμαίους) είχε καταστή πολύ
κοινή. Η Κωνσταντινούπολη περιέκλειεν εις τον περίβολον αυτής τόσην επιστήμην και
τόσα βιβλία, όσα δεν υπήρχαν σε όλας μαζί τας μεγάλας χώρας της Δύσεως» [Πηγή:
Ε. Γιββών, «Παρακμή και πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας»]

«Η ελληνική παιδεία, παράλληλα προς τον Χριστιανισμό και τη ρωμαϊκη κρατική

παράδοση, αποτελεί ένα απο τα κύρια συστατικά στοιχεία του Βυζαντίου. (σ.σ διαβαζε:
Ρωμανία) Τα αριστουργήματα της αρχαίας γραμματείας διασώθηκαν επειδή, οι
βυζαντινοί γραφείς εξακολουθούσαν να τα αντιγράφουν, ιστορώντας τα μάλιστα με
περίτεχνες μικρογραφίες» [ «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους» της εκδοτικής Αθηνών, τομ. Ζ’ σελ 17]

«Η ελληνική κουλτούρα που γνωρίζουμε είναι η ελληνική κουλτούρα που δε σταμάτησε

ποτέ να κεντρίζει το ενδιαφέρον της ανώτερης τάξης της Κωνσταντινούπολης σε όλη τη
διάρκεια του Μεσαίωνα. Αυτοί οι άνθρωποι ζούσαν στο κλασικό τους παρελθόν με
τέτοια φυσικότητα ώστε το μεσαιωνικό Βυζάντιο (σ.σ διάβαζε: Ρωμανία) ποτέ δε
γνώρισε μια Αναγέννηση. Οι Βυζαντινοί (σ.σ διάβαζε: Ρωμαίοι) ποτέ δε θεώρησαν ότι
το κλασσικό τους παρελθόν είχε πεθάνει, γι’ αυτό και σπάνια επιχείρησαν
συνειδητά να το αναστήσουν. Το συντηρούσαν κάθε τόσο με μια ανακάθαρση, κάπως
σα τα δημόσια μνημεία που όντας διαρκώς παρόντα ανακαινίζονται κατά καιρούς σε
εξάρσεις ζήλου» [Π. Μπράουν ο Κόσμος της Ύστερης Αρχαιότητας, 150-750 μ.Χ., εκδ. Αλεξάνδρεια]

Jacques Bompaire, καθηγητής του Πανεπιστημίου Paris IV-Sorbonne: «Τα έργα της
αρχαίας Ελλάδας, η παράδοση των αρχαίων ελλήνων διασώθηκαν και έφτασαν ως τη
νεώτερη Ευρώπη, την Ευρώπη της Αναγέννησης, βασικά μέσω του Βυζαντίου. (σ.σ
διάβαζε: Ρωμανίας) Αυτό οφείλεται κατά πολύ στη γλωσσική συνέχεια, αλλά και στην
αδιάλειπτη δράση των αντιγραφέων, βιβλιοθηκάριων, φιλολόγων και συγγραφέων του
Βυζαντίου. Χωρίς αυτούς δε θα μας είχαν απομείνει παρά ίχνη ελάχιστα μιας
απέραντης κληρονομιάς. Χάρη σ’ αυτούς μάς έμειναν πολλά.» [Βυζάντιο και Ευρώπη,
Συμπόσιο, Παρίσι, Maison de l' Europe, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, σ. 27]

«Η Κωνσταντίνου πολις καταλήγει ν’ αποκαλείται Δευτεραι Αθηναι από τον Ιω.

Χορτασμένο (Ιω. Χορτασμένου, Επιστ. 44, (εκδ. H. Hunger, Wien 1969, σ. 200): τάς
δευτερας Αθήνας), δάσκαλο του Μάρκου Ευγενικού, του Βησσαρίωνα, του Γεννάδιου
Σχολάριου, Χρυσαί Αθήναι από τον ιστορικό της Αλώσεως Δούκα (Δούκας, XXXVIII
8: 339,13: τάς χρυσας όντως Αθηνας τας κοσμουσας τον κοσμον)» [Βασιλακοπούλου, «Η
ελληνική παιδεία στο Βυζάντιο», Φαινόμενα Νεοειδωλολατρίας, εκδ. Θεοδρομία, σ. 280.]

40
 «Η βυζαντινή (σ.σ διάβαζε: Ρωμαϊκή) αυτοκρατορία παρέμεινε το θεμέλιο του
πολιτισμού δια μέσου των δυσχερέστερων χρόνων του βαρβαρισμού στη δυτική
Ευρώπη» , [A History of Science, Cambridge 1946, p. 47]

«Χωρίς το Βυζάντιο (σ.σ διάβαζε: Ρωμανία) , λέει ο Gelzer (Byz. Kulturgeschichte

17), οι Άραβες θα έμεναν σχεδόν βάρβαροι, όπως ήταν στην εποχή του Μωάμεθ.
Βρήκαν όμως στην Αντιόχεια, την Αλεξάνδρεια και την Εδεσσα τα ελληνικά βιβλία»
[Β.Ν. Τατάκη, Η Βυζαντινή Φιλοσοφία, εκδ. Εταιρίας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής
Παιδείας, 1977, σ. 103].

Ποια ήταν η εικόνα της οικονομίας στην Ρωμανία; Ποιά η νομισματική της
κατάσταση;
«η Κωνσταντινούπολη διατήρησε ανόθευτο το χρυσό «νόμισμα» από την εποχή του
Μεγ. Κωνσταντίνου μέχρι του 1078. Στη διάρκεια αυτών των 750 χρόνων, το
«νόμισμα» αποτελούσε το μοναδικό αξιόπιστο χρήμα σε όλη την Ευρώπη, αλλά και
πέρα απ’ αυτήν (π.χ. στα Αραβικά χαλιφάτα). Το solidus, όπως ήταν η λατινική
ονομασία του, περιείχε σταθερά 4,48 γραμμάρια χρυσού και ήταν το καθιερωμένο
νόμισμα στις διεθνείς συναλλαγές, το «δολλάριο της μεσαιωνικής περιόδου», όπως
σωστά έχει αποκληθεί. Οι υπηρεσίες, οι μισθοί, τα προϊόντα, οι φόροι και τα κατά
καιρούς λύτρα σε εχθρούς εκφράζονταν όλα σε «νομίσματα» τα οποία είχαν σταθερή
αξία επί οκτώ αιώνες. Πρόκειται για το μακροβιότερο παράδειγμα νομισματικής
σταθερότητας σε ολόκληρη την Ιστορία της Ευρώπης.» Απόσπασμα από το βιβλίο:
«ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ Η ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ» του οικονομολόγου Αναστ. Φιλιππίδη
[Αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες διαβάστε: "Οικονομική Ιστορία του Βυζαντίου", ένα ογκώδες
συλλογικό έργο πού εκδίδεται ταυτόχρονα στά ελληνικά από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας καί
στά αγγλικά από το Dumbarton Oaks Center του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ,
http://www.doaks.org/ehbvol.html ]

Η Ρωμανία σίγουρα δεν ήταν κράτος δίχως διανόηση:

Το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης ήταν υπό την κρατική φροντίδα (σε
αντίθεση με τα πανεπιστήμια της Δύσης που άρχισαν ως εκκλησιαστικά ιδρύματα), σε
αυτό δεν διδάχθηκε ποτέ θεολογία, και ως την τελευταία στιγμή του Βυζαντίου ήταν
ξακουστό, και πολλοί δυτικοευρωπαίοι πήγαιναν εκεί για να σπουδάσουν. «Γίνεται
σήμερα γενικά αποδεκτό -κι αυτό χάρη στις εργασίες του Zachariaw von Lingenthal -
ότι η Σχολή του Δικαίου της Κωνσταντινούπολης, συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στη
διαμόρφωση της Σχολής Δικαίου της Bologna. Το καταστατικό αυτής της Σχολής
παρουσιάζει χτυπητές ομοιότητες με το αντίστοιχο της Σχολής της Κωνσταντινούπολης·
και το σημαντικότερο, οι Ιταλοί καθηγητές οικειοποιήθηκαν τη μέθοδο που
χρησιμοποιούσαν οι καθηγητές της Κωνσταντινούπολης. Η επίδραση της Σχολής αυτής
έγινε ακόμα περισσότερο αισθητή στις νομικές σπουδές και στη νομοθεσία της
μεσημβρινής Ιταλίας και της Σικελίας.» [Η Βυζαντινή Φιλοσοφία, Β.Ν. Τατάκη, εκδ. Εταιρίας
Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 1977 , σ. 177]

Η προσφορά της Ρωμανίας στις τέχνες και τον πολιτισμό:

41
 «Δυο μεγάλα ψέμματα έχουν ειπωθεί σχετικά με τη βυζαντινή ζωγραφική. Πρώτον ότι
έμεινε αναλλοίωτη επί αιώνες και δεύτερον ότι εμίσησε τη ζωή και την ηδονή,
προσπαθώντας να αποδώσει την ανυπαρξία» [Γ. Τσαρούχη, "αγαθόν το εξομολογείσθαι"]
«Πάνω σ’ αυτούς τους ρυθμούς χτίζεται το ρεμπέτικο τραγούδι, του οποίου
παρατηρώντας τη μελωδική γραμμή διακρίνομε καθαρά την επίδραση ή καλύτερα την
προέχταση του βυζαντινού μέλους. Όχι μόνο εξετάζοντας τις κλίμακες που από το
ένστιχτο των λαϊκών μουσικών διατηρούνται αναλλοίωτες, μα ακόμη παρατηρώντας τις
πτώσεις, τα διαστήματα και τον τρόπο εκτέλεσης. Όλα φανερώνουν την πηγή, που δεν
είναι άλλη από την αυστηρή και απέριττη εκκλησιαστική υμνωδία» [Μάνος Χατζιδάκις, «Ο
καθρέφτης και το μαχαίρι» ]

Πόσοι γνωρίζουν, άραγε, πως εκτός της εκκλησιαστικής βυζαντινής ελληνικής

μουσικής, στην Ρωμανία υπήρχε «κλασσική» κοσμική, μουσική, που σώζεται
αυτούσια σε χειρόγραφα; Σχεδόν κανείς «λάτρης του πολιτισμού» δεν ευδόκησε στο
αρχαιόπληκτο κράτος μας να ασχοληθεί μαζί της και μόνο μετά από 170 χρόνια χάρη
στον Χ. Χάλαρη και τον Π. Ταμπούρη βγήκαν στην επιφάνεια τα θαυμάσια μουσικά
έργα των προγόνων μας.
Να τι είπε για τη Ρωμαίικη τέχνη ο κορυφαίος Άγγλος «Βυζαντινολόγος» Σερ Steven
Runciman:
«Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το Βυζάντιο δεν είχε τέχνη. Τότε αυτοί δεν πρέπει να ξέρουν
τίποτε από τέχνη. Η βυζαντινή τέχνη ήταν από τις μεγαλύτερες σχολές τέχνης
παγκοσμίως. Κανένας αρχαίος Ελληνας δε θα μπορούσε να χτίσει την Αγία Σοφία,
αυτό απαιτούσε πολύ βαθιά τεχνική γνώση. Κάποιοι, ξέρετε, υποστηρίζουν, ότι η
βυζαντινή τέχνη είναι στατική. Δεν ήταν καθόλου στατική, αλλά ήταν μια σχολή τέχνης
από τις σημαντικότερες στον κόσμο, που όσο περνά ο καιρός εκτιμάται όλο και
περισσότερο, κι όσοι έλληνες διανοούμενοι σάς λένε ότι το Βυζάντιο δε δημιούργησε
τίποτε, είναι τυφλοί.» [http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/runciman_interview.html , Πηγή:
www.flash.gr , "Σερ Στήβεν Ράνσιμαν: Χρειαζόμαστε την πνευματική μετριοφροσύνη", 6/11/2000,
Επιμέλεια: Λαμπρινή Χ. Θωμά ]

Στο λόγο του, όταν πήρε το Νόμπελ λογοτεχνίας στα 1979, ο Ελύτης ανέφερε πως
ακολούθησε τη μέθοδο του Ρωμανού του Μελωδού, που δημιουργεί σε καθεμιά
από τις ωδές ή τα κοντάκιά του μια νέα μορφή.
«Στις μέρες μας απομένει μόνον ένα πράγμα να μας θυμίζει την ιδιοφυϊα των
Βυζαντινών: η λαμπρότητα της τέχνης τους.» [Πηγή: J.J. Norwich, «Σύντομη Ιστορία του
Βυζαντίου», εκδ Γκοβοστη, Δ’ εκδοση ,1997]

«Νοιώθω το ίδιο , αν ακούσω ένα ζεϊμπέκικο, ένα ποιήμα του Ελύτη ή βυζαντινή
μουσική. Υπάρχει ένα φως που ενώνει την αρχαία και την συγχρονη Ελλάδα» [Ζακ
Λακαριέρ, «Νέα», 12/6/2002 ]

Μερικά ενδιαφέροντα και χαρακτηριστικά γεγονότα:

– «Είναι συνηθισμένο να θεωρούμε τον «Βυζαντινό» έναν άνθρωπο φανατικά

προσηλωμένο σε δογματικές λεπτολογίες και σχολαστικότητες. Μια στατιστική για το
42
εύρος της ενασχόλησης με τη θεολογία δείχνει πως, με χονδρικούς υπολογισμούς, η
αναλογία των συγγραφέων που ασχολήθηκαν με τη θεολογία στο σύνολο των
βυζαντινών λογίων δεν πρέπει να ξεπερνάει τα 2/5 περίπου» [Hans-Georg Beck, Η βυζαντινή
Χιλιετία, εκδ. Μορφωτικού ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, σ. 237].

– H πρόοδος της μηχανικής των, Χριστιανών πια, Ρωμαίων ήταν τόση που υπάρχουν
δεκάδες γραπτές μαρτυρίες από τον 4ο ώς τον 14ο αιώνα (π.χ. Χρυσόστομος, PG 58,
522. Θεοφάνης, 172,9¸265,3. Τζέτζης, Χιλιάδες, χιλ. 5, ιστορ. 17, στιχ. 618. Άννα
Κομνηνή, Αλεξιάς, 2, 377, 16. Αρμενόπουλος, Εξάβιβλος, 2,4,28) για τριόροφες,
τετραόροφες και πενταόροφες οικοδομές, ιδιωτικές και πολυκατοικίες. Νόμοι του 5ου
αιώνα απαγόρευαν το ύψος των ιδιωτικών οικοδομών να υπερβαίνει τα 25 περίπου
μέτρα.

– Στην Χριστιανική Ρωμανία πρωτάρχισε ο δημόσιος φωτισμός των πόλεων τις

νύχτες. Την Κωνσταντινούπολη έκανε πρώτη πόλη του φωτός ο έπαρχός της Κύρος
(Πασχάλιον Χρονικόν, 588, 11). Το ίδιο συνέβαινε και στην Αντιόχεια (Λιβάνιος,
Προς Θεοδόσιον κατά Τισαμενού, 37), στην Καισάρεια (Ευάγριος, Εκκλ. Ιστ. PG 86,
2867) και συνεχίστηκε καθ’ όλη την εποχή του Ρωμαίικου κράτους

– Οι γυναίκες της Ρωμανίας δε θεωρήθηκαν ανάξιες να κατέχουν το ύψιστο αξίωμα

απλά επειδή ήταν γυναίκες. Τέσσερις Ρωμηές αυτοκράτειρες κυβέρνησαν μόνες τους -
δίχως να έχουν σύζυγο - χωρίς να φέρει κανείς αντίρρηση λόγω του φύλου τους. Η
Ζωή (914-919), η Ειρήνη (797-802), Θεοδώρα και Ζωή (1042), Θεοδώρα (1054-
1056). «Συνταγματικός φραγμός δεν υπήρχε. Και στο τέλος αιτία της πτώσης της
[Ειρήνης] ήταν περισσότερο η κακή της υγεία παρά το φύλο της. Ποτέ οι
βασιλείες αυτές των γυναικών δε θεωρήθηκαν παράνομες» [Στ. Ράνσιμαν, Βυζαντινός
πολιτισμός, εκδ. Γαλαξίας, σ. 78]. Αυτά στη Δυτική Ευρώπη έγιναν μόνο μετά από 500
χρόνια, οπότε από τότε και μετά μόνον βρίσκει κανείς γυναίκες βασίλισσες. Και δεν
μετρούμε και τις γυναίκες που ουσιαστικά κυβερνούσαν έχοντας κάποιον άνδρα ως
ανδρεικελο μπροστά, για λόγους «δημοσίων σχέσεων». Δεν λέμε βεβαίως πως η
κατάσταση της Γυναίκας, ήταν όπως σήμερα. Αλλά ο Χριστιανισμός , ανέδειξε την
γυναίκα και την απελευθέρωσε από τον αρχαίο ειδωλολατρικό σοβινισμό. Ο
Δημόκριτος, έλεγε: «η γυναίκα να μην εξασκείται στο ρητορικό λόγο, γιατί είναι κακό
πράγμα» [Απ. 110] και: «Είναι η πιο μεγάλη προσβολή για τον άντρα να κυβερνάται από
γυναίκα» (Απ. 111).

– Στην Κωνσταντινούπολη επί Θεοδόσιου Β’ υπήρχαν οκτώ μεγάλα δημόσια λουτρά

και 153 ιδιωτικά σε οικείες, φιλανθρωπικούς οίκους και μοναστήρια. Τα μεγαλύτερα
(που είχαν ονόματα όπως Ζεύξιππος, Αχιλλεύς, Καμίνια) μπορούσαν να
εξυπηρετήσουν ως και 2.000 λουόμενους. Τα ιδιωτικά λουτρά χτιζόταν ακόμη και στη
στέγη των πλουσίων σπιτιών, οπότε με σωλήνες (απόδειξη ανεπτυγμένης υδραυλικής)
ανέρχονταν το προς λούσιμο νερό (Ιωάννη Λυδού, Περί Αρχών, 186, 89)

43
– Στην Χριστιανική Ρωμανία για την ασφάλεια των πολιτών κατά τη νύχτα και την
δίωξη των συμμοριών συστάθηκε αστυνομικό σώμα υπό τον νυχτέπαρχο (Βασιλικά,
6,5,2. Μαλάλας 479,8)
Μεγάλο κεφαλαίο στην Ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού είναι η
μεταλαμπάδευση του Ελληνικού Φωτός της Ρωμηοσύνης σε όλη την Ευρώπη από τις
Ελληνίδες πριγκίπισσες που παντρεύτηκαν ξένους ευγενείς Όταν ο Όθων Β'
παντρεύτηκε την πορφυρογέννητη πριγκίπισσα Θεοφανώ, ακολουθώντας την
αποφασιστική αυτή γυναίκα, πλήθος Έλληνες από την Ανατολή και τη νότιο Ιταλία
ήρθαν στο βορρά και ακολούθησαν την αυλή στην Γερμανία. Εκεί η Θεοφανώ
σκανδάλισε τους κάτοικους διότι έκανε μπάνιο (Στην Κωνσταντινούπολη του 12ου
αι. υπήρχαν 33 δημόσια λουτρά, και κατά μέσο όρο οι Ρωμηοί λούονταν σε αυτά 3
φορές την εβδομάδα!) και φορούσε μεταξωτά. φριχτές συνήθειες που την έστειλαν
στην κόλαση (την ειδε εκεί σε όραμα της μια φραγκοπαπική μοναχή!) [Ράνσιμαν Στήβεν,
«Βυζαντινός Πολιτισμός», Αθήνα, 1979 σελ 335] Το ίδιο ακριβώς έπαθε και η εξαδέλφη της η
Μαρία Αργύρη, που έκαμε τον Πέτρο Δαμιανό να φρίξει, επειδή έφερε πιρούνια
στην Βενετία. Πάντως, δεν είναι όλοι οι φραγκοι και δυτικοί αχάριστοι. Αρκετοί
αναγνωρίζουν την προσφορά της Ρωμανίας στην εξέλιξη τους. Ιδιαίτερα οι Γερμανοί.
Ο R. von Vaitzeker, τότε πρόεδρος της Γερμανίας, σε λόγο του στην Ακαδημία
Αθηνών (1992), εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του δηλώνοντας χαρακτηριστικά ότι «ο
πολιτισμός στην Γερμανία εισήχθη από το Βυζάντιο στα τέλη του 10ου αιώνος»

Η μονή της Παμμακάριστου στην

Κωνσταντινούπολη. Στις μονές
τις βασιλεύουσας
δημιουργήθηκαν κέντρα μελέτης
και αντιγραφής ελληνικών
χειρογράφων.

[Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα,

άρθρο «Βυζάντιο και Αφροκεντρισμός»,
Αγνή Βασιλικοπούλου, Επίκουρη
Καθηγήτρια Βυζαντινής Φιλολογίας του
Πανεπιστημίου Αθηνών, τεύχος 6, σελίδα
44]

TO ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ

Ο Μπέης απού τη Βλαχιά κι ο Μπέης ’πού τη Μάνη
κρυφοκουβέντες είχασι με το Δασκαλογιάννη,
οπού ’τονε ξεχωριστός σε πλούτη κι αξιοσύνη,
με την καρδιά ντου ήθελε την Κρήτη Ρωμιοσύνη
ΛΑΪΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

44
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΥ 1821 ΣΥΝΕΧΙΖΑΝ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ/ΡΩΜΑΝΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΟΥΣΑΝ ΤΟΥΣ
ΡΩΜΗΟΥΣ ΩΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΤΟΥΣ. ΤΟ «ΒΥΖΑΝΤΙΟ» ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ ΠΟΤΕ

-Νομική Διάταξις της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, ή Οργανισμός του Αρείου

Πάγου, Γερουσίας της Ανατ. Ελλάδος, 4/11/1821: "Οι κοινωνικοί νόμοι των
αειμνήστων χριστιανών αυτοκρατόρων της Ελλάδος μόνοι ισχύουσι κατά το παρόν
εις την Ανατολικήν Χέρσον Ελλάδαν"
-Προσωρινό πολίτευμα της Ελλάδος 1/1/1822, όπου μεταξύ άλλων λέει: "Άχρι της
κοινοποιήσεως των ειρημένων κωδίκων, αι πολιτικαί και εγκληματικαι διαδικασίαι
βάσιν έχουσι τους Νόμους των αειμνήστων Χριστιανών ημών αυτοκρατόρων".
-Νόμος της Επιδαύρου, Β Εθνική Συνέλευση, εν Άστρει 1823,
επαναλαμβάνονται τα παραπάνω και στις 1/4/1823 από τα Πρακτικά διαβάζουμε:
"Διορίζεται επιτροπή για να εκθέση τα κυριώτερα των εγκληματικών εκ του
προχείρου, ερανιζομένη από τους νόμους των ημετέρων αειμνήστων Βυζαντινών
Αυτοκρατόρων".
-Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος, Τροιζήνα, 1827 :"Έως ότου δημοσιευθώσι
Κώδικες οι Βυζαντινοί Νόμοι (..) και οι παρά της Ελληνικής Πολιτείας
δημοσιευόμενοι νόμοι έχουν ισχύν". [Πηγή: "Περίγραμμα ιστορίας του μεταβυζαντινού δικαίου"
του Δημήτριου Γκιώνη, 1966, σ. 290, σ.291, σ.293, σ.304]
O Clifton R. Fox Καθηγητής Ιστορίας στο Tomball College, USA επισημαίνει:
«Οι άνθρωποι που ζούσαν στη "Βυζαντινή Αυτοκρατορία" ποτέ δεν ήξεραν ούτε
και χρησιμοποίησαν τη λέξη "Βυζαντινός". Αυτοί ήξεραν για τον εαυτό τους ότι
είναι Ρωμαίοι, τίποτα παραπάνω και απολύτως τίποτα λιγότερο. Με τη μεταφορά της
πρωτεύουσας της Αυτοκρατορίας από τη Ρώμη του Τίβερη στη Νέα Ρώμη του
Βοσπόρου, τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο 1ος
μετέφερε την πραγματική ταυτότητα της Ρώμης σε καινούργια τοποθεσία. Πολύ
πριν τον Κωνσταντίνο τον 1ο, η ιδέα της "Ρώμης" είχε αρχίσει να διαχωρίζεται από
την Αιώνια Πόλη του Τίβερη. Έτσι που το Ρωμαίος σήμαινε τον Ρωμαίο πολίτη, όπου
κι αν ζούσε. Πριν την Αυτοκρατορική περίοδο (89 π.Χ.), το Ρωμαϊκό Δίκαιο χορήγησε
δικαιώματα Ρωμαίου πολίτη σε όλους τους κατοίκους της Ιταλίας. (σ.σ. και άρα και
στους υπόλοιπους Έλληνες της Μ. Ελλάδος/ Ν. Ιταλίας) Κατόπιν, το δικαίωμα του
Ρωμαίου πολίτη προσφερόταν σε όλο και μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων παντού στην
Αυτοκρατορία. Το 212, ο αυτοκράτορας Καρακάλας διακήρυξε ότι όλοι οι ελεύθεροι
πολίτες της Αυτοκρατορίας μπορούσαν να γίνουν Ρωμαίοι πολίτες, δίνοντας τους τη
δυνατότητα να αυτοαποκαλούνται Ρωμαίοι, και όχι απλά υποτελείς των ρωμαίων. Σε
μερικές δεκαετίες οι άνθρωποι αναφερόμενοι στην Αυτοκρατορία άρχισαν να
χρησιμοποιούν σπανιότερα (το Λατινικό) "Imperium Romanorum" (Κράτος των
ρωμαίων) και συχνότερα το "Ρωμανία" (Χώρα των ρωμαίων).»
[http://wwwtc.nhmccd.cc.tx.us/people/crf01/romaion/ , «Celator», Τόμος 10, Αριθμός 3: Μάρτιος 1996 ,
επίσης δείτε και την μετάφραση ,στα Ελληνικά, του ξενόγλωσσου άρθρου στο: www.romanity.org ].
Ο Lorenz Gyomorey , λέει:
«Στην ονομασία της ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ διαψεύστηκε και διαψεύδεται κάθε δυτική
προσπάθεια να επικαλείται μια νεφελώδη «ελληνορωμαϊκή» κληρονομιά σαν υψηλή
αποστολή της Δύσης. Η ύπαρξη της ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ αποκαλύπτει την «Αγία Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους» ως φάρσα και αποδείχνει ότι η Αναγέννηση

45
 τίποτα άλλο δεν αναγέννησε παρά ένα φάντασμα, που ούτε καν υπήρχε. Έτσι, η
ύπαρξη της Ρωμιοσύνης βεβαιώνει ότι κάθε επίκληση της αρχαίας Ελλάδας, της
αρχαίας Ρώμης, της Αυτοκρατορίας, του πολιτισμού, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η
ιδεολογική συγκάλυψης κατακτητικών, αποικιοκρατικών δυναστικών προσπαθειών»
[Lorenz Gyomorey , Η δύση της Δύσης, εκδ. Παπαζήση]
Ο ιστορικός Otto Mazal γράφει:
«οι ρίζες της αρνητικής τοποθέτησης των Δυτικών, που ήθελαν να βλέπουν τη
βυζαντινή περίοδο μόνο ως μια διαρκή πορεία κατάπτωσης μετά την ένδοξη εποχή της
ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας, βρίσκονται στους χρονογράφους του Μεσαίωνα, για
τους οποίους οι δυτικοί αυτοκράτορες ήταν οι νόμιμοι συνεχιστές του Imperium
Romanum, ενώ το κατά την αντίληψη της Δύσης αιρετικό ανατολικό κράτος, είχε
χάσει ως «βασίλειο των Γραικών» (Regnum Graecorum) την οικουμενικότητά του και
είχε αποκλεισθεί από τη σκηνή της ιστορίας. Για πρώτη φορά η Βυζαντινολογία του
παρόντος δείχνει και πάλι με σαφήνεια την μεγάλη κοσμοϊστορική σημασία του
Βυζαντίου (σ.σ διαβαζε: Ρωμανίας) και δίνει ώθηση για μια αναθεώρηση».
[Byzanz und das Abendland, Wien 1981, s. 8,11]
Διαβάζουμε:
«Ο όρος «βυζάντιο» είναι νεολογισμός. Τον χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο
Ιερώνυμος Wolf (1516-80) στα 1562...» και (οι πολίτες της Ρωμανίας) «....Μόνο
Ρωμαίους ονόμαζαν τους εαυτούς τους, η αυτοκρατορία τους ήταν «Ρωμαϊκή» και η
πρωτεύουσά τους η Νέα Ρώμη…» [Ιωάννης Καραγιαννόπουλος , ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ,
Τέταρτη έκδοση – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΑΝΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, σελ 51 ]
Στην Εγκυκλοπαίδεια Παπυρος – λαρούς - BRITANNICA, διαβάζουμε:
«Η ονομασία της αυτοκρατορίας συνδέεται κατά τη βυζαντινή περίοδο μόνο με την
πρωτεύουσά της, που είχε ιδρυθεί στον χώρο της μικρής πόλης Βυζάντιο. Η
αυτοκρατορία ονομαζόταν Ρωμαϊκή, οι πολίτες της Ρωμαίοι και ο αυτοκράτορας
ήταν imperator Romanorum. Η σύνδεση της ονομασίας Βυζάντιο με την
αυτοκρατορία έγινε στους νεώτερους χρόνους, με την έκδοση από τον Ιερώνυμο
Wolf έργων των Βυζαντινών ιστορικών (Corpus Byzantinae Historiae 1562), και
καθιερώθηκε γενικά, αδιάφορα από τις μερικότερες κατά καιρούς επιλογές (Ελληνική
Αυτοκρατορία ή Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος). (...) Μερική επίσης ήταν η χρήση της
ονομασίας Γραικού σ' όλη τη διάρκεια της ζωής της αυτοκρατορίας, παρά το γεγονός
ότι από τον 9ο αιώνα στις λατινικές πηγές κυρίως του φραγκικού κράτους γίνεται
συστηματική χρήση της για ολόκληρη την αυτοκρατορία, με σκοπό την εξουδετέρωση
της ονομασίας Ρωμαίου και Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία για το Βυζάντιο και την
αποκλειστική οικειοποίησή τους για το φραγκικό κράτος. Η συνέχεια της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και η νομιμότητα της συνέχειας αυτής συνδεόταν άρρηκτα
με τις ονομασίες που θεμελίωναν τη νόμιμη χρήση του τίτλου αυτοκράτωρ Ρωμαίων
(imperator Romanorum) και εξασφάλιζαν τη μοναδικότητα και την
αποκλειστικότητα της νόμιμης αυτοκρατορίας στην Οικουμένη.» [Εγκυκλ. Britannica,
«Βυζάντιο»]
Jacques Le Goff, διευθυντής σπουδών στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences
Sociales , πρώην πρόεδρός της:
«Στην προοπτική της ενωμένης Ευρώπης, η δυτική ιστοριογραφία και η δυτική κοινή
γνώμη οφείλουν 1) να αναγνωρίσουν στην Ελλάδα το βυζαντινό παρελθόν της, 2) να

46
 επανεντάξουν το Βυζάντιο (σ.σ διαβαζε: Ρωμανία) στην γενική ιστορία, στο
Μεσαίωνα ως σύνολο και στη μακρά διάρκειά του. Τέλος 3) οφείλουμε να
παραχωρήσουμε στο Βυζάντιο (σ.σ διάβαζε: Ρωμανία) τη δική του θέση. Βυζάντιο,
πρωτότυπος κρίκος δημιουργίας και εκπολιτισμού, του ελληνισμού και της
ευρωπαϊκής ιστορίας» [Πηγή: Βυζάντιο και Ευρώπη, Συμπόσιο, Παρίσι, Maison de l' Europe, εκδ.
ελληνικά Γράμματα.]
Επίσης:
«Στο 16ο Διεθνές Βυζαντινολογικό Συνέδριο της Βιένης, ο ίδιος ο πρόεδρος της
Αυστριακής Δημοκρατίας, Rudolf Kirschlger κατά την επίσημη έναρξη των εργασιών
του συνεδρίου, συνεχάρη τον καθηγητή Hunger, πρόεδρο της Αυστριακής Ακαδημίας
των Επιστημών, της Διεθνούς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, της Οργανωτικής
Επιτροπής του Συνεδρίου και ιδρυτή και οργανωτή της Βυζαντινολογικής Σχολής της
Βιέννης, διότι, όπως είπε, απέδειξε ότι ο όρος «βυζαντινισμός» δεν έχει καμμία
σχέση με την βυζαντινή πραγματικότητα, αλλά προήλθε από ελλιπή κατανόηση
του Βυζαντίου (σ.σ. διάβαζε: Ρωμανίας) εκ μέρους των ιστοριογράφων της
Αναγέννησης. Επανειλημμένα τονίστηκε από τον καθηγητή Hunger ότι δεν πρέπει να
γίνεται πλέον διάκριση μεταξύ «Byzantinistik» και «Neogrzistik», μεταξύ δηλαδή
βυζαντινολογίας και νεοελληνικής φιλολογίας, διότι Βυζάντιο (σ.σ διαβαζε: Ρωμανία)
και Νέος Ελληνισμός αποτελούν ενότητα. » ["Επομένοι τοις θειοις πατράσι, αρχές και
κριτήρια της πατερικής “θεολογίας”, εκδ. Βρυέννιος, θεσ/κη 1997]
Λέει ο Κολοκοτρώνης στον Στρατηγό Hamilton:
«Εμείς, καπετάν Άμιλτον, δεν εκάμαμε ποτέ συμβιβασμό με τους Τούρκους. Άλλους
έκοψαν, άλλους σκλάβωσαν με το σπαθί και άλλοι, καθώς εμείς, ζήσαμε ελεύθεροι
από γενεά σε γενεά. Ο βασιλιάς μας (ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος) εσκοτώθη, δεν
έκαμε καμμιά συνθήκη με τους Τούρκους. Η φρουρά του είχε παντοτεινό πόλεμο με
τους Τούρκους και δύο φρούρια ήσαν ανυπόταχτα. Η φρουρά του είναι οι κλέφτες και
τα φρούρια η Μάνη, το Σούλι και τα βουνά.»
[Θ. Κολοκοτρώνη, «απομνημονεύματα», εκδ. Αφών Τολίδη]
Γράφει ο Ευ. Π. Παπανούτσος:
«(…) Πραγματικά έχει δημιουργηθεί και πλατιά διαδοθεί (και έξω από την Ελλάδα
και ανάμεσα μας) ο ιστορικά ανεδαφικός και για τη εθνική μας παιδεία επικίνδυνος
μύθος, ότι σ' ολόκληρη τη βυζαντινή περίοδο, ιδίως όμως από τον καιρό που η
βυζαντινή αυτοκρατορία αρχίζει οικονομικά και πολιτικά να αποσυντίθεται, καθώς
και στους μαύρους για το δύστυχο έθνος μας αιώνες της δουλείας, ο Ελληνισμός χάνει
την πνευματική του δημιουργικότητα, πέφτει σιγά-σιγά στην αμάθεια και στη
βαρβαρότητα και τίποτα πια αξιόλογο, στην περιοχή της Επιστήμης και της
Φιλοσοφίας, δεν παράγει, που να μπορεί να σταθεί κοντά στα εκπληκτικά προϊόντα
των χρόνων του αρχαίου κλέους. Γι' αυτό και όταν ανασταίνεται πάλι από τη στάχτη
του με την ηρωική πράξη του Εικοσιένα, πνευματικοί και πολιτικοί ηγέτες στρέφονται
προς τους κλασικούς αιώνες της ελληνικής αρχαιότητας και εκεί αναζητούν τις βάσεις
για να στηρίξουν την παιδεία της ελευθερωμένη· Οι «Αρχαίοι» και οι «Ξένοι», οι
Ευρωπαίοι που τους τέσσερις - πέντε τελευταίους αιώνες θαυματούργησαν και
δοξάστηκαν στις πνευματικές κατακτήσεις, γίνονται οι δάσκαλοι μας. Το άμεσο
εθνικό παρελθόν στην πνευματική μας ιστορία διαγράφεται με μια φοβερή για τις
συνέπειες της μονοκοντυλιά. Αφήνοντας την αρχαία Ελλάδα διασκελίζομε βιαστικά
47
και με συγκατάβαση δέκα αιώνες βυζαντινής ιστορίας και, αποστρέφοντας το
πρόσωπο με συναίσθημα πικρίας από τους χρόνους της Φραγκοκρατίας και της
Τουρκοκρατίας, προσπαθούμε να ξαναβρούμε τον μετά το Εικοσιένα ελεύθερο εαυτό
μας μέσα από την ιταλική, την αγγλική, τη γαλλική Επιστήμη και Φιλοσοφία των
τετρακοσίων τελευταίων ετών. Να ξανακολλήσομε στην Ευρώπη γίνεται η έγνοια μας
και αγωνιζόμαστε να ανακουφίσομε τον πληγωμένο εθνικό μας εγωισμό με την
προσπάθεια ν' αποδείξομε, ότι οι προχωρημένοι στον πολιτισμό Ευρωπαίοι οφείλουν
τα φώτα τους στους αρχαίους μας προγόνους. Πώς δημιουργήθηκε, και ιδίως πώς
διαθόθηκε και έπιασε αυτός ο μύθος· πώς η ελεύθερη μετά την εθνική αποκατάσταση
πατρίδα έπεσε σ' αυτή τη θανάσιμη πλάνη και έκανε την ασύγγνωστη αδικία να
σκίσει με τα ίδια της τα χέρια τόσες εκατοντάδες λαμπρών σελίδων, με αποτέλεσμα να
ακρωτηριάσει την πνευματική της ιστορία — αυτό είναι θέμα χωριστό που η ανάπτυξη
του δεν έχει θέση μέσα στο πλαίσιο αυτής εδώ της μελέτης. Ένα πάντως είναι βέβαιο:
ότι το κακό έγινε, ότι η πλάνη εξακολουθεί σε πολλούς να υπάρχει. Από τη
μόρφωση μας απουσιάζει σχεδόν ολόκληρος ο βυζαντινός, ο μεσαιωνικός κόσμος
με την ελληνική γραμματεία του και -το χειρότερο ακόμη- απουσιάζει και ο νέος
Ελληνισμός, από το 13ο αιώνα και εδώ. Έχομε ανοίξει μια μεγάλη πληγή απάνω
στο εθνικό σώμα της πνευματικής μας ιστορίας· τη σταματούμε στους πρώτους
μεταχριστιανικούς αιώνες. Από κει και πέρα ακρωτηριασμός, απότομη, χάσμα μέγα
έως το 1821. Τότε μόνο νομίζομε, ότι αρχίζει πάλι να κελαηδάει η βουβαμένη επί
τόσους αιώνες πηγή με τους πρώτους ψάλτες της Ελευθερίας... Οι συνέπειες αυτής
της πλάνης είναι πολλές. Πρώτα-πρώτα αφαιρέσαμε από την παιδεία του Έθνους το
στοιχείο που μπορεί να γίνει ο καλύτερος άξονας της και που δικαιολογημένα πρέπει
να είναι το καμάρι μας: την ιδέα της ακατάλυτης διάρκειας, της αδιάσπαστης
συνέχειας που παρουσιάζει αυτός εδώ ο μικρός και βασανισμένος λαός στη μακρά και
γεμάτη από ωραίες σελίδες πνευματική του ιστορία. Και αλήθεια αναμφισβήτητη και
χρέος μας εθνικό από τα πρώτα είναι να τονίζομε στις γενεές που έρχονται, για να
πάρουν τη θέση τους μέσα στον εθνικό στίβο, ότι ποτέ δεν έπαψε αυτή η φυλή να
υπάρχει και να εκδηλώνεται πνευματικά με πρόσωπα και έργα αξιόλογα. Ότι σε όλες
τις φάσεις του ιστορικού βίου της τραγούδησε, ερεύνησε και στοχάστηκε, έγραψε και
φιλοσόφησε, ζωγράφισε, έπλασε και έχτισε, δηλαδή έζησε και πνευματικά καταξίωσε
τη ζωή της, όπως ζουν και πνευματικά καταξιώνουν τη ζωή τους οι λαοί που έχουν
και δημιουργούν παράδοση. Μπορεί, σε όλα τα στάδια της μακραίωνης ιστορίας της,
τα πνευματικά κατορθώματα της να μη βρίσκονται πάντα στην ίδια γραμμή· άλλοτε να
λάμπουν περισσότερο, και άλλοτε λιγότερο. Όμως από ολόκληρο το ιστορικό της
παρελθόν, και από το μακρινό και από το πρόσφατο, η παιδεία μας έχει ν' αντλήσει
θησαυρούς και μορφωτικά αγαθά περιωπής, για να εκτελέσει το έργο της. (…) Η
δεύτερη συνέπεια της πλάνης είναι ότι, ενώ οι επιστήμονες και γενικά οι
μορφωμένοι μας από την ευρωπαϊκή ιστορία των πέντε τελευταίων αιώνων
γνωρίζουν πολλούς από τους σημαντικούς, αλλά και πολλούς ή και περισσότερους
ασήμαντους Ιταλούς και Γάλλους, Άγγλους και Γερμανούς καλλιτέχνες, λογίους,
φιλοσόφους και γενικά πνευματικούς ανθρώπους, αγνοούν πολλούς ασήμαντους, αλλά
και περισσότερους σημαντικούς, δικούς μας. Δεν κηρύττω τον πνευματικό σωβινισμό.
(…) Πρέπει, και καλά πράττομε, ν' αναζητούμε και να παίρνομε το καλύτερο

48
 οπουδήποτε μας προσφέρεται. Γιατί όμως, πριν απευθυνθούμε στους ξένους, ή
τουλάχιστον παράλληλα μ' αυτούς, να μη γνωρίσομε και να συμβουλευτούμε τους
δικούς μας λογίους και σοφούς - όχι φυσικά τους ασήμαντους, επειδή και μόνο
είναι Έλληνες και γράφουν ελληνικά, αλλά τους πολύ σημαντικούς, που βρίσκονται
ψυχικά και γλωσσικά κοντά μας και μπορούν να γίνουν λαμπροί δάσκαλοι μας σε
πλήθος πράγματα; Με ποια δικαιολογία θα εξακολουθούμε να μελετούμε ή να
μεταφράζομε και να εκδίδομε άπειρα ξένα βιβλία (λογοτεχνικά, επιστημονικά,
φιλοσοφικά) τρίτης και τέταρτης γραμμής, να καμαρώνομε μάλιστα που ξέρομε τα
ονόματα των συγγραφέων και το περιεχόμενο τους, ενώ αδιαφορούμε για συγγραφείς
και έργα πρώτης ποιότητας των τελευταίων αιώνων της πνευματικής ιστορίας του
έθνους μας, που αξίζουν και πρέπει να γίνουν βάση της παιδείας μας; Η ξενηλασία
στην περιοχή του πνεύματος είναι πάντοτε απόδειξη κουφότητας και μικρόνοιας αλλά
και η παραμέληση των εθνικών θησαυρών, από άγνοια ή κακήν εκτίμηση της αξίας
τους και από υπερτίμηση των ξένων, είναι ίδιο των λαών που δεν σέβονται ή έπαψαν
να πιστεύουν στον εαυτό τους.
[ Του Ευ. Π. Παπανούτσου, απόσπασμα από την Εισαγωγή του έργου του, Νεοελληνική Φιλοσοφία,
Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος, σελ. 7-9, Πηγή: Άρδην, τ. 54, Ιούνιος – Ιούλιος 2004, σ. 38-39.]
Γράφει ο Μακεδόνας Ίων Δραγούμης
«Σκοπός εκείνων που έφτειασαν το νέο κράτος ήταν (..) να ξαναπιάσει ο Ρωμηός τη
διοίκηση του κράτους του που είχε πρωτεύουσα την Πόλη και να ξανακαθίσει
Έλληνας βασιλιάς στο θρόνο των Παλαιολόγων. Μα οι περιστάσες, η σχετική
αδυναμία των αρχηγών και οι μεγάλοι της γής έτσι το θέλησαν και αντί να γίνει,
σύμφωνα με τη θέληση του λαού το κράτος της μεγάλης ιδέας, έγινε ένα μικρό
ελληνικό κράτος στο μέρος που είχε ανθίσει η αρχαία Ελλάδα. Το ελληνικό όνειρο
ίσως να περιορίστηκε προπάντων από την ευρωπαϊκή αντίληψη την ξεπαρμένη τότε
από μια νεογέννητη φωτοβολή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Μόνο οι Ρώσοι, με
το να μην έχουν κλασσική μόρφωση, ένοιωθαν σωστά ποιο ήταν αλήθεια το
ελληνικό όραμα, και αυτοί δε είχαν λόγους να το σπρώξουν να γίνει πράμα,
απεναντίας το έτρεμαν. Και οι Τούρκοι όμως, που δεν τους εσκότιζαν το μυαλό οι
πιο αρχαίες ιστορίες, κι αυτοί ήξεραν καλά το τί εγύρευε το ξυπνημένο πια έθνος των
Ρωμαίων, γιατί το θυμόντουσαν και οι ίδιοι - δεν είχαν περάσει και πολλά χρόνια -
πως από αυτό το έθνος, το βασιλικό, επήραν την Πόλη, και αυτό το ίδιο θα θελήσει
μια μέρα πάλι να τους την ξαναπάρει.» «...Και όπως ο φιλελληνισμός και η
αρχαιομανία των Ευρωπαίων και η όμοια αρχαιομανία των γραμματισμένων
ρωμηών έπλαθαν την αντίληψη μιας μικρής Ελλάδας στενεύοντας τα σύνορα της
φυλής και ταιριάζοντάς τα με τα σύνορα της αρχαίας, ενώ ο λαός είχε ζωντανή μέσα
του σα πόθο εθνικό πάντα τη βυζαντινή παράδοση της αυτοκρατορίας, έτσι και στα
άλλα, ενώ ο λαός κρατούσε τη δημοτική παράδοση, οι γραμματισμένοι με τη βοήθεια
των αρχαιόμαθων φιλελλήνων οραματίζονταν με τον αρχαίον Ελληνισμό στενεύοντας
τη ζωή του έθνους. Και οι φιλέλληνες και οι γραμματισμένοι Έλληνες επρόβαιναν με
το μυαλό τους καττά κάποιαν αφαίρεση. Η νέα Ελλάδα ήταν κατευθεία συνέχεια της
αρχαίας, τα ενδιάμεσα δυο χιλιάδες χρόνια με τους δύο ελληνικούς πολιτισμούς
τους ήταν σβησμένα. Αλεξαντρινά κράτη και προ πάντων βυζαντινό δεν είχαν
υπάρξει. Όλα είχαν φτωχήνει τόσο μέσα στη ψυχή των μορφωμένων του έθνους, που

49
 δε εστοχάστηκαν ότι μπορούσαν να στραφούν αλλού παρά στην Ευρώπη για να
γυρέψουν πρότυπα και για τους νόμους του κράτους και για τη διοίκηση και για την
πνευματική ζωή(...) Ο ξενοφερμένος βασιλιάς με οργανωτές χοντρούς Βαυαρέζους
αντίγραψαν νόμους φράγκικους και συντάγματα ισωπεδωτικά (...) ο
γερμανομαθημένος αρχιτέκτονας μετάφερνε μαζί του από τη Γερμανία δείγματα
σπιτιών, ο γαλλομαθημένος ράφτης μόδες, ο φραγκοπασαλειμμένος νομικός νόμους
και ο διαβασμένος ποιητής στίχους ρωμαντικούς. Και ό,τι έφτανε ίσα από την Ευρώπη
εφάνταζε και λαμποκοπούσε, ό,τι εντόπιο ήταν περιφρονημένο. Στην Ευρώπη φώλιασε
ο πολιτισμός και η επιστήμη, εκεί λοιπόν φυτρώνει και κάθε τελειότητα. Όποιος δε
πήγε στο Παρίσι δεν είναι άνθρωπος(...) Ο νομοθέτης φραγκοφερμένος και αυτός ή
τουλάχιστο φραγκομαθημένος ετσάκισε με νόμους τα φυσικά του Ρωμηού, την
κοινοτική ζωή, αντί να τη μελετήσει και να την καλλιτερέψει και απάνω της να
θεμελιώσει τον κρατικό μηχανισμό, την κατασύντριψε, γιατί στη Βαυαρία δεν
υπάρχουν κοινότητες (...) Το μόνο που θέλησαν να κρατήσουν ελληνικό, και αυτό
όμως όχι νεοελληνικό, ήταν οι τύποι, η φάτσα, η εξωτερική μορφή, και βάφτισαν με
αρχαιόπρεπα ονόματα τους θεσμούς και τις διάφορες θέσεις και αξιώματα. Φτάνει να
λέγονταν κάτι "δήμος" και ήταν αμέσως ελληνικό, "σύνταγμα" και ήταν καλό,
"βουλευτής" και ήταν γνήσιο. Έτσι και τους ανθρώπους από πρωτητερινά χρόνια
άρχισαν και τους βάφτιζαν Περικήδες, Θεμιστοκλήδες, Σωκράτηδες, Δημοσθένηδες,
νομίζοντας πως θα τους έφτειαναν έτσι γνήσιους απόγονους των αρχαίων που τους
σπούδαζαν ωστόσο στην Ευρώπη για να τους τελειοποιήσουν. Και αρμένιζε η Ελλάδα
όλη κατάισα κατά κάποιον αρχαιόμορφο και ξενότροπο μαϊμουδισμό, που έκαμε
το ελληνικό μυαλό να παραδέρνει σε μια λιμνοθάλασσα από ιδέες παλιές και νέες.»
["Eλληνικός πολιτισμός", του I. Δραγούμη, εκδ. Φιλόμυθος σ. 52]

Αναφέρει ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ. Χριστόδουλος:

«Επιδίωξη ανέκαθεν των Φράγκων υπήρξε ο ενταφιασμός του Βυζαντίου γιατί αυτό
εκπροσωπούσε τη Ρωμηοσύνη, ιδέα πολύ ενοχλητική γιά τη Φραγκία. Τρεις
συντεταγμένες οριοθετούν το Βυζάντιο: Ο Ελληνισμός -η Νέα Ρώμη- και η Ορθοδοξία.
Εναντίον και των τριών στόχευσαν οι Φράγκοι με ποικίλους και εν πολλοίς ανέντιμους
τρόπους. Δεν βλάπτει εδώ να θυμηθούμε πως ο Ελληνισμός είχε πολύ πριν από την
Άλωση αρχίσει να αρδεύεται πνευματικά από τον σχολαστικισμό της Δύσεως. Το 1204
με τη λατινική κατάκτηση του Βυζαντίου οι Φράγκοι επεδίωξαν την δια παντός τρόπου
αφάνισή του, αλλά απέτυχαν. Απέτυχαν και το 1453 παραδίδοντας ουσιαστικά
ανυπεράσπιστη την Ανατολή στα χέρια των βαρβάρων Οθωμανών. Και ας μη ξεχνούμε
πώς η ρήση του Λουκά Νοταρά ότι είναι "προτιμότερον φακιόλιον τουρκικόν από
καλύπτραν λατινικήν" εκφράζει την οδυνηρή συνειδητοποίηση του πραγματικού
κινδύνου και των φορέων του γιά την ελληνική μας αυτοσυνειδησία και επιβίωση. Έτσι
σ' όλη τη διάρκεια της τουρκικής σκλαβιάς, το ρωμαίικο έμεινε ουσιαστικά αδούλωτο,
ενώ οι μισσιονάριοι της Ευρώπης αλώνιζαν κυριολεκτικά τον τόπο κινούμενοι ωσάν σε
"ξέφραγο αμπέλι" αναγκάζοντας το λαό να αντιτάξει απέναντι στον κίνδυνο του
εκλατινισμού την ίδια αντίσταση που είχε επιδείξει και απέναντι του κινδύνου των
εξισλαμισμών. (…) Ατίθαση η ρωμηοσύνη υψώθηκε γιγάντια εμπρός στην απειλή εξ
Ανατολών και από Δυσμών. Πώς να λησμονήσει κανείς τους εκβιασμούς των Λατίνων
κατά την ψευδοσύνοδον της Φεράρας - Φλωρεντίας; Και πώς να λησμονήσει σταθμούς
ωσάν το 1204, το 1453, το 1830, το 1922 όπου οι ίδιες πάντα δυνάμεις έθεταν στο
50
 στόχαστρο των την ίδια πάντα ρωμηοσύνη, τον ίδιο λαό, το ίδιο Γένος; Σ' αυτή την
αναμέτρηση η Ορθοδοξία υπήρξε το σημαντικότερο έρεισμα των Ελλήνων. (…) Όμως,
με την απελευθέρωση μπαίνουν σε εφαρμογή τα σχέδια γιά την ουσιαστική συρρίκνωση
της ρωμηοσύνης, γιά τον εξανδραποδισμό της. Πρώτα-πρώτα ιδρύεται γεωγραφικά
περιορισμένη ελεύθερη Ελλάδα, σαν κράτος -η "Ελλαδίτσα", όπως την
χαρακτηρίζει ο π. Ι. Ρωμανίδης - και ακολουθεί αμέσως "η καλλιεργημένη υστερία
των "διαφωτισμένων" γραικών γιά τα "φώτα" της Ευρώπης που μας ξαναδίδουν
συνείδηση της αρχαιοελληνικής μας καταγωγής και δόξας και αποστροφή τους γιά ό,τι
θύμιζε Βυζάντιο και Ορθοδοξία" . "Όλα τα χριστουγεννιάτικα και τα πασχαλινά
διηγήματα -θα γράψει ειρωνικά ο Παπαδιαμάντης- δεν πρέπει πλέον να βλέπωσι το
φως... Μη θρησκευτικά, προς Θεού. Το ελληνικόν έθνος δεν είναι βυζαντινόν.
Εννοήσατε; Οι σημερινοί Έλληνες είναι κατ' ευθείαν διάδοχοι των αρχαίων. Έπειτα
επολιτίσθησαν, επροώδευσαν και αυτοί. Συμβαδίζουν με τα άλλα έθνη ". Ακόμη και
καινούργια γλώσσα κατασκευάζει από το Παρίσι ο Κοραής, γιά να "καθαρεύουν οι
Έλληνες από τις βάρβαρες αλλοιώσεις, που έφερε στη γλώσσα τους το Βυζάντιο και η
τουρκοκρατία" (Βλ. Χρ. Γιανναρά: Η revanche της Ευρώπης, "Η νεοελληνική
ταυτότητα" σ. 70-71 ).
Σιγά-σιγά μα μεθοδευμένα η ρωμαίικη ιδέα ηττάται στο μικρό κρατίδιο της
Ελλάδος. Με εξαίρεση τον πρώτο κυβερνήτη Καποδίστρια που υπήρξε αληθώς
ελληνορθόδοξος, όλη η μετέπειτα πολιτική πορεία του νέου Ελληνισμού περνά στην
απολυταρχία, ενώ η ιδεολογία του ευρωπαϊκού ουμανισμού προβάλλει τον τύπο του
εκκοσμικευμένου, χωρίς θρησκεία, κράτους σύμφωνα με τα πρότυπα των κρατών της
Δύσεως. "Αυτό είναι το όραμα ενός ριζοσπαστικού ανθρωποκεντρισμού, μέσα στα
πλαίσια ενός σκληρού, παντοδύναμου και αυθαίρετου κρατικισμού" (Βλ. Φειδά: Το
πρόβλημα του σκοπού της Παιδείας στον νεώτερο Ελληνισμό. Περιοδικό "Σύναξη",
Φθινόπωρο 1983, σ. 14). Η προβολή του ευρωπαϊκού πολιτισμού στον ελληνικό χώρο,
έτσι όπως έγινε, μετέδωσε στο σώμα της αναγεννώμενης πατρίδος τις πληγές του,
καμωμένες με το στιλέτο της απιστίας, του ορθολογισμού και του
ανθρωποκεντρισμού.» [Απόσπασματα από Ομιλία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ. Χριστοδούλου
(τότε Σεβ. Μητροπολίτου Δημητριάδος) που έκαμε στη μεγάλη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου
της Ι. Μ. Δημητριάδος στο Βόλο προς τους εκπαιδευτικούς της περιοχής το πρωί της ημέρας των
Τριών Ιεραρχών, (30/01/98) μετά τη Θ. Λειτουργία.]

Το 1901 εκδόθηκε το έργο "Ιστορία της Ρωμιοσύνης" του Α. Εφταλιώτη. Την εποχή
εκείνη, ακόμα , τα ονόματα Ρωμηός και Ρωμηοσύνη συγκινούσαν περισσότερο από
σήμερα τους Ρωμηούς. Τούτο διότι τα ονόματα Έλληνας και Ελληνισμός δεν είχαν
ακόμη επικρατήσει στην συνείδηση του απλού λαού. Αμέσως, όμως, ο Γεώργιος
Σωτηριάδης έγραψε κριτική κατά της "Ιστορίας της Ρωμηοσύνης" όπου κατέκρινε την
χρήση των ονομάτων Ρωμηός και Ρωμιοσύνη. Την υπεράσπιση του Αργ. Εφταλιώτη,
ανέλαβε ο ομοϊδεάτης του, Κωστης Παλαμάς.
Λέει ,ο μεγάλος Κωστής Παλαμάς, για το έργο του Εφταλιώτη:
«(…)Ανάλογη, λογική, ακολουθούμε και στο μεταχείρισμα των όρων Ρωμιός και
Ρωμιοσύνη. Η μόνη διαφορά είναι πώς και τα δύο τούτα λόγια, επειδή δε μας
έρχουνται, ίσα ολόϊσα, από την εποχή του Περικλή, παραμερίστηκαν αγάλια,
αγάλια, από την επίσημη γλώσσα, καθώς κι' όλα τα λόγια τα δυσκολομέτρητα της ζωής
και της αλήθειας. Έλληνες, για να ρίχνουμε στάχτη στα μάτια του κόσμου,

51
 πραγματικά, Ρωμιοί. Το όνομα [Ρωμηός] κάθε άλλο είναι παρά ντροπή. Αν δεν το
περιζώνει αγριλιάς στεφάνι από την Ολυμπία, το ανυψώνει στέμμα ακάνθινο
μαρτυρικό και θυμάρι μοσκοβολά και μπαρούτη. Δείχνει ίσα ίσα τη ζωή και την
πραγματικότητα της λέξης το ότι αυτή μας ήρθε πρόχειρα στην ειλικρινή μας και στην
πιο φωτεινή μας ψυχική κατάσταση - στη συνείδηση του ξεπεσμού μας - για να
διαλαλήσουμε τον ξεπεσμόν αυτό, πιο πολύ από το γιορτιάτικο και από το δυσκίνητο τ'
όνομα Έλλην, ακόμη και από το όνομα Έλληνας, που είναι κάπως πιο
δυσκολορρίζωτο από το Ρωμιός, και κρατούσε ως τα χτές ακόμη την αρχαία
ειδωλολατρική σημασία
(...) Δεν απορεί κανείς, πώς ο Εφταλιώτης έγραψε Ρωμιός και όχι "Έλληνας",
έγραψε Ρωμιοσύνη και όχι "Ελληνισμός". Απορεί πώς ο κ. Σωτηριάδης, με όλα τα
δώρα της επιστήμης και της ευφυΐας που τον ξεχωρίζουν ανάμεσα σε πολλούς, έκρινε
ότι πρέπει να κατακρίνει το συγγραφέα για το μεταχείρισμα των σωστών και των
καλόηχων και των ωραίων όρων (...) τάχα λησμόνησε (ο κ. Σωτηριάδης) πώς είναι ο
άξιος μεταφραστής της "Ιστορίας της Βυζαντινής Λογοτεχνίας" του Κρουμπάχερ,
και λησμόνησε πόσο καθαρά μας εξηγεί ο σοφός ιστορικός τη σημασία του
κατηγορημένου Ρωμιού, σε λίγα λόγια ουσιαστικά, αμέσως από τα πρώτα φύλλα του
έργου του; "Το όνομα τούτο (δηλαδή Ρωμαίος) διετηρήθη, γράφει ο Κρουμπάχερ, δια
των φρικτών χρόνων της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερον, ως η πραγματική και
μάλιστα διαδεδομένη επίκλησις του γραικικού λαού, απέναντι της οποίας η μεν
σποραδικώς απαντώσα Γραικοί μικράν ιστορικήν σημασίαν έχει, η δε δια της
Κυβερνήσεως και σχολείου τεχνικώς εισαχθείσα Έλληνες, ουδεμίαν”
(...)Βαπτιστικός του κλασσικού Ρωμαίου της Ρώμης, από τον καιρό του Ιουστινιανού
ως τον καιρό του Ρήγα του Βελεστινλή, ο ίδιος έμεινε, ξεχωρισμένος, ο ίδιος πάντα,
μέσα από το δανεικό του όνομα, που τόκαμε δικό του, ο Ρωμαίος της Πόλης, ο
Ρωμιός ο ραγιάς, ο Ρωμηός ο αδούλωτος, ο Ρωμιός ο Έλλην... Και αφού η Ιστορία
του κ. Εφταλιώτη δεν είναι για τον Έλληνα του Περικλή, μήτε για τον Έλληνα του
μεγάλου Αλεξάνδρου, ο ευσυνείδητος ιστοριοπλέχτης δεν μπορούσε παρά για τον
Ρωμιό και για την Ρωμιοσύνη να μιλήση, που δεν είναι και τα δύο παρά τα νέα
ονόματα του Έλληνος και του Ελληνισμού. Το θέλησε η ιστορική ακριβολογία». [Κ.
Παλαμάς, «Ρωμιός και Ρωμιοσύνη», Απαντα, τ. ΣΤ’ , Ιδρυμα Κωστή Παλαμά, Μπίρης, Αθήνα]
Σε όσους θελήσουν να αμφισβητήσουν την αγάπη του Κ.Π. προς την αρχαία Ελλάδα,
απλώς θα υπενθυμίσουμε πως δικός του είναι ο ύμνος των Ολυμπιακών αγώνων.
Αλλα ο Παλαμάς, δεν ήταν αρχαιόπληκτος, και γνώριζε πως και το «Ελληνας» και το
«Ρωμαίος / Ρωμηός» είναι δικά μας, ήξερε πως οι φράγκοι / δυτικοί, ήθελαν να
χρησιμοποιούμε το Ελληνας , και ΟΧΙ το Ρωμηός, απο συμφέρον και όχι απο αγάπη.
Για να ξεχάσουμε ΠΛΗΡΩΣ την Ρώμη μας.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι δυτικοευρωπαίοι γνώριζαν την Ελληνικότητα της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και δε δίσταζαν να το αναφέρουν, όταν δεν κατευθύνονταν
από σκοπιμότητες. Το 1713, σε μια εποχή δηλαδή για την οποία τα (φραγκοθρεμμένα)
σχολικά μας βιβλία διδάσκουν ότι εδώ και 1200 χρόνια οι Ρωμαίοι έχουν πάψει να
υπάρχουν, ο τυπογράφος της πρώτης έκδοσης του "Ερωτόκριτου" (που ήταν Βενετός)
λέει πως αυτό το βιβλίο το τυπώνει "παρακινημένος από την διάπυρον αγάπην και
ευλάβειαν οπού παιδιόθεν έχω προς το ένδοξον γένος των Ρωμαίων". Ο ίδιος λέει

52
πως είναι "Ιταλικός και της γλώσσης ολότελα ανήξευρος", αλλά παρά ταύτα
προσπάθησε να τυπώσει βιβλία "τα οποία ως τώρα και από άλλους Ρωμαίους και
Ιταλικούς τυπογράφους ετυπώθησαν, αλλά και τα ασυνήθιστα και χρησιμότερα,
οπού υπό τινά Ρωμαίον δεν έγιναν". Υπάρχει μία παράκληση προς τους "άρχοντες
Ρωμαίους" (στον πρόλογο) να προσφέρουν χειρόγραφα που μπορεί να υπάρχουν ,στον
εκδότη, ώστε αργότερα , να τυπώσει μια βελτιωμένη έκδοση. Παρατηρούμε την
αντιπαράθεση των όρων «Ρωμαίος» και «Ιταλικός» (=Ιταλός). Μοιάζει να μην έχουν
καμία σχέση. Ο ίδιος το παραδέχεται. Θα πρέπει να προβληματίσει όλους τους
Έλληνες που πιστεύουν πως κληρονόμοι των Ρωμαίων είναι οι Ιταλοί και όχι οι
Έλληνες. Σε γνωστό «μεγάλο» κανάλι, πρόσφατα, σε κάποιο Ρεπορτάζ στην Ιταλία στο
δελτίο ειδήσεων χρησιμοποιήθηκε ο όρος «Νέο-Ρωμαίοι», για να περιγράψει τους
Ιταλούς. Είναι ενδεικτικό της αμάθειας μας, για την ίδια μας την ιστορία. Τους
χαρίζουμε ότι δεν τους ανήκει.
Υπάρχουν πλήθος λεξικά, από την Τουρκοκρατία και μετά, με τίτλο "Ιταλικά -
Ρωμαϊκά", "Γαλλικά-Ρωμαϊκά", κλπ. Το 1791 οι Δ. Φιλιππίδης και Γρ. Κωνσταντάς
που συνέγραψαν τη "Γεωγραφία Νεωτερική" μας υποδεικνύουν πώς "η Ρωμέϊκη
γλώσσα η αλόγως και αμαθέστατα καταφρονουμένη από μερικούς, έχει μεγάλη
συγγένεια με την Ελληνική, και είναι μια θυγατέρα της οπού σχεδόν την ομοιάζει
επειδή όλες σχεδόν αι λέξεις είναι από την Ελληνική". Ρωμαίική , εννοεί την
ονομαζόμενη σήμερα «Νεοελληνική» / Δημοτική. «Ελληνική» , εννοεί την Αρχαία
Ελληνική. [Δανιήλ Φιλιππίδης – Γρηγόριος Κωνσταντάς, «Γεωγραφία Νεωτερική», επιμ. Αικ.
Κουμαριανού, Ερμής, Αθήνα, 1988, σ. 87] Μάλιστα, υπήρχαν και λεξικά, όπως το
"Λεξικόπουλο" του Simon Portius (Παρίσι, 1635), που είναι «Ρωμαϊκό - ελληνικό –
Λατινικό» (!!) [http://babel.mml.ox.ac.uk/neograeca/gsplr1636/gsplr1636book.htm]. Στο λεξικό του
Portius, η λατινική λέξη «fabula», για παράδειγμα, μεταφράζεται στην ελληνική
γλώσσα ως «μύθος» και στη ρωμαϊκή ως «παραμύθι». Εκείνη την εποχή θεωρούσαν
αυτονόητο πως τα Λατινικά δεν ήταν η γλώσσα των ρωμαίων. Τετοια λεξικά ,
υπάρχουν και σύγχρονα, όπως π.χ. το Emilie Missir , «Dictionnaire Francais-
Romeique» , Libraire Klincksieck, Paris, 1952. Ονομάζεται «Ρωμαίικο» επειδή κάνει
χρήση μόνο της δημοτικής γλώσσας. Τα παραπάνω παραδείγματα ελπίζουμε λύνουν
κάθε απορία και δυσπιστία του αναγνώστη.

ΠΑΠΙΣΜΟΣ – ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ –ΡΩΜΑΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΦΡΑΓΚΟΙ: ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ

ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ.
Πολλοί νομίζουν πως το filioque [δηλ η προσθήκη της λέξεως «και εκ του Υιού» για την
εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, στο σύμβολο της πίστεως] αποτέλεσε αιτία του σχίσματος
ανάμεσα στη «Ρωμαιοκαθολική» και την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία. Η Ιστορία αυτή ,
είναι ένας μύθος που πρέπει επιτέλους κάποτε να εκλείψει. Στην πραγματικότητα οι
Ρωμαίοι Πάπες πολέμησαν το filioque μόλις αυτό προστέθηκε στο Σύμβολο της
Πίστεως από τους Φράγκους. Ο Πάπας Λέων Γ' (796-816), επειδή γνώριζε από
πρώτο χέρι τις πιέσεις των Φράγκων σ' αυτό το ζήτημα, προχώρησε σε μια πράξη που
φανερώνει το πλήρες μέγεθος της παπικής αντίδρασης στις φράγκικες αυθαιρεσίες.
Φρόντισε ώστε το Ορθόδοξο Σύμβολο της Πίστεως (χωρίς το filioque ) να

53
αναγραφεί σε δύο ασημένιες πλάκες (μια στα λατινικά και μια στα ελληνικά) τις
οποίες ανήρτησε σε ψηλό σημείο στο ναό του Αγίου Πέτρου για να είναι
ευανάγνωστες από όλους τους πιστούς. Οι μεγάλες ΑΣΗΜΕΝΙΕΣ ΠΛΑΚΕΣ που
έγραφαν το Ορθόδοξο σύμβολο της πίστης είχαν την επιγραφή: «HAEC LEO POSUI
AMORE ET CAUTELA ORTHODOXAE FIDEI» δηλαδή: «Εγώ, ο Λέων βάζω εδώ (τις
πλάκες) για την αγάπη και την προστασία της Ορθόδοξης Πίστης.» Σχετική αναφορά
μπορείτε να βρείτε στο :VITA LEONIS , LIBER PONTIFICALIS (Ed.Duchene, TII,
p.26 -η πηγή είναι από βιβλιογραφία των Παπικών!)
Ο Λέων πίστεψε ότι οι Φράγκοι δε θα τολμούσαν να προσβάλουν το
ιερότερο κέντρο της δυτικής Χριστιανοσύνης. Το 809 οι τελευταίοι προχώρησαν
στην επίσημη καθιέρωση του filioque με τη σύνοδο του Άαχεν. Μια και ο Πάπας
εξακολουθούσε να διατηρεί την Ορθόδοξη παράδοση, ο Καρλομάγνος έστειλε μια
αντιπροσωπεία στη Ρώμη υπό το μοναχό Σμάραγδο για να τον μεταπείσει. Στα
πρακτικά της συνάντησης, που διασώζονται μέχρι σήμερα, φαίνεται ξεκάθαρα ότι ο
Λέων αρνήθηκε κατηγορηματικά. Οι διάδοχοι του συνέχισαν να είναι αντίθετοι στο
filioque μέχρις ότου οι Φράγκοι κατέλαβαν δια της βίας το Πατριαρχείο Ρώμης και
εγκατέστησαν οριστικά δικό τους Πάπα (πιθανόν από το 1009 και μετά).
Άλλη μία ΑΠΑΤΗ των Φράγκων αποκαλύφθηκε το 1948 από τον μεγάλο
ιστορικό F. Dvornik στο έργο του «The Photian Schism», το οποίο πλέον είναι
κλασσικό. Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό, κάθε Ρωμηός θα σοκαριστεί από τις
μηχανορραφίες της δύσης, εναντίον των Ρωμηών. Σε αυτό μαθαίνουμε πως τον 12ο
αιώνα οι Φράγκοι πλαστογράφησαν κάποιον δήθεν αφορισμό του Φωτίου από τον
Ρωμαίο Πάπα Ιωάννη Η’ . Βεβαίως κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ! Σε αυτόν τον
ψεύτικο αφορισμό στηρίχτηκαν οι θεωρίες των Φράγκων παπικών, για το Σχίσμα ,
μέχρι και τον εικοστό αιώνα.
Ο Ρωμαίος Πάπας Ιωάννης Η’ ,δείχνει με τον βίο του, την αγάπη του στην
Ρωμηοσύνη και την Ορθόδοξη πίστη. Το 873 πίεσε το Φράγκο αυτοκράτορα
Λουδοβίκο τον Ευσεβή και κατάφερε να τον κάνει να απελευθερώσει τον Ρωμηό
ιεραπόστολο των Σλάβων Μεθόδιο , που ήταν φυλακισμένος στη Μοραβία από τους
Φράγκους για τρία χρόνια [Obolensky Dimitri, «Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία», Βάνιας, Θεσσαλονίκη,
1991, τόμ. Α’, σ. 242]. Επίσης αγωνίστηκε για το δικαίωμα των Σλάβων να τελούν τις
ακολουθίες στη γλώσσα τους. Σε αυτή την περίπτωση ερχόμενος σε οξύτατη
σύγκρουση με τους Φράγκους που υποστήριζαν τη θεωρία των τριών ιερών γλωσσών
(εβραϊκή, ελληνική, λατινική) [Obolensky σ. 244]. Συμμετείχε δε, το 879, (όταν
Πατριάρχης ήταν ο Μ Φώτιος) στην Η’ Οικουμενική Σύνοδο στην
Κωνσταντινούπολη (η οποία σήμερα δεν αναγνωρίζεται από τους Φράγκους
Παπικούς) , στην οποία καταδικάστηκαν όσοι δεν αποδέχονταν την Ζ’ Οικουμενική
Σύνοδο της Νίκαιας , δηλαδή οι Φράγκοι. (που την απέρριψαν επί Καρλομάγνου το
794) [περισσότερα στο βιβλίο: «ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ Η ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ» του Αναστ. Φιλιππίδη σελ. 162]
Διαβάζουμε:
«Την γέννησιν του Φραγκικού Πολιτισμού περιγράφει εις επιστολήν του ο Άγιος
Βονιφάτιος προς τον Πάπα της Ρώμης Ζαχαρίαν (natione Graecus) [Δηλαδή γέννημα
της Magna Graecia της Κάτω Ιταλίας.] το 741. Οι Φράγκοι είχαν απαλλάξει την Εκκλησίαν
της Φραγκίας από όλους τους Ρωμαίους επισκόπους και είχον αυτοκατασταθή

54
 επίσκοποι και κληρικοί διοικηταί της. Ήρπασαν την περιουσίαν της Εκκλησίας και
την εχώρισαν εις τιμάρια, των οποίων την επικαρπίαν διένειμαν ως Φέουδα,
συμφώνως προς τον βαθμόν που κατείχε έκαστος εις την πυραμίδα της στρατιωτικής
φεουδαρχικής ιεραρχίας. Αυτοί οι Φράγκοι επίσκοποι δεν είχον Αρχιεπίσκοπον και
δεν είχον συνέλθει εις σύνοδον επί 80 χρόνια. Συνήρχοντο δια τα
εθνικοεκκλησιαστικά θέματα μαζί με τους βασιλείς και λοιπούς συναδέλφους
οπλαρχηγούς. Κατά τον Άγιον Βονιφάτιον, ήσαν «αδηφάγοι λαϊκοί, μοιχοί και
μέθυσοι κληρικοί, οι οποίοι μάχονται εις τον στρατόν με πλήρη πολεμικήν
εξάρτησιν και με τας χείρας των σφάζουν χριστιανούς και ειδωλολάτρας.» [Migne
P L, 89, 744; Mansi 12, 313-314 ]
Μόλις πενηντατρία χρόνια αργότερα οι διάδοχοι αυτών των αγραμμάτων
βαρβάρων προσέθεσαν το Filioque εις το Σύμβολον της Πίστεως και κατεδίκασαν
την Ανατολικήν Ρωμαϊκήν Αυτοκρατορίαν ως αιρετικήν και «Γραικικήν,» εις τας
Συνόδους των της Φραγκφούρτης το 794 περί εικόνων και της Ακυϊσγράνου το 809
περί της προσθήκης του Filioque εις το Σύμβολον της Πίστεως της Β΄ Οικουμενικής
Συνόδου, και εις εποχήν μάλιστα που δεν εγνώριζον ούτε ένα Πατέρα
Οικουμενικής Συνόδου. Επί 215 χρόνια, από το 794 μέχρι το 1012 οι Ρωμαίοι
Ορθόδοξοι Πάπαι ηρνήθησαν να υποταχθούν εις τους Φράγκους κυρίους τους εις τα
θέματα του Filioque και των εικόνων. Ο τελευταίος Ορθόδοξος Ρωμαίος Πάπας που
μνημονεύεται στα δίπτυχα των υπολοίπων τεσσάρων Ρωμαίων Πατριαρχείων είναι ο
Ιωάννης ΙΗ΄ (1003-1009) και ο πρώτος αιρετικός Ρωμαίος Πάπας που εξέπεσε από
τα δίπτυχα, αφού προσέθεσε το Filioque στην ομολογίαν πίστεώς του, ήτο ο Σέργιος Δ
(1009-1012), δηλαδή 42 χρόνια πριν από το λεγόμενον σχίσμα του 1054. »
[π. Ιωάννης Σ. Ρωμανίδης , «Ορθόδοξος και Βατικανιος συμφωνια περι Ουνιας » Πηγή:
http://www.antibaro.gr/religion/rwmanidhs_ounia.htm]
Η κίνησή των Φράγκων ,να καταλάβουν την παλαιά Ρώμη και να επιβάλλουν τις
απόψεις τους, δεν ήταν τυχαία. Η παλαιά Ρώμη περιεβάλετο με μία αίγλη. Αν και η
πόλη της Ρώμης είχε ολόκληρη μεταφερθεί, ωστόσο , η κατάληψη της παλαιάς Ρώμης
θα έδινε το (ψευτο)νομικό έρισμα που χρειαζόντουσαν οι Φράγκοι για να προβληθούν
ως συνεχιστές της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Επίσης η διάσπαση της Εκκλησίας, τους
βοηθούσε, γιατί σήμαινε αποκοπή της δύσης απο την ανατολή και άρα αποκοπή της
από την Νέα Ρώμη. Ήταν μία πολύ έξυπνη κίνηση.

55
 «Η λεηλασία της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους
δεν έχει το αντίστοιχό της στην Ιστορία»
ΣΕΡ ΣΤΗΒΕΝ ΡΑΝΣΙΜΑΝ.
“ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΩΝ”
Η Δ’ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ: ΤΟ ΑΛΛΟΘΙ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΟΛΑΤΙΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ
ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ.

Ενώ τονίζεται η 29η Μαϊου 1453 ως το τέλος της χιλιόχρονης αυτοκρατορίας

μας, το κυριότερο γεγονός που κλόνισε την ύπαρξή της ανεπανόρθωτα, και οδήγησε
στον οριστικό τερματισμό της υλικής και οικονομικής υπεροχής του κράτους μας σε
όλη την Ευρώπη, και τελικά στο 1453, δηλαδή η καταστροφή της Ρωμανίας από τη
Δύση, με την Άλωση της Νέας Ρώμης/Κωνσταντινούπολης την 13η Απριλίου 1204
από τους Σταυροφόρους, αποσιωπάται ή δεν του δίνεται η πρέπουσα σημασία. Θα
έλεγε κανείς, ότι επειδή ο προσανατολισμός του νεοελληνικού κράτους ήταν προς τη
Δύση, οι ηγέτες του σκέφτηκαν ότι αυτός ο προσανατολισμός συνεπάγεται απαραίτητα
και τη λήθη της ιστορίας, τη λήθη του γεγονότος ότι εξαιτίας της Άλωσης του 1204 Η
Ρωμηοσύνη στάθηκε αδύναμη να αντιμετωπίσει τους Τούρκους. Με άλλα λόγια, η
Άλωση του 1204 οδήγησε στα 400-600 χρόνια Τουρκοκρατίας, αλλά αυτό το
συμπέρασμα απωθήθηκε, πιθανότατα λόγω του ιδεολογικού προσανατολισμού της
ηγετικής τάξης του Ελληνικού κράτους. Είναι σήμερα γενικά παραδεκτό, πως αυτή
ήταν η αιτία της επικράτησης των Τούρκων στη Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια. Ένα
Ρωμαίικο Κράτος που δεν θα είχε υποστεί την Άλωση του 1204, πιθανότατα θα
ανέκαμπτε, όπως είχε κάνει πολλές φορές στο παρελθόν άλλωστε, και θα αντιμετώπιζε
τους Τούρκους νικηφόρα, όπως και τους Άραβες. Αλλα αυτή η ευκαιρία δεν δόθηκε
στην ρωμηοσύνη
Η ευκαιρία να χτυπηθεί η Ρωμηοσύνη, δεν άργησε να δοθεί στους
Φραγκολατίνους. Ήδη από τον 12 αι πολλές δεκάδες χιλιάδες από αυτούς υπήρχαν
στην Κωνσταντινούπολη. Απολάμβαναν προνόμια και ήταν προκλητικοί προς τους
Ρωμηούς της Κωνσταντινούπολης. Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ Κομνηνός
παραχώρησε το 1082 υπέρμετρα δικαιώματα που τους έκαναν μισητούς στους
Ρωμαίους. Ο Ιωάννης ο Β’ έκανε κάποιες προσπάθειες ώστε θα θέσει τέλος στα
προνόμια αυτά. Αλλά η ενέργεια του αυτή, είχε ως αποτέλεσμα εχθροπραξίες από
μέρους τους τόσο στο Αιγαίο, όσο και στο Ιόνιο και την Αδριατική. Αναγκάστηκε, ο
αυτοκράτορας να ξαναδώσει πίσω τα προνόμια, όταν ο στόλος των Βενετών κινήθηκε
εχθρικά προς τα εδάφη της Ρωμανίας. Οι Λατίνοι. είχαν αλλοιώσει πολλές πλευρές της
δημόσιας ζωής και οικονομικά διείσδυαν στον εμπορικό / επαγγελματικό ιστό
συμβάλλοντας στην παρακμή της αυτοκρατορίας. Η Ρωμαϊκή οικονομία, πλέον
ήταν υποχείριο της δύσης.
Ο λαός της Ρωμηοσύνης, αντιστάθηκε στις προκλήσεις τους, με μεγάλες
εξεγέρσεις, οι οποίες βάφτηκαν με αίμα. Τον Μάιο του 1182, έγινε η πρώτη εξέγερση
κατά των Λατίνων. Μια επανάσταση που χαρακτηρίστηκε από σφαγές και
εξανδραποδισμούς. Κάτω από την πίεση της κατάστασης ο Ανδρόνικος ο Α’
56
αναγκάστηκε να υιοθετήσει την αντιλατινική πολιτική. Όπως είναι φυσικό, οι Λατίνοι
αντέδρασαν κατά της Ρωμανίας. Η επεκτατική πολιτική τους εκφράστηκε με την
επίθεση των Ούγγρων στη βαλκανική το 1183 καθώς και με την επίθεση των
Νορμανδών κατά των Ρωμαϊκών εδαφών το 1185, με αποτέλεσμα την άλωση της
Θεσσαλονίκης. Ακολούθησε νέα επανάσταση του δυσαρεστημένου από τα γεγονότα
λαού στη την οποία σφαγιάστηκε ο Ανδρόνικος.
Αυτοκράτορας έγινε ο Iσαάκιος ο B΄ ο Άγγελος. Δυστυχώς, εκείνη την
περίοδο, η Ρωμανία έπασχε από ελλιπή ηγεσία Οι Άγγελοι ήταν ίσως η χειρότερη
δυναστεία! Ο Παπαρρηγόπουλος λέει (Δ΄ Β 237): “η ολεθρία των Αγγέλων γενεά”. ο
Iσαάκιος προσπάθησε να έρθει σε συνεννόηση με τους Λατίνους και να τους
παραχωρήσει ξανά, ευνοϊκή μεταχείριση. Το 1187 επαναφέρει τα προνόμια των
Βενετών, οι οποίοι έχουν πλέον την υποχρέωση να μην συνάπτουν συμμαχίες ενάντια
στην Αυτοκρατορία. Το 1195 ανατρέπεται ο Ισαακιος από τον Αδελφό του Αλέξιο Γ’ ,
πράγμα το οποίο κάνει τους Βενετούς σκεπτικούς, αν και τα προνόμια τους
ανανεώνονται.
Ο Πάπας Ιννοκέντιος ο Γ’ ήταν ο πνευματικός πατέρας της 4ης Σταυροφορίας.
Υπήρχε σε αυτήν ένα ανάμεικτο πνεύμα αρρωστημένης θρησκευτικότητας και
«ιπποτικής» ιδεολογίας. Έστειλε τους Λατίνους ιεροκήρυκες να προωθήσουν την
υπόθεση του ιερού πολέμου στην Δυτική Ευρώπη. την κήρυξη του ιερού πολέμου. Ο
Θεοβάλδος ο Γ΄., κόμης της Καμπανίας , κήρυξε τελικά τον (ανίερο) πόλεμο. Οι
Σταυροφόροι “Ήταν ένα περίεργο ανακάτωμα από ευσεβείς και θρήσκους άνδρες,
αλλά και από αποβράσματα της κοινωνίας, από ανθρώπους, δηλαδή, που ήταν
ικανοί για κάθε έγκλημα” [Παντίτ Νεχρού “Παγκόσμιος Ιστορία”, επιστολή 62α]. Μυριάδες
λαού έσπευσαν στο κάλεσμα των κηρύκων της Σταυροφορίας. Η θρησκευτικότητα
ήταν πρόσχημα και επικάλυψη της κατάκτησης. Οι ελευθερωτές των Αγίων Τόπων
έγιναν κατακτητές της Ανατολής, κοσμικοί και πνευματικοί αφέντες και δυνάστες. Το
φεουδαρχικό κλίμα της Φράγκικης Δύσης μεταφυτεύτηκε στην Ανατολή.
To συμβούλιο που αποτελείτο από τους Φεουδάρχες οι οποίοι λάμβαναν
μέρος στην σταυροφορία αποφάσισε πως η συγκέντρωση θα γινόταν στην Βενετία και
κατόπιν θα κατευθύνονταν είτε στην Συρία, είτε στην Αίγυπτο. Οι σταυροφόροι
έπασχαν τόσο από πλευράς οργάνωσης και εξοπλισμού, όσο και στα οικονομικά. Γι’
αυτό συνάψανε συμφωνία με τους Βενετούς, με την οποία θα παρείχετο τροφή και
υποστήριξη , έναντι 85.000 μάρκων. Επίσης προσέφεραν και τα μισά εδάφη που θα
κατακτούσαν οι σταυροφόροι. Οι περισσότεροι έφτασαν το 1202, αργοπορημένα στην
Βενετία. Η οργάνωση, ο εξοπλισμός και τα οικονομικά τους ήταν σε άθλια κατάσταση.
Μια και δεν μπορούσαν να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους , οι σταυροφόροι
αναγκάστηκαν να βοηθήσουν τους Βενετούς χτυπώντας εχθρικές πόλεις, ως
«πληρωμή». Κατέστρεψαν και λεηλάτησαν την πόλη Ζάρα.
Ο Βολταίρος έλεγε ότι η “Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού
Έθνους” δεν ήταν ούτε αγία, ούτε ρωμαϊκή ούτε καν αυτοκρατορία! Η Βενετική
“Serenissima Repubblica” (Γαληνότατη Δημοκρατία) κατ’ αναλογία , ούτε γαλήνια,
ούτε και Δημοκρατία ήταν. Ήταν ένα κράτος βαθιά ιμπεριαλιστικό, πλουτοκρατικό,
αποικιοκρατικό και ρατσιστικό / αριστοκρατικό. Το Βενετικό κράτος ήταν
«εμπορικό». Βεβαίως, δεν γνωρίζουμε αν το να είσαι κλέπτης και κλεπταποδόχος είναι

57
«εμπόριο». Ο Φράγκος σταυροφόρος εντυπωσίασε , κλέβοντας και διαλύοντας την
Ρωμηοσύνη. Δεν είναι μόνο τα «ελγίνεια» μάρμαρα που ξέρουμε όλοι. Όποιος έχει
επισκεφθεί την Ιταλία, θαυμάζει , στην πλατεία του Αγίου Μάρκου, τα τέσσερα
χάλκινα άλογα που κοσμούν τον εξώστη του ναού, τα οποία κάποτε στόλιζαν τον
Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης! Ακόμα και η βαριά μεγαλοπρεπής χαλύβδινη
πόρτα του ναού, κάποτε κοσμούσε την Αγία Σοφία! Η Βενετία, ξεκίνησε ως μία
καθαρά Ρωμαίικη πόλη, αλλά τελικά κατάληξε να αλωθεί πολιτισμικά από τους
Φράγκους και να γίνει και αυτή Φραγκική. Αυτό συνέβη, κυρίως, μετά την κατάληψη
του Πατριαρχείου Ρώμης από τους Φράγκους. Για παράδειγμα, ως τον 10ο αιώνα τα
δημόσια έγγραφα της Βενετίας άνοιγαν με το όνομα του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Στα
τέλη του 12ου αιώνα όλοι οι Δόγηδες έφεραν τίτλους Ρωμηών αυλικών αξιωματούχων.
Το σύστημα χρονολόγησης των εγγράφων παρέμεινε Ρωμαϊκό και συνέχισε να
χρησιμοποιεί το μεσαιωνικό Index, ενώ ως την ενθρόνιση του τελευταίου βενετού
Δόγη το 1789 το τελετουργικό ακολουθούσε αυστηρά τη Ρωμαίικη παράδοση.
[GHERARDO ORTALLI, «H Βενετία και τα ίχνη του Βυζαντίου», ΤΟ ΒΗΜΑ , 24-10-2004 ] Μόνο
μετά το 1797, οπότε και εγκαθιδρύθηκε η «Γαληνότατη Δημοκρατία», η Βενετία
απέταξε εντελώς τα σύμβολα της Ρωμαίικης αυτοκρατορίας.
Στην πόλη Ζάρα στην Αδριατική Ακτή, αρχές του 1203, οι σταυροφόροι
δέχτηκαν τους αντιπροσώπους του Αλέξιου Δ΄ Αγγελου , υιού του εκθρονισμένου και
τυφλωμένου Ισάκιου Β΄ Αγγελου,. Η αδελφή του Αλέξιου είχε παντρευτεί τον βασιλιά
της Σουηβίας Φίλιππο. Ο Αλέξιος Δ΄ έχει χαρακτηριστεί ο «Εφιάλτης» της Ρωμανίας!
Αυτός έφερε τους Λατίνους Σταυροφόρους στην Κωνσταντινούπολη. Ήθελε να
αποκαταστήσει, στον θρόνο, τον πατέρα του Ισαάκιο. Συνεργάστηκε όμως, με τους
εχθρούς της αυτοκρατορίας, για να πετύχει τον σκοπό του. Οι Σταυροφόροι δεν
μπόρεσαν αν αποφασίσουν, και απέπλευσαν προς Κέρκυρα, όπου ο Αλέξιος επανέλαβε
τις προτάσεις του.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε ο δόγης της Bενετίας Eρρίκος Δάνδολος, ο οποίος
έτρεφε μίσος κατά των Ρωμηών. Ο Δάνδολος έγινε Δόγης όταν ήταν 85 ετών. Είχε
τυφλωθεί στην Κωνσταντινούπολη , ενώ ήταν επικεφαλής μίας πρεσβείας των
Βενετών στον Μανουήλ Α΄ Κομνηνό. Το 1171, ο αυτοκράτορας, έχοντας απηυδήσει
από την “ανυπόφορη” συμπεριφορά των Βενετών εμπόρων, είχε συλλάβει μερικούς
από αυτούς. Ο Δάνδολος θα έλθει, τότε, σε σύγκρουση με τον Μανουήλ Α΄ και σε μια
συμπλοκή στην Πόλη, τραυματίστηκε και τυφλώθηκε, σύμφωνα με τον Στήβεν
Ράνσιμαν. Έτσι, ο Δάνδολος μισούσε θανάσιμα τους Ρωμηούς και ανέμενε κάποια
ευκαιρία, για ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Επόμενο ήταν να «αρπάξει την
ευκαιρία» και να ασκήσει και αυτός επιρροή , ώστε η εκστρατεία να κατευθυνθεί προς
την Νέα Ρώμη / Κωνσταντινούπολη.
Τον Μάιο του 1203 ο στόλος των σταυροφόρων έφυγε από την Κέρκυρα και
έφθασε στην Βασιλεύουσα τον Ιούνιο. O ιππότης Γοδεφρείδος Bιλλεαρδουΐνος, που
μετείχε ο ίδιος στη Σταυροφορία, έκπληκτος και αυτός, έγραψε χρονογραφία
(«Χρονικό της Κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης») που δίνει σαφή εικόνα των
εντυπώσεων, σχετικά με το μέγεθος του ρωμαϊκού πολιτισμού, που αντίκρισαν οι
στρατιώτες:

58
 Παράγραφος 128.: «Τώρα μπορείτε να μάθετε πως κοίταζαν επίμονα την
Κωνσταντινούπολη εκείνοι που δεν την είχαν δει ποτέ [σ.σ.: αναφέρεται στην στιγμή όπου
τα δυτικά στρατεύματα πρωτοαντίκρισαν την Πόλη, 24 Ιουνίου 1203]. Γιατί δεν μπορούσαν
καθόλου να σκεφτούν πως μπορεί να υπάρχει σε όλο τον κόσμο μια τόσο ΠΛΟΥΣΙΑ
πόλη, όταν είδαν αυτά τα ψηλά της τείχη και τους ΠΛΟΥΣΙΟΥΣ πύργους κι αυτά τα
ΠΛΟΥΣΙΑ παλάτια με τις ψηλές εκκλησίες, που ήταν τόσες πολλές που κανείς δεν θα
το πίστευε αν δε το έβλεπε με τα μάτια του, και ακόμα το μήκος της πόλης που
κυβερνούσε τις υπόλοιπες. Και μάθετε πως δεν υπήρξε άνθρωπος, άνθρωπος τόσο
ασυγκίνητος, που να μην ανατριχιάσει. Κι αυτό δεν ήταν καθόλου περίεργο, γιατί
ποτέ δεν ανέλαβαν άνθρωποι μια τόσο μεγάλη επιχείρηση από τότε που χτίστηκε ο
κόσμος.»
Τρομοκρατημένος ο σφετεριστής αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ διέφυγε στην
Θράκη παίρνοντας μαζί του το κρατικό θησαυροφυλάκιο. Με την βοήθεια των
Φράγκων που παρέμειναν έξω από την πόλη, ο τυφλωμένος πρώην αυτοκράτορας
Ισαάκιος Β΄ Άγγελος αποκαταστάθηκε στον θρόνο του. Συναυτοκράτορας έγινε ο υιός
του Αλέξιος Δ΄ Άγγελος. Ο Iσαάκιος επικύρωσε με χρυσόβουλλο όλες τις υποχρεώσεις
που είχε αναλάβει απέναντι στους Σταυροφόρους ο Aλέξιος ο Δ΄. Η βασιλεία τους,
όμως, δεν κράτησε πολύ.
Ο λαός αντέδρασε στην υποδούλωση στους δυτικούς, που ήταν εμφανής και
ξέσπασε επανάσταση. Την αγανάκτηση του πληθυσμού προκάλεσαν η επιβολή βαριάς
φορολογίας και η ληστρική συμπεριφορά των σταυροφόρων. Η επανάσταση είχε ως
αποτέλεσμα ο Αλέξιος Δ' να χάσει τόσο το στέμμα, όσο και την ίδια τη ζωή του. Στο
θρόνο ανέβηκε ο γαμπρός του Αλέξιου Γ', Αλέξιος Ε' Δούκας Μούρτζουφλος τον
Ιανουάριο του 1204. Οι σταυροφόροι εκμεταλλεύθηκαν την ευκαιρία και αποφάσισαν
να επέμβουν, αυτή τη φορά όμως για να τοποθετήσουν όχι μια Ρωμαίικη κυβέρνηση,
αλλά μια δική τους. Με εισήγηση του δόγη της Βενετίας Δάνδολου υπέγραψαν
μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης συμφωνία διανομής των εδαφών της
Ρωμανίας (Partitio Romaniae) και άρχισαν την πολιορκία της πόλης που έπεσε στα
χέρια τους στις 13 Απριλίου 1204. Η ειρωνεία της τύχης είναι πως ο Δάνδολος πέθανε
στην Κων/πολη και θάφτηκε στην Αγία Σοφία.
Η "βασιλίδα των πόλεων", απόρθητη από την εποχή της ίδρυσής της υπέκυψε
για πρώτη φορά στον εχθρό. Φοβερές λεηλασίες και σφαγές ακολούθησαν την άλωση
της Πόλης. Kύριοι της Kωνσταντινούπολης οι σταυροφόροι και οι συνεργάτες τους
Bενετοί επέβαλαν το δίκαιο του κατακτητή. Οι σφαγές και η λεηλασία των δημόσιων
κτηρίων και των ιδιωτικών κατοικιών ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Άπληστοι και
ακόρεστοι οι ιππότες της Δύσης επέπεσαν πάνω στα θαυμαστά πλούτη και τους
θησαυρούς που είχαν συγκεντρώσει αιώνες πολιτισμού στη Bασιλεύουσα. [«H Δ’
Σταυροφορία και η πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης», Nίκος Γ.Mοσχονάς
Iνστιτ. Bυζαντ. Eρευνών, ενθετο "Επτά Ημέρες" εφημ "Καθημερινή", 1-11-98].
Ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ' (1198-1216), θα απειλήσει, δήθεν, τους
Σταυροφόρους με αφορισμό, αλλά θα φροντίσει να λησμονήσει, εγκαίρως, την απειλή
του. Μετά την καταστροφή της Βασιλεύουσας, θα γράψει προς τον αυτοκράτορα της
Νίκαιας Θεόδωρο Λάσκαρη ότι «οι Λατίνοι υπήρξαν όργανο της Θείας Προνοίας,
που τιμώρησε τους 'Ελληνες για την άρνησί τους να δεχθούν την ηγεσία της

59
Ρωμαϊκής Εκκλησίας» [Αρχιεπισκόπου πρ. Θυατείρων και Μ. Βρεταννίας Μεθοδίου Γ. Φούγια,
Μητροπολίτου Πισιδίας, “'Ελληνες και Λατίνοι”, Α.Δ.Ε.Ε., Αθήνα , σ. 278,] Σε ολόκληρη την Δύση
θα ψάλλουν ύμνους για να πανηγυρίσουν την πτώση της «μεγάλης ανίερης (profana)
πόλεως».
Στη θέση του αυτοκράτορα τοποθετήθηκε νέα λατινική κυβέρνηση. Οι
κληρονόμοι του Ρωμαϊκού θρόνου, από τις επαρχίες της αυτοκρατορίας, επρόκειτο να
συνεχίσουν τους αγώνες, μέχρι την ανάκτησή της το 1261 από το Μιχαήλ Η'
Παλαιολόγο.
ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ:
«Οι επιπτώσεις της Τέταρτης Σταυροφορίας επί του ευρωπαϊκού πολιτισμού
υπήρξαν εξ ολοκλήρου καταστρεπτικές. Η λάμψη του ελληνικού πολιτισμού, την
οποία το Βυζάντιο (σ.σ: διάβαζε Ρωμανία) συντηρούσε επί εννέα αιώνες μετά από
την επιλογή της Κωνσταντινούπολης ως πρωτεύουσας, έσβησε ξαφνικά... Το
έγκλημα της Τέταρτης Σταυροφορίας παρέδωσε την Κωνσταντινούπολη και τη
Βαλκανική Χερσόνησο σε έξι αιώνες βαρβαρότητας... Προκειμένου να
αντιληφθούμε την πλήρη σημασία της λατινικής κατάκτησης της
Κωνσταντινούπολης, πρέπει να προσπαθήσουμε να συνειδητοποιήσουμε ποιος θα
ήταν σήμερα ο πολιτισμός της Δυτικής Ευρώπης, αν η προ έξι αιώνων Ρωμανία
δεν είχε καταστραφεί. Μπορεί κανείς να φανταστεί όχι μόνο τη Μαύρη Θάλασσα,
τον Βόσπορο και τον Μαρμαρά να περιβάλλονται από προοδευτικά και
πολιτισμένα έθνη. αλλά ακόμα και τα ανατολικά και νότια παράλια της Μεσογείου
να έχουν επιστρέψει υπό μια καλή διακυβέρνηση και υπό μια θρησκεία η οποία
δεν αποτελεί φραγμό στον πολιτισμό...» [σερ Έντουιν Πήαρς, «Η Άλωση της
Κωνσταντινούπολης το 1204»]

Η λεηλασία και απογύμνωση της Κωνσταντινουπόλεως από όλα της τα πλούτη, δεν
είχε όμοιο της. Όσοι τολμούσαν να αντισταθούν σφάζονταν επί τόπου. Δεν έμεινε
παλάτι, αρχοντικό εκκλησία μεγάλη ή μικρή, μοναστήρι, χαμοκέλα, που να μην
υποστεί φρικώδη λεηλασία. Ιδίως τους προσέλκυσε ο μυθικός πλούτος της Αγίας
Σοφίας. Μπήκαν μέσα στον Ιερό Ναό με άλογα και μουλάρια που λέρωναν με τις
κοπριές τους το μαρμάρινο δάπεδο. Και άρχισαν με φρενιτιώδη ταχύτητα να ξηλώνουν
και να παίρνουν τα πάντα: από άγια δισκοπότηρα, ευαγγέλια, ιερά άμφια, άγιες
εικόνες, την Αγία Τράπεζα, και το ασημένιο εικονοστάσιο του Τέμπλου, αφού
προηγουμένος το έκαναν κομμάτια, μανουάλια, πολυκάνδηλα, μέχρι και κουρτίνες.
Μάλιστα κατά τη διάρκεια της λεηλασίας μια Γαλλίδα πόρνη ανεβασμένη στον
πατριαρχικό θρόνο χόρευε ασεμνα μισόγυμνη και τραγουδούσε. Ούτε οι τάφοι των
Αυτοκρατόρων γλύτωσαν: συλήθηκαν όλοι, ενώ τα λείψανα πετάχτηκαν εδώ κι εκεί.
π.χ. το πτώμα του Βασίλειου Β’ Μακεδόνα πετάχτηκε έξω και στα χέρια του
τοποθέτησαν οι Φράγκοι μια φλογέρα –ειρωνικά -. Με αφορμή αυτό το γεγονός ο
Παλαμάς έγραψε το ποίημα «η φλογέρα του βασιλιά».
Κυρίως όμως καταστράφηκαν αναρίθμητα έργα τέχνης. Τόσο της κλασσικής
αρχαιότητας (π.χ. αγάλματα του Δια, του Απόλλωνα, των Διοσκούρων, το χάλκινο
άγαλμα του Ηρακλή από τον Λύσσιπο τον Σικυώνιο, της Άρτεμης, της Ηρας, της
Ελένης του Μενελάου κ.ά. που κοσμούσαν δρόμους, πλατείες και παλάτια της

60
Βασιλεύουσας) όσο και της Ρωμαϊκής περιόδου, τα οποία κομμάτιαζαν για να
αφαιρέσουν το χρυσό, το ασήμι και τους πολύτιμους λίθους, ενώ τα κατασκευασμένα
από χαλκό τα έλυωναν στα καμίνια για να κόψουν νομίσματα. Τα αρχαία ελληνικά
χειρόγραφα καίγονταν από τους σταυροφόρους, για να ψήσουν τα κρεατικά τους! Οι
πιο φρικτοί από όλους ήταν οι Γάλλοι και οι Φλαμανδοί, ενώ αντιθέτως οι Βενετοί που
ήταν εξοικειωμένοι με το Ρωμάϊκο πολιτισμό ήταν οι πλέον φιλεύσπλαχνοι έναντι των
ηττημένων: Ήταν τέτοια η έκταση της καταστροφής που στο τέλος το άλλοτε
περικαλλές άστυ, η Βασιλίδα των πόλεων της οικουμένης, που επί 9 αιώνες είχε
συσσωρεύσει αμύθητα πλούτη, κατάντησε σκέτο κουφάρι!
Μεθυσμένοι από τη νίκη τους οι Φραγκοδυτικοί περιγελούσαν τους νικημένους,
φορούσαν με γελοίο τρόπο τα ρούχα που τούς είχαν αρπάξει, τοποθετούσαν στα
κεφάλια των αλόγων τους τις καλύπτρες και τα κοσμήματα των Ρωμηών. Άλλοι
κρατούσαν αντί για σπαθί χαρτιά, μελανοδοχεία, και βιβλία, και περιφέρονταν στους
δρόμους της Πόλης, παριστάνοντας τους λογίους. Το πιο τραγικό από όλα ήταν όμως
ότι ολόκληρος ο γυναικείος πληθυσμός της Κωνσταντινουπόλεως, αδιακρίτως ηλικίας
ή ιδιότητας (μοναχές) υποβλήθηκε στην τρομερή διαδικασία του βιασμού. Τότε
ακριβώς εσφάγησαν οι περισσότεροι από τους άρρενες κατοίκους: διότι στην
προσπάθειά τους οι πατεράδες και οι σύζυγοι να διαφυλάξουν την τιμή των θυγατέρων
και των συζύγων έπεσαν θύματα των αποχαλινωμένων Δυτικών. Βόγκηξε η
Κωνσταντινούπολη από τον ατελείωτο βιασμό. Δεν περιγράφονται τα μαρτύρια που
υπέστησαν οι κάτοικοι επί τρεις συνεχείς ημέρες, διότι τους βασάνιζαν απάνθρωπα για
να τους αποκαλύψουν τα μέρη όπου είχαν κρύψει χρυσά και αργυρά νομίσματα και
κυρίως τιμαλφή. Μόνο όταν κορέστηκε η δίψα τους για αρπαγή, αίμα και γενετήσιες
απολαύσεις, ησύχασαν, αφού πρώτα τους τρόμαξε μια έκλειψη σελήνης. Κατόπιν
συγκέντρωσαν όλη τη λεία και την έθεσαν υπό την φύλαξη των ευγενών.
Γράφει κι ο Νικήτας Χωνιάτης για την Άλωση της Πόλης:
«Κι έτσι, καθένας είχε πόνο, στα στενά θρήνος και κλάματα, στα τρίστρατα οδυρμοί,
στους ναούς ολοφυρμοί, φωνές των ανδρών, κραυγές των γυναικών, απαγωγές,
υποδουλώσεις, τραυματισμοί και βιασμοί σωμάτων. (..)Το ίδιο και στις πλατείες, και
δεν υπήρχε μέρος ανεξερεύνητο που να δώσει άσυλο σε αυτούς. Χριστέ μου, τι θλίψη
και φόβος υπήρχαν τότε στους ανθρώπους (...) Τέτοιες παρανομίες έκαναν οι
στρατοί από τη Δύση εναντίον της κληρονομιάς του Χριστού, χωρίς να δείξουν σε
κανένα φιλανθρωπία, αλλά γυμνώνοντάς τους όλους από χρήματα και κτήματα, από
σπίτια και ρούχα. (...) και το πιο σημαντικό, αυτοί που πήραν το σταυρό στους
ώμους και πολλές φορές ορκίστηκαν σε αυτόν και στα θεία λόγια ότι θα περάσουν
δίχως να πειράξουν τις χώρες των Χριστιανών, χωρίς να κοιτάξουν αριστερά ή να
εκκλίνουν προς τα δεξιά, αλλά θα οπλιστούν κατά των Σαρακηνών και να βάψουν
τα ξίφη τους με το αίμα τους.(...) Οι δε Σαρακηνοί δεν έκαναν έτσι, και φέρθηκαν
πολύ φιλάνθρωπα και ευγενικά όταν κυρίευσαν την Ιερουσαλήμ. Γιατί ούτε πείραξαν
τις γυναίκες των Λατίνων, ούτε τον κενό τάφο του Χριστού έκαναν ομαδικό
τάφο,(...) και αφήνοντας όλους να φύγουν με ένα ορισμένο αριθμό χρυσών
νομισμάτων και από τον καθένα έπαιρναν μερικά πράγματα αφήνοντας τα υπόλοιπα
στους κατόχους τους, ακόμα κι αν αυτά ήταν σαν την άμμο. Κι έτσι φέρθηκε το γένος
που μάχονταν το Χριστό [σ.σ: οι Άραβες] προς τους αλλόπιστους Λατίνους, ούτε με

61
 ξίφος ούτε με φωτιά ούτε με λιμό ούτε με διωγμούς ούτε με άλλα δεινά. Σε εμάς
όμως τα προκάλεσαν αυτά τα παραπάνω οι φιλόχριστοι και ομόδοξοι [σ.σ: οι
Δυτικοί της Δ΄ Σταυροφορίας], όπως είπαμε με συντομία, αν και δεν είχαμε κάνει
κάποιο αδίκημα»

Και βεβαίως , είναι φυσικό που οι Ρωμηοί ένοιωθαν απορία με το μέγεθος της
καταστροφής, αφού , με τον πόλεμο με τους άραβες , ουδέποτε είχαν γνωρίσει τέτοια
κτηνωδία, τους φαινόταν ΑΔΙΑΝΟΗΤΟ πως άνθρωποι με πίστη στον Χριστό , ήταν
δυνατόν να φέρονται έτσι. Σε αντίθεση με την γενικότερη έλλειψη ανεκτικότητας της
Δύσης, στη Ρωμανία οι «μισαλλόδοξοι Ρωμηοί» (όπως αρέσκονται κάποιοι να
αποκαλούν) είχαν κτίσει ήδη από τις αρχές του 8ου αιώνα στην
Κωνσταντινούπολη τζαμί, για να προσεύχονται οι μουσουλμάνοι που περνούσαν
από εκεί (π.χ. εμποροι), κι αργότερα έχτισαν και άλλα δύο. Ας μάς πει κανείς, πότε
πρωτοχτίστηκε ισλαμικό τέμενος σε κράτος της Δυτικής Ευρώπης; Από τον 8ο αιώνα,
οι Ρωμηοί δεν είχαν πρόβλημα να υπάρχει τζαμί στην πρωτεύουσα ενός χριστιανικού
κράτους, το οποίο αντιμαχόταν τους Μουσουλμάνους και ήταν σε πόλεμο με αυτούς.
Αν αυτό δε σημαίνει ανεκτικότητα, τότε τι σημαίνει, σε μια εποχή όπου οι Δυτικοί
έκαναν Σταυροφορίες;
Διαβάζουμε, από την περιγραφή του Γοδεφρείδου Βιλλαρδουίνου, που συμμετείχε
στη πολιορκία, στο “Χρονικό της Κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης”:
247. “Εκείνη τη νύχτα [σ.σ: 12 προς 13 Απριλίου 1204], μπροστά στο στρατόπεδο
του Βονιφάτιου του Μονφερατικού, δεν ξέρω ποιοι άνθρωποι, που φοβόντουσαν
μην τους επιτεθούν οι Έλληνες, βάλανε φωτιά στο χώρο ανάμεσα σε αυτούς και
στους Έλληνες. Και η πόλη άρχισε να αρπάζει φωτιά και να καίγεται πολύ άσχημα,
και καιγόταν όλη εκείνη τη νύχτα και την άλλη μέρα μέχρι το απόγευμα. Και τούτη
ήταν η τρίτη πυρκαγιά στην Κωνσταντινούπολη από τότε που ήρθανε οι Φράγκοι
στην χώρα. Και υπήρχαν περισσότερα καμένα σπίτια από όσα υπήρχαν στις τρεις πιο
μεγάλες πόλεις του βασιλείου της Γαλλίας.
248. Και τα λάφυρα ήταν τόσα πολλά που κανείς δεν ήξερε να πει πόσα, χρυσάφι,
και ασήμι και σκεύη και πολύτιμα πετράδια και μετάξια και γούνινα φορέματα από
γκρίζο σκίουρο και από ερμίνα, και όλα τα ακριβά πράγματα που βρέθηκαν ποτέ στη
γη. Και δίνει βέβαιη μαρτυρία ο Γοδεφρίδος ο Μαρεσάλης της Καμπανίας, αληθινά
και έχοντας σωστά τα λογικά του, πως από τότε που χτίστηκε ο κόσμος δεν
πάρθηκαν τόσα λάφυρα από μια μόνο πόλη.
249. Ο μαρκήσιος Βονιφάτιος του Μονφερράτου προχώρησε κατά μήκος της ακτής
προς το παλάτι του Βουκολέοντα. Και σαν έφτασε εκεί, του το παρέδωσαν, για να
σώσουν τη ζωή τους, εκείνοι που ήταν μέσα. Εκει βρήκε τις περισσότερες από τις
πιο σπουδαίες κυρίες όλου του κόσμου, που είχαν καταφύγει στο κάστρο. Εκεί
βρισκόταν η αδελφή του βασιλιά της Γαλλίας, που ήταν κάποτε αυτοκράτειρα [Αγνή,
κόρη του Λουδοβίκου Ζ΄], και η αδελφή του βασιλια της Ουγγαρίας που ήταν κι
αυτή αυτοκρατειρα, και πολλές σπουδαίες κυρίες. Για το θησαυρό που βρισκόταν σε
εκείνο το παλάτι, δε πρέπει καθόλου να μιλάμε. Γιατί υπήρχαν τόσα που δεν έχουν
ούτε τέλος ούτε αριθμό.

62
 251. Ο καθένας πήρε για να μείνει όποιο σπίτι ήθελε, και υπήρχαν πολλά. Και
έπρεπε να δοξάσουν πολύ τον Κύριο Ημών, γιατί δεν είχαν πάνω από είκοσι
χιλιάδες οπλισμένους ανθρώπους ανάμεσά τους και με τη βοήθεια του Θεού νίκησαν
τετρακόσιες χιλιάδες ανθρώπους ή και περισσότερους, και μάλιστα μέσα στην πιο
ισχυρή πόλη που υπήρξε σε όλον τον κόσμο, που ήταν μεγάλη πόλη, και η πιο καλά
οχυρωμένη.

Όμως η λεηλασία και η άλωση, δεν σταμάτησε στο «1204». Η Φραγκικη

αγνωμοσύνη και τάση προς την καταστροφή, συνεχίστηκαν και στους επόμενους
αιώνες. Χαρακτηριστικό , είναι το εξής: Το 450 μ.Χ. ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε
χριστιανική εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία. Κατόπιν, το 1453, κάτω από την
κυριαρχία των Τούρκων πλέον, εξελίχθηκε σε τζαμί. Το 1674, ο Γάλλος πρεσβευτής
Μαρκήσιος του Nointel επισκεύτηκε την Αθήνα συνοδευόμενος από τον Jacques
Carrey, ο οποίος έκανε κάποια σχέδια του Παρθενώνα. Στα σχέδια του Carrey φαίνεται
ότι εκείνη την εποχή ο Παρθενώνας παρέμενε ακόμα άθικτος. Δεκατρία χρόνια
αργότερα, το 1687, ο Βενετός στρατηγός Francesco Morosini πολιόρκησε την
Ακρόπολη. Τη βομβάρδισε παρά το γεγονός ότι γνώριζε πως οι Τούρκοι τη
χρησιμοποιούσαν ως πυριτιδαποθήκη. Από την έκρηξη που δημιουργήθηκε
καταστράφηκε μεγάλο μέρος του Παρθενώνα.

63
ΡΩΜΑΝΙΑ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΛΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΥΣ
ΦΡΑΓΚΟΥΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Ενδεικτικό είναι πως ακόμη στον 20ο αιώνα, το 1975, ο πολυδιαβασμένος και
πολυδιαφημισμένος (από πολλούς «αρχαιόπληκτους» / «Εθνικούς» αλλα και «άθεους»
/ «προοδευτικούς») λογοτέχνης Γιάννης Σκαρίμπας είχε γράψει:
«η αγωνία του ελληνικού έθνους δεν είχε αρχίσει από την άλωση της Πόλης.... αλλά
πολλούς πριν από την άλωση αιώνες, από τη συντριβή της στρατιωτικής ισχύος των
Αθηνών από την Μακεδονική δυναστεία (Φίλιππο και Μεγαλέξανδρο) στη μάχη της
Χαιρώνειας». Και παρακάτω: «Ο (Κων.) Παλαιολόγος ήταν Έλληνας; Ήταν ο Μέγας
Αλέξανδρος «Αθηναίος»; Φυλετικά, καμιά δεν είχαμε αναμεταξύ μας, συγγένεια.
Ήσαν και οι δυο κατακτητές μας» (!!!).[Γ. Σκαρίμπας, «Το 21 και η Αλήθεια», Κακτος,
Αθήνα 1988, τ Α’ , σ. 35-38]

Αυτές οι απόψεις είχαν αποκτήσει την πολιτική τους έκφραση, για πρώτη φορά, κατά
τον 19ο αιώνα. Σύμφωνα με τον Π. Καρολίδη, επιμελητή της "Ιστορίας του
Ελληνικού Έθνους" του (Εθνικού μας Ιστορικού) Παπαρρηγόπουλου:

"αι τοιαύται γελοιωδώς παράδοξοι δοξασίαι, προϊόντα αμαθείας και ακρισίας, είχον
και την πολιτικήν αυτών ροπήν επί μερίδα λογίων κηρυττόντων ότι των νυν ελλήνων
αι πολιτικαί ροπαί και τάσεις και εθνικαί ιδέαι πρέπει να μη υπερβαίνωσιν τα όρια
της αρχαίας Ελλάδος".

Δεν είναι καθόλου δύσκολο να καταλάβουμε πως, σε μια χώρα της οποίας η
πλειοψηφία των ομοεθνών της ακόμα ζούσαν υποδουλωμένοι, μια τέτοια παραχάραξη
της Ιστορίας δημιουργούσε σοβαρούς εθνικούς κινδύνους. Και πώς να μην
δημιουργούσε, αφού ο Κοραής είχε εργαστεί για την αποδοχή μιας τέτοιας θεώρησης
προσπαθώντας να «φωτίσει» τους Ελληνες Ρωμηούς με λόγια όπως:
"το έθνος είναι πτώμα σπαραττόμενο από κόρακας. Απέθανεν η πατρίς .... αφ’ ότου
μας επάτησεν ο Φίλιππος έως το 1453".
[«Στοχασμοί Κριτωνος» σ. 5]

Ευτυχώς που δεν τους έχουν ανακαλύψει, ακόμα, οι Σκοπιανοί. Είχαν πέσει ,
τόσο αυτός όσο και ο Κοραής, θύματα της δυτικοθρεμμένης προπαγάνδας, που
ξεκίνησε από τον Ιερώνυμο Βολφ, και πιο πριν απο τους φράγκους. Ας μην
κατηγορούμε , λοιπόν, τους δυτικούς και τους Σκοπιανούς. Μόνοι μας, τους
παραδίνουμε την κληρονομιά μας. Μόνοι μας, τους παραδίδουμε τον πολιτισμό της
Ρώμανίας και της Μακεδονίας. Ποιος ξέρει; οπως ακριβώς σήμερα κάποιοι υβρίζουν
την Ελληνικότητα της Ρώμης και του πολιτισμού της, ίσως σε 200 χρόνια οι απόγονοι
τους να θεωρούν τους Σλάβους πνευματικά παιδιά του Μ. Αλεξάνδρου. Είναι ,
πράγματι, μία καταθλιπτική σκέψη, αλλά όχι και απίθανη. Όπως είδαμε, το ίδιο έχει
συμβεί με την Ρώμη και την αυτοκρατορία της. Αλλα ,για να ακριβολογούμε, ούτε η
λέξη "Έλληνας" άρεσε στον Κοραή. Στο έργο του "Διάλογος δύο Γραικών" έγραφε:

64
 "Ένα από τα δύο λοιπόν ταύτα (Έλληνας ή Γραικός) είναι το αληθινό του έθνους
όνομα. Επρόκρινα το Γραικός, επειδή ούτω μας ονομάζουσι και όλα τα φωτισμένα
έθνη της Ευρώπης".
[ «Διάλογος δύο Γραικών», σελ. 37]

Το "Γραικός" είναι ονομασία την οποία μας απέδωσαν τα "φωτισμένα" έθνη

της Ευρώπης κατά τον 8ο αιώνα, όταν ακόμα βρίσκονταν στα βαθύτερα σκοτάδια της
Ιστορίας τους, για λόγους καθαρά συμφεροντολογικούς. Έπρεπε να καπηλευθούν το
όνομα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, για να νομιμοποιηθεί το Φραγκικό κράτος του
Καρλομάγνου, ως η πραγματική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με την οποία όμως οι
Φράγκοι, ουδεμία σχέση είχαν. Οι λόγοι χρησιμοποίησης διαφορετικών ονομάτων
ήταν καθαρά πολιτικοί. Έπρεπε με κάθε τρόπο να σβήσει από την εθνική συνείδηση
των ελλήνων η ανάμνηση του παρελθόντος τους. Κυρίως έπρεπε να πάψει να
ταυτίζεται η χώρα τους με την Ελληνιστική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Με τη λέξη "Ρωμαίοι" μας ονόμασαν, όπως ήταν φυσικό, οι βαρβαρικοί λαοί
που εγκαταστάθηκαν στη Δυτική Ρωμανία. Έτσι το φραγκικό χρονικό του Φρεντεγκάρ
αναφέρει το Φωκά (602-610) ως "Ρωμαίο πατρίκιο" που ανέλαβε την εξουσία το 602.
Στη συνέχεια το Χρονικό εξυμνεί με σπάνια λαμπρότητα τον Ηράκλειο, νικητή των
Περσών.
Μετά τον Ηράκλειο η Αυτοκρατορία συνεχίζει να αποκαλείται Ρωμαϊκή.
Πουθενά στο «Χρονικό του Φρεντεγκάρ» ή των συνεχιστών του (που έγραψαν μέχρι
το 760) δεν χρησιμοποιείται ούτε μια φορά η λέξη "Γραικοί" για τους Ρωμηούς
προγόνους μας. Γίνεται φανερό , στον καθένα, πως μέχρι το 760 οι Φράγκοι δεν είχαν
ακόμη σχεδιάσει να πλαστογραφήσουν την ιστορία , δίνοντας ο όνομα «Γραικοί»
στους ελεύθερους Ρωμαίους της Αυτοκρατορίας. Αντίθετα, δέχονταν ότι η
Αυτοκρατορία ήταν μία και ότι η Ρώμη ανήκε σ' αυτήν. Όλο το Χρονικό το διακατέχει
ένας σεβασμός και ένα φιλικό κλίμα στις αναφορές στην Αυτοκρατορία και τους
Ρωμαίους.
Όσοι έγραψαν μετά τον Φρεντεγκάρ, όσοι συνέχισαν το έργο του, δεν
αναφέρουν ποτέ τη λέξη «Γραικός». Όμως είκοσι χρόνια αργότερα, το 780, τα
πράγματα πλέον αλλάζουν. Ο Καρλομάγνος και οι Φράγκοι εχουν υποτάξει τους
Λογγοβάρδους και έχουν συνθέσει ένα βασίλειο που κατέχει τη σημερινή Γαλλία,
Γερμανία, Ελβετία, Αυστρία και Β. Ιταλία. Στην "Ιστορία των Λογγοβάρδων" του
Παύλου Διακόνου, ο οποίος ζει στην αυλή του Καρλομάγνου, χρησιμοποιούνται
κάποιοι περίεργοι νέοι όροι. «Γραικοί» αρχίζουν ανεξήγητα να αποκαλούνται οι
ελεύθεροι Ρωμαίοι. Στο κείμενο αυτό, όσο ο ρωμαϊκός στρατός υπό τον αυτοκράτορα
Κώνστα πολεμάει τους Λογγοβάρδους και ελευθερώνει τους υπόδουλους Ρωμαίους,
δεν είναι (για τον Παύλο Διάκονο) ρωμαϊκός, παρά γραικικός. Αλλά όταν ο
αυτοκράτορας επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη ξαναγίνεται Ρωμαίος!! Όλα αυτά
θα ήταν αρκετά κωμικά, και θα μας διασκέδαζαν. Αυτό θα συνέβαινε, όμως, αν
δεν γράφονταν συνειδητά και, το χειρότερο, αν δεν γίνονταν αποδεκτά από το
σύνολο σχεδόν των δυτικών ιστορικών. Σήμερα γνωρίζουμε, πως η υιοθέτηση
ψευδών εθνικών ονομάτων εξυπηρετεί πάντοτε βαθύτερους πολιτικοοικονομικούς
σκοπούς.

65
 Αφού πέρασαν περίπου σαράντα χρόνια απο την εποχή του Παύλου Διακόνου,
η παραποίηση έχει ολοκληρωθεί. Ο βιογράφος του Καρλομάγνου Einhard (830 μ.Χ.)
χρησιμοποιεί τον τίτλο "αυτοκράτορας των Γραικών" για τον Κωνσταντίνο. Η
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία θεωρείται γραικική για τον Einhard. Από τότε και μετά, όλες
οι δυτικές πηγές ονομάζουν "Γραικούς" τους Ρωμαίους, μέχρι και σήμερα.
Ορισμένες φορές, όμως, πέρα απο την διπλωματική γλώσσα βλέπουμε και κάτι
άλλο. Υπάρχουν κείμενα, στα οποία κάτω απο συναισθηματική φόρτιση και απροσεξία
οι Φράγκοι αποκαλύπτουν τα πραγματικά τους αισθήματα. Μας υποδεικνύουν την
ιστορική απάτη. Μερικά παραδείγματα, θα δούμε αμέσως.
Η περιπετειώδης συνάντησή του Λιουτπράνδου (επίσκοπος Κρεμόνας), που
το 969 μ.Χ. ήρθε στην Κωνσταντινούπολη ως απεσταλμένος του Φραγκογερμανού
αυτοκράτορα Όθωνα Α’, με τον Νικηφόρο Φωκά, ρίχνει άπλετο φως. Ο Φωκάς
σχολίασε ότι ο Όθωνας δεν έχει δικαίωμα να παντρευτεί (όπως το ζητούσε)
πορφυρογέννητη βασιλοπούλα της Κωνσταντινούπολης διότι «εσείς δεν είστε Ρωμαίοι,
αλλά Λογγοβάρδοι». Τότε ο Λιουτπράνδος αντί να προσπαθήσει να ενισχύσει τη θέση
του με κάποια επιχειρηματολογία υπέρ της ρωμαϊκότητας των βαρβάρων ξέσπασε σε
ένα αντιρωμαϊκό υβρεολόγιο που έχει μείνει ιστορικό. Ας παραθέσουμε ένα ενδεικτικό
απόσπασμα της απάντησής του:
«Ο Νικηφόρος αρνήθηκε να μου δώσει την ευκαιρία να απαντήσω σε αυτόν και
πρόσθεσε υβριστικά: «Σεις δεν είστε Ρωμαίοι είστε Λομβαρδοί!». Θέλησε να
συνεχίσει και μου έκανε νεύμα να σιωπήσω, αλλά εγώ έχασα την υπομονή μου και
έλαβα το λόγο:
...Ο αδελφοκτόνος Ρωμύλος, από τον οποίο ονομάστηκαν οι Ρωμαίοι, έγινε γνωστός
από τη χρονογραφία ως πορνογέννητος, δηλαδή νόθος, και ίδρυσε άσυλο (σ.σ. εννοεί
τη Ρώμη) στο οποίο δέχθηκε χρεοφειλέτες, δραπέτες, δούλους, φονιάδες και
κακούργους αξιοθάνατους και μάζεψε κοντά του έναν συρφετό τέτοιων ανθρώπων,
τους οποίους ονόμασε Ρωμαίους. Απ’ αυτούς δε τους ευγενείς κατάγονται εκείνοι τους
οποίους εσείς ονομάζετε κοσμοκράτορες, δηλαδή αυτοκράτορες. Αυτούς όμως εμείς,
δηλαδή οι Λογγοβάρδοι, οι Σάξωνες, οι Φράγκοι, οι Λοθαρίγγιοι, οι Βαυαροί, οι
Σουηβοί, οι Βουργούνδιοι τους περιφρονούμε τόσο πολύ, ώστε όταν οργιζόμαστε κατά
των εχθρών μας δεν τους απευθύνουμε καμιά άλλη από τις ύβρεις παρά μόνο τη λέξη:
Ρωμαίε! Και σ’ αυτό μόνο το όνομα των Ρωμαίων περιλαμβάνουμε κάθε είδος
αγένειας, δειλία, φιλαργυρία, ασωτεία, απιστία, και γενικά κάθε είδος κακίας»
[Liutprandus, «Relatio de legatione Constantinopolitana», έκδ. Becker, Αννόβερο-Λειψία, 1915, κεφάλαιο
12ο].

Τωρα, τι δουλειά έχουν οι Φράγκοι και οι Φρακολατίνοι με τους Ελληνες Ρωμαίους

της Κωνσταντινούπολης, τους οποίους βρίζουν τόσο βάναυσα, δεν γνωρίζω. Όσο και
αν προσπαθούν να μας πείσουν πως είναι απόγονοι Ρωμαίων, ματαιοπονούν. Βλέπετε.,
όσο και να «φτιάξεις» την ιστορία, πάντοτε κάτι θα σου ξεφύγει. Είναι αναπόφευκτο.
Ανιστόρητη είναι η Φράγκικη άποψη πως κατά την "βυζαντινή" (διάβαζε:
Ρωμαίικη) εποχή αυτοαποκαλούνταν «Ρωμαίοι» μόνο στην Κωνσταντινούπολη και τη
Μ. Ασία, ενώ στην σημερινή Ελλάδα αυτοαποκαλούνταν «Έλληνες». Στο «Χρονικό
του Μωρέος», γραμμένο τον 14ο αι. από Φράγκο (ανθέλληνα και κατακτητή) της

66
Πελοποννήσου, παντού γίνεται λόγος για «Ρωμαίους» κι όχι για «Έλληνες», διότι
έτσι αυτοαποκαλούνταν τότε οι πρόγονοί μας. π.χ. «Ποτέ Ρωμαίου μη εμπιστευτής δια
όσα και σού ομνύει / όταν θέλει και βούλεται του να σε απεργώση» γράφει ο Φράγκος
στο χρονικό του. Και στο ίδιο χρονικό γράφει: "Διαβόντα γαρ χρόνοι πολλοί αυτείνοι οι
Ρωμαίοι / Έλληνες είχαν το όνομα, ούτως τους ωνομάζαν / -πολλά ήταν αλαζονικοί,
ακόμη το κρατούσιν - / από την Ρώμη απήρασιν το όνομα των Ρωμαίων." (στιχος 795).
Δείχνει έτσι την πραγματική απέχθεια του για οτιδήποτε ελληνικό ρωμαίικο.
Μετά τα όσα είπαμε, πρέπει να έχουν γίνει σαφείς οι γεωπολιτικές
σκοπιμότητες που υπαγόρευσαν την χρησιμοποίηση διάφορων ονομασιών από τους
δυτικούς για τους Ρωμηούς. Τον 8ο αιώνα χρειαζόταν να αποκόψουν τους
λατινόφωνους Ρωμαίους από τους ελληνόφωνους ώστε να κατακτήσουν ανενόχλητοι
την Ιταλία. Την αλωσαν πολιτισμικά, και δημιούργησαν τους φραγκολατίνους. Έτσι
επινόησαν την χρήση του ονόματος "Γραικοί". Το 16ο με 19ο αιώνα έπρεπε να μην
επιτρέψουν στους Ρωμηούς να αναδημιουργήσουν το κράτος τους. Με αυτή την
λογική το ονόμασαν "Βυζαντινό" πραγμα βολικό μια και δεν είμασταν σε θέση να
απαιτήσουμε την ανασύστασή της Ρωμανίας. Οι δικοί μας λόγιοι μαθήτευαν στις
φράγκικες σχολές και μάθαιναν την ιστορία απο την δική τους πλευρά. Τα εθνικά
ονόματα μας επιλέχθηκαν συνειδητά από τους ευρωπαίους «συμμάχους» μας ως
ιδεολογικά εφόδια για την εξόντωση της Ρωμανίας, ως κύριο εκφραστή του
Οικουμενικου Ελληνιστικού πολιτισμού.
Κάτι παρόμοιο βλέπουμε να επιχειρείται και σήμερα με τα Σκόπια και την
Μακεδονία μας. Η ιστορική πλαστογραφία και η καπήλευση και διαστρεβλωση των
όρων ακολουθεί το ίδιο πρότυπο. Όσο για την κατακαημένη Ελλάδα, μετά τα όσα
είπαμε ως τώρα, καταλαβαίνουμε πως τα σύνορα του 1830 δεν ήταν καθόλου τυχαία:
αντιστοιχούσαν ακριβώς στα όρια της αρχαίας Ελλάδας, όπως τα έβλεπαν οι ξένοι και
οι εσωτερικοί μιμητές τους. Αφου ο Ελληνιστικός Οικουμενισμός της Ρωμανίας
σχεδόν σβήστηκε από την μνήμη μας τώρα σειρά έχει ο Οικουμενισμός του Κράτους
του Μ. Αλεξάνδρου.

67
 "Τραγουδήστε μου ένα μοιρολόι από κείνα που σάς
άκουσα να τραγουδάτε σαν ήμουνα παληκάρι και
πήγα στα χωριά της μαστίχας να μάθω τη λαλιά
σας, τα ρωμαίικα. Ποιός ξέρει, μπορεί να με
ξυπνήσετε άξαφνα ως και στον τάφο, τόσο τ’
αγάπησα, τόσο βαθιά τα ’βαλα μέσα για μέσα στην
καρδιά μου, τη ρωμαίική μου την καρδιά"
ΣΤ. ΨΥΧΑΡΗ

ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Η με φανατισμό απόρριψη της ονομασίας «Ρωμηοί» και του πολιτισμού της
Ρωμανίας πρόσφερε, όπως είδαμε, το απαραίτητο ιδεολογικό άλλοθι σε όσους ήθελαν
μια μικρή Ελλάδα στα όρια του 1830. Μήπως, και σήμερα κάποιοι θέλουν να
ξαναγυρίσουμε σε αυτά; Ισως το 2204, τα σχολικά μας βιβλία, να λένε πως και ο Μ.
Αλέξανδρος, ήταν ο Κατακτητής μας. Μακάρι να μην γίνει ποτέ. Αν γίνει όμως, δεν
θα είναι η πρώτη φορά. Το χειρότερο είναι πως θα βρούν πατήματα σε Ελληνες
συγγραφείς, για να θεμελιώσουν αυτή την άποψη.
Οι υπέρμαχοι του «αντιρωμαίικου» αγώνα είχαν φτάσει (και ορισμένοι το
επαναλαμβάνουν σήμερα..) να προσπαθούν να μας πείσουν ότι ως λαός έχουμε σχέση
μόνο με την αρχαία Ελλάδα και ότι η μεσαιωνική περίοδος είναι ολότελα ξένη
προς τη νεώτερη Ελλάδα. Και μάλιστα ως «αρχαία Ελλάδα» εννοούσαν την κλασική
Ελλάδα, αυτήν που οι ξένοι αποκαλούν μέχρι και σήμερα «Greece proper» («καθαυτό
Ελλάδα»- δηλ τη χώρα νότια των Θερμοπυλών)

68
 Για παράδειγμα, ο Ιάκωβος Ρίζος-Νερουλός, ιδεολογικός οπαδός του Κοραή ,
ισχυριζόταν το 1841 ότι Ελλάδα είναι μόνο το ελληνικό κράτος (τού 1830). Όσοι
άλλοι το πατούν ή το πάτησαν είναι ξένοι. Αρα ο Φίλιππος, ο νικητής των Ελλήνων
στη Χαιρώνεια, ήταν ξένος και ο διανοούμενος θεωρεί πως ο Φίλιππος «έπραξεν
άλλον της νίκης εκείνης ολεθριώτερον, εγέννησεν τον Αλέξανδρον». (!!!). Βεβαίως
την ίδια και χειρότερη γνώμη έχει για την Ρωμανία. [Ιστορία του Ελλ. Εθνους της εκδοτικής
Αθηνών, τ. ΙΓ’ σελ 459] Δηλαδή, τύφλα να’χουν τα Σκόπια. Ο συγκεκριμενος κύριος δεν
ήταν κάποιος τυχαίος. Ηταν ο τότε πρόεδρος της ελληνικής Αρχαιολογικής
Εταιρείας!!! Μπορεί κανείς να φανταστεί σήμερα τον πρύτανη της Ακαδημίας
Αθηνών, να αναφέρει σε επίσημο λόγο του, ότι η Ελλάδα υπέκυψε στην κυριαρχία των
Μακεδόνων; Ε, λοιπόν, αυτό ακριβώς είπε ο πρύτανης του «Πανεπιστημίου Όθωνος»,
Κων. Σχινάς, την ημέρα της ίδρυσής του, 3/3/1837: «Η Ελλάς [...] υποκύψασα επειτα
με οικτράν μόνην αυτονομίας σκιαν εις των Μακεδόνων την κυριαρχίαν» Μετά
έρχονται οι σημερινοί ιδεολογικοί απόγονοι του Κοραή και των φίλων του, να
μιλήσουν για την σωτηρία του Ελληνισμού.
Σήμερα, ο κ. Δ. Λάμπρου (‘Δαυλός’, τ. 206, σ. 12897) αθωώνει ουσιαστικώς
την Νεοτουρκική / Ισλαμική Τουρκία για τη γενοκτονία των Ελλήνων καθ’ όλη την
Τουρκοκρατία και το 1922 και επιρρίπτει το έγκλημα στην... Ελλάδα:
«επί των ημερών του [σ.σ.: Ελληνικού κράτους] το ελληνικό έθνος συρρικνώθηκε
οριστικά χάνοντας τις προαιώνιες εστίες του (Ιωνία, Κωνσταντινούπολη,
Καππαδοκία, Πόντος, Κύπρος, Αν. Θράκη) – ένας ξεριζωμός που βεβαίως δεν
προκάλεσαν οι Τούρκοι κ.λπ., αφού οι Έλληνες ζούσαν εκεί και ήκμαζαν οικονομικά
και πολιτιστικά ανενόχλητοι πολλούς αιώνες κάτω από την κυριαρχία ξένων».
Ώστε δεν προκάλεσαν τη γενοκτονία του 1915-1918 και 1920-1922 οι
Τούρκοι. Η Ελλάδα έσφαξε τους Μικρασιάτες; Ούτε ζήτησαν οι Τούρκοι την
Ανταλλαγή του 1923 – αλλά οι Έλληνες. Οι σφαγές αιώνων (από την πρώτη στιγμή
που πάτησαν το πόδι τους στη Μικρά Ασία οι Σελτζούκοι), οι βιασμοί, το
παιδομάζωμα, ο πλήρης εκτουρκισμός/εξισλαμισμός της Μ. Ασίας από μια δράκα
Σελτζούκων/Οθωμανών, αυτά, σύμφωνα με τον αρχαιολατρικό Δαυλό συνιστούν
«ανενόχλητη διαβίωση των Ελλήνων», την οποία διατάραξε το ελληνικό Κράτος.
Διαβάζουμε:
«Καθόλου τυχαία ο Δαυλός, ενώ σε χιλιάδες (κυριολεκτικώς), άρθρων και σχολίων
επιτίθεται στην Ορθοδοξία, τη Ρωμιοσύνη, το ελληνικό κράτος, τον εβραϊσμό... ως
υπόστρωμα του χριστιανισμού, αφήνει συστηματικά στο απυρόβλητο την Τουρκία και
τις δυτικές δυνάμεις» [Γ. Καραμπελιάς, περιοδικό «Άρδην», τ. 52, σ. 44]
Βλέπουμε πως ένας αρρωστημένου είδους (ψευδο)αντιεξουσιασμός στην πράξη
αρνείται το αντικειμενικό γεγονός ότι αν δεν υπήρχε το ελληνικό κράτος (το οποίο
πιθανόν να είναι και χειρότερο απ’ όσο κατηγορείται), θα ήμασταν σήμερα όπως οι
δύστυχοι Κούρδοι, που μόλις πριν δέκα χρόνια απέκτησαν (15 εκ. Άνθρωποι) το
τρομερό δικαίωμα να μιλούν δημοσίως τη γλώσσα τους, και στην πράξη ταυτίζεται με
το Σύστημα όσον αφορά την Κεμαλική Τουρκία. Βλέπουμε πόσο καλά οι διάφοροι
«ελληνόφρονες», ενώ τάχα μαίνονται κατά του Συστήματος/Εξουσιασμού,
προβάλλουν ως ελληνικότατες τις απόψεις ακριβώς του μεταμοντέρνου Συστήματος
(των ΗΠΑ).

69
 Το κυρίαρχο Σύστημα έχει βρει (και σήμερα όπως παλαιά) καλά
αρχαιοκεντρικά θύματα, που κηρύττουν πόσο ωραία ήταν η Τουρκοκρατία, πόσο
ανενόχλητη η διαβίωση των Ελλήνων τότε και πόσο άκακο το χιτλερικό Νεοτουρκικό-
Κεμαλικό κράτος που διέπραξε τις γενοκτονίες των Αρμενίων και των Ελλήνων
Μικρασιατών
Μακάρι να μπορούσαμε να πούμε πως όλοι οι αρχαιόπληκτοι της ιστορίας ήταν
απλά προδότες , μειοδότες , πληρωμένοι κτλ . Την ανοησία αυτή , την χαρακτήρισε ο
κ. Ζουράρις, καλύτερα απ’ όλους, όταν τους ονόμασε «Ευρωλιγούρηδες». Ειναι,
δηλαδή, ανθρωποι που πασχουν απο εθνικό συμπλεγμα κατωτερότητας, και πιστευουν
, πως η Ελλαδα απο μόνη της δεν ξέρει που να τραβήξει, αλλα πρέπει να ακολουθεί
ΔΟΥΛΙΚΑ (και οχι ως ισότιμος συνεργάτης) τους «Μεγάλους αδελφους», δηλαδή τα
δυτικοευρωπαϊκά κράτη. Οπως είπε ο Εφταλιώτης στην «Ιστορία της Ρωμιοσύνης» :
«αδύνατο πράμα, φίλε μου, να γυρεύης να μιμηθής Άγγλους, Γάλλους,
Γερμανούς, κι αρχαίους Έλληνες, και να μην έχης δόση από βαρβαρωσύνη, τη
βαρβαρωσύνη που βλέπει τα φανταχτερά τα ξένα και σκιάζεται, βλέπει τα δικά
της και ντρέπεται»
Ο Ευρωλιγούρης, δεν είναι ορθολογιστής, (όπως συνήθως αρέσκονται να
διαφημίζονται οι Ευρωλιγούρηδες). Πραγματικά ορθολογιστής ήταν ο Καποδίστριας, ο
οποίος οργάνωσε μεν την Ελβετία ως Αμεση Δημοκρατία [δείτε:
http://www.gothess.gr/docs/kapodist.asp, «ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ» ,Τετάρτη, 13 Νοεμβρίου 2002, επίσης
μπορείτε να δείτε και : http://www.vote.org/swiss2.htm] αλλά παρόλα αυτά έλεγε για τον
Διαφωτισμό και την Γαλλική επανάσταση:
«έχομεν ήδη την απόδειξιν τούτου εις τας ταχείας επιτυχίας της κακοήθειας και της
δολιότητος των Γάλλων. Δεν είναι εις μόνον ανήρ , τον οποίον η Ευρώπη είναι
αποφασισμένη να πολεμήσει. Είναι μια γενεά ανθρώπων χωρίς θρησκείαν χωρίς
τιμήν , χωρίς πατρίδα, χωρίς αρχάς, μία γενεά την οποία πρέπει να τιμωρήσωμεν και
να διορθώσωμεν» [Πολυχρ. Κ Ενεπεκίδη, «Ιωάννης Καποδίστριας 176 Γράμματα προς τον πατέρα
του (1809 – 1920)» Αθήνα 1972 ]
Διατηρώντας την αρχαία ελληνική αρετή που , που διατυπώνει ο Πλάτων στην
Επινομίδα του «ό,τι περ αν Έλληνες Βαρβάρων παραλάβωσι, κάλλιον τούτο εις τέλος
απεργάζονται» [Επινομίς Χ (987 de)], προσέλαβε επιλεκτικά στοιχεία από την ευρωπαϊκή
πραγματικότητα, αλλ’ όχι την (φράγκικη) Ευρώπη στο σύνολο της. Να σημειώσουμε,
πως η Ελβετία είναι ίσως το ΜΟΝΑΔΙΚΟ παράδειγμα Άμεσης Δημοκρατίας στον
συγχρονο κόσμο.
Λεει ο π. Γ.Δ. Μεταλληνός:
«Ο χώρος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που ήταν παροπλισμένος με τα όρια
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κατεκλήσθη από προτεστάντες ιεραποστόλους. Η
ιεραποστολή λέγεται «mission» και οι ιεραπόστολοι του Προτεσταντισμού, αλλά και
του Παπισμού, που προηγήθησαν μερικούς αιώνες και δεν υπάρχουνε σήμερα,
ονομάζονται «missionari». Δεν κάνουν ιεραποστολή, κάνουν προσυλητισμό. Γι’ αυτό
εμείς χρησιμοποιούμε τον ξένο όρο, «missionari», για να τους χαρακτηρίσουμε και να
τους διακρίνουμε από τους γνήσιους ιεραποστόλους του Ευαγγελίου.
Οι missionari που έκαναν θραύση εδώ πέρα έμπαιναν στα σχολεία, έπαιρναν στα
χέρια τους την εκπαίδευση, κ.ά.. Σκεφτείτε ότι οι κυβερνώντες ανέθεταν την
εκπαίδευση στα χέρια των Προτεσταντών. Ο Καποδίστριας, ο καημένος,
70
 προσπάθησε να μετριάσει τα πράγματα. Έχω βρεί εκθέσεις μισσιοναρίων, γιατί
δούλεψα χρόνια σ’ αυτά τα θέματα, και λέγανε «Μας κάνει τον φίλο ο Καποδίστριας
ενώ είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας». Είναι το μεγαλύτερο εγκώμιο προς τον
Καποδίστρια! Αλλά δεν μπορούσε να συμμαζέψει τα πράγματα, ο Καποδίστριας, διότι
χρειαζόταν μέσα και δεν τα είχε. Κι έτσι προσπαθούσε να ελέγξει την κατάσταση.
Δηλαδή να παρακολουθεί για να μη προχωρούν παραπάνω απ’ ότι έπρεπε. Να
προσφέρουν κάποια στοιχεία αλλά όχι να αιχμαλωτίζουν ψυχές, είτε γονείς είτε
μαθητές, στον Προτεσταντισμό.
Όταν ιδρύθησαν τα σχολεία του Καποδίστρια, που προσπάθησε το χάος εκείνο να
το κάνει κράτος, ίδρυσε την Ιερατική Σχολή στον Πόρο και το Ορφανοτροφείο της
Αιγίνης. Ήτανε τα ορφανά του πολέμου, τα παιδιά των θυμάτων του πολέμου. Και τί
έκανε ακόμη; Οργάνωσε τράπεζα, συσσίτια, όχι μόνο στην Ιερατική Σχολή για να
ζούμε μοναστηριακό τυπικό, αλλά οργάνωσε συσσίτια μεσημβρινά και βραδυνά και
στα παιδιά, που ήτανε φτωχόπαιδα και δεν είχαν να φάνε. Οι Προτεστάντες αυτοί
τον κατηγορούσαν στις εκθέσεις τους, τα «reports», που έστελναν οι μισσιονάριοι
στις εταιρείες τους: «Ο Καποδίστριας είναι αναχρονιστικός. Δεν είναι “up-to-
date”, σύγχρονος άνθρωπος και σκεφθείτε τί βάζει στα παιδιά να διαβάζουν το
μεσημέρι: βίους Αγίων!». Ο Καποδίστριας εφήρμοζε το μοναστηριακό σύστημα.
Και έβαζε ανάγνωσμα την ώρα του γεύματος και την ώρα του δείπνου, όπως στα
κανονικά μοναστήρια (που δεν είναι τουριστικά κέντρα) αντί να κάθονται και να
κουβεντιάζουν μεταξύ τους για τις ελιές και τα κοτόπουλα του μοναστηριού... Οπότε
διαβάζουν πατερικά έργα και κυρίως το Συναξάριο της ημέρας, τους Αγίους της
ημέρας. (…) Αν μελετήσετε περισσότερο τον Καποδίστρια θα δείτε γιατί τα’ κανε
αυτά. Ο Καποδίστριας ήταν Ρωμηός, ήταν ορθόδοξος Έλληνας. Κι έγραφε, π.χ., ότι ο
Κοραής και άλλοι στέλνανε παιδιά να σπουδάσουν στη Δύση για να γίνουν Φράγκοι,
γιατί αν δεν γίνουν «μεγάλοι», αν δεν γίνουν Άγγλοι κ.ά., δεν σώζεται η Ελλάδα. Έτσι
έλεγε, πίστευε και έπραττε ο Καποδίστριας (…) Έγραφε στον Ντεμποβί, έναν Ελβετό
φίλο του, που τον βοήθησε πολύ, όπως και ο Εϊνάρδος και άλλοι: «Κοίταξε, εγώ έχω
άλλο σκοπό. Τα παιδιά θα μεστώσουν πρώτα Ορθοδοξία και εθνικότητα στη πατρίδα.
Και μετά θα πάνε έξω να σπουδάσουν. Κι εκεί έξω θα μελετούν πρωτίστως την
ελληνική γλώσσα και την πίστη της Εκκλησίας μας, ώστε όταν έλθουν να κυβερνήσουν
την Ελλάδα, το έθνος, ως Έλληνες και όχι ως ξένοι». Και γι’ αυτό τον φάγανε τον
Καποδίστρια. Αυτά τα κείμενα είναι δημοσιευμένα και από την κα Κούκου, την
συνάδελφο της φιλοσοφικής σχολής και σήμερα είναι γνωστότατα. Έτσι ενεργούσε ο
Καποδίστριας: ”να μεστώσουν τα παιδιά στην Ελλάδα, την ελληνική παράδοση και
την Ορθοδοξία” ώστε να έρθουν να κυβερνήσουν ως Έλληνες Ορθόδοξοι τον τόπο κι
όχι ως όργανα των ξένων.»
[Τμήμα ομιλίας του κοσμήτορα της Θεολ. Σχολής του πανεπ. Αθηνών π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού η
οποία δόθηκε στην εκκλησία του Αγ. Αντύπα, στο Γουδί αττικής, στις 03-11-2005.]

Σε υπόμνημα της 18ης Απριλίου 1819, φαίνεται η Βούληση του Καποδίστρια

να θεμελιωθεί η φιλική Εταιρεία «ουχί επι της εθνότητος, αλλ’ επί της ευρείας και
ζώσης ορθοδόξου εκκλησίας» [Χρ. Παπαδόπουλου , Η εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως και η
Μεγάλη επανάστασις του 1821., ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑ (1950) σ. 316]. Είναι δε γεγονός ότι έβλεπε την
ιστορική ύπαρξη του Γένους ζυμωμένη με την Ορθόδοξη πίστη. Γράφει σε άλλη
71
περίπτωση: «Η Χριστιανική Θρησκεία εσυντήρησεν εις τους Έλληνας και γλώσσα
και πατρίδα και αρχαίας ένδοξους αναμνήσεις και εξαναχάρισεν εις αυτούς την
πολιτικήν ύπαρξιν της οποίας είναι στύλος και εδραίωμα» [Γ. Πρωτοψάλτη Ο
Καποδιστριας ως Θρησκευτική προσωπικότης, ΑΝΑΠΛΑΣΙΣ, αρ 248 Δεκεμβριος 1976 σ.4]. Με αυτή
την άποψη του Καποδίστρια, συμφωνούν και ΜΕΓΑΛΟΙ ΞΕΝΟΙ ΘΕΟΛΟΓΟΙ , οι
οποίοι μας λένε πως είναι ΑΔΥΝΑΤΟ να αποδεχθεί κάποιος την Ορθοδοξία, χωρίς να
προσλάβει , ταυτόχρονα, την ελληνικότητα:
«(..) Ο ελληνισμός έχει αποκτήσει αιώνιον χαρακτήρα μέσα εις την Εκκλησίαν. έχει
ενσωματωθεί εις την σάρκα της˙ έχει γίνει αιώνια κατηγορία της χριστιανικής
υπάρξεως. Δεν εννοώ φυσικά τον ελληνισμόν ως εθνικήν ιδέαν ή τον ελληνισμόν
της συγχρόνου Ελλάδος ή εκείνον τον καθυστερημένον και κάθε άλλο παρά
νόμιμον ελληνικόν «φυλετισμόν». Εννοώ την χριστιανικήν αρχαιότητα, τον
ελληνισμό των δογμάτων, τον ελληνισμόν της λατρείας, τον ελληνισμόν της εικόνος. Η
χριστιανική λατρεία έχει σφραγισθεί δια παντός με το ελληνικό ύφος της ευσέβειας
των μυστηρίων. Και αυτό έχει γίνει μέχρι τοιούτου βαθμού, ώστε να μη μπορούμεν
να διεισδύσωμεν εις τον ρυθμόν της λειτουργικής μυσταγωγίας, εάν προγηουμένως
δεν υποβληθώμεν εις ένα είδος μυστικού «εξελληνισμού». [ π. Γ. Φλορόφσκι, «Η πορεία της
Ρωσικής Θεολογίας» ]

Τον Απρίλιο του 1828 μία ενέργεια του Καποδίστρια, φανερώνει το ενδιαφέρον
του για Ρωμαίικη λύση του ανατολικού ζητήματος. Υποβάλλει στον τσάρο Νικόλαο
σχέδιο του, που προέβλεπε την αναδιοργάνωση της της Βαλκανικής σε Ομοσπονδία
πέντε επαρχιών (Ελλάδος , Ηπείρου , Μακεδονίας , Σερβίας και Δακίας ) με ελεύθερη
πόλη την Κωνσταντινούπολη. Η προσπάθεια αυτή συνιστά οφθαλμοφανώς
παραλλαγή του βαλκανικού σχεδίου του Ρήγα. (δεν μπορούμε παρα να
επισημάνουμε την ομοιότητα του σχεδίου αυτού και με την οργάνωση της Ελβετίας σε
ομόσπονδα καντόνια) Το καποδιστριακό σχέδιο, βέβαια , απορρίφθηκε με την συνθήκη
της Αδριανουπόλεως (14.9.1829) [M.S. Anderson, The Eastern Question, London 1966 σελ 71],
αλλά έγινε το θεμέλιο της Ρωσοευρωπαϊκής και Αμερικανικής πολιτικής της
«βαλκανοποιήσεως» , ενώ ο Καποδίστριας εργαζόταν για την απελευθέρωση και
προοδευτική ενοποίηση των Ευρωπαϊκών επαρχιών της Αυτοκρατορίας της «Νέας
Ρώμης». Έτσι κατανοείται και η μαρτυρία του κ. Ν. Σπηλιάδη, για την επιθυμία του
Καποδίστρια να επιτύχει την ίδρυση της «Νεορωμαϊκής αυτοκρατορίας» [«Ελληνισμός
Μαχόμενος», εκδόσεις Τήνος , σελ. 79] , δηλαδή ανασύσταση της «Νέας Ρώμης» /
«Ρωμανίας».
Διαβάζουμε στα «Απομνημονεύματα» του Μακρυγιάννη πως υπήρχε σχέδιο,
το οποίο ξεκίνησε από τον Ρήγα και πέρασε στον Καποδίστρια μέσω του Πατριάρχη:
«Τον ρώτησα δια τον πατέρα της λευτεριάς μας, τον μακαρίτη Ρήγα Βελεστίνο, πως
προδόθη. Μου είπε πολλά. Αφού τον πρόδωσαν και σκοτώθη, τότε ο Σουλτάνος
πρόσταξε τον μακαρίτη Πατριάρχη και το' 'δωσε ό,τι κατήχησες το' 'χαν δώση, οπού
ήταν του Ρήγα, και του είπε ν' αφορίση αυτόν και τους οπαδούς του. Τότε ο αγαθός
Πατριάρχης περίλαβεν αυτός την Εταιρία δια να μην σβέση και την ξακολούθησε
και κατηχούσε κ' έστειλε και πιστόν άνθρωπον εις την Ρουσσία κ' εκεί ήταν κι' ο
Λιονταρίδης, πιστός του φίλος, του Πατριάρχη και ήταν αξιωματικός της Ρουσσίας.
Και του παράγγειλε να πάγη εις το 'Ορος ο Λιονταρίδης, οπού ήταν κι' ο Πατριάρχης
72
 εκεί σιργούνι, ν' ανταμωθούν. 'Ετζι πήρε την άδεια και πήγε εις 'Ορος. Αφού
ανταμώθηκαν με τον Πατριάρχη, τον κατήχησε και τον χεροτόνησε και καλόγερο και
του είπε να πάγει εις την Ρουσσίαν ν' απαρατηθή από την δούλεψη και να μιλήση με
τον Καποδίστρια και να περάση εις Βλαχιά να πάρη μοναστήρια με νοίκι και να
κατηχήση κι' όσους μπορέση και να συνάξη κι' ό,τι χρήματα μπορέση δια-να
χρησιμέψουν δια την πατρίδα. Πήγε εις την Ρουσσία απαρατήθη, μίλησε και με τον
Καποδίστρια και εις την Βλαχιά κατήχησε πολλούς και τον Μιχάλβοντα και πήρε και
μοναστήρια και σύναξε κι' ως τρία-μιλλιούνια γρόσια. Του αποκρίθη ο Πατριάρχης να
τα 'χη εκεί όσο-να χρειαστούνε. Ο μακαρίτης ο Ναπολέων ο αυτοκράτορας της
Γαλλίας, το καύκημα του κόσμου, δια μέσον του πρέσβυ του τότε Σεμπαστιάνη γράφει
του Πατριάρχη εις Κωσταντινόπολη και του λέγει να στείλη να κατηχήση παντού τους
χριστιανούς, να είναι ετοιμασμένοι, κι' όταν να είναι καιρός οπού θα κινηθή, να
χτυπήσουν κι' αυτείνοι και είναι δικό τους από Κωσταντινόπολη και κάτου,
Γουργαριά, Σερβία, Θεσσαλομακεδονία, Ντουράτζο, Αυλώνα και ολόγυρα αυτά
τα μέρη, Ρούμελη, Πελοπόννησο και τα νησιά. Του αποκρίθη ο Πατριάρχης ότι
ξακολουθεί από καιρό ό,τι του γράφει. Κι' έστειλε και κατηχούσαν. Η κακή τύχη,
απότυχε ο μακαρίτης ο Ναπολέων και νεκρώσανε κι' αυτά. Αυτό το σκέδιον το ήξερε
κι' ο Καποδίστριας από τον Πατριάρχη. »
[ http://www.omhros.com/Makr/Makriyannis9.htm ]

Ο Καποδίστριας, όπως και ο Ρήγας , προσπάθησε να δημιουργήσει τις

«Ηνωμένες Πολιτείες της Ρωμανίας». Ένα ομοσπονδιακό ελληνιστικό κράτος, στο
οποίο ο Ελληνισμός θα απλωνόταν και δεν θα ασφυκτιούσε. Γνωριζε ο Καποδίστριας ,
πως η πατρίδα του μπορούσε να συνεχίσει τον ελληνιστικό Οικουμενισμό της
Ρωμανίας και της Μακεδονίας, και πως θα μπορούσε να ξαναγίνει πολιτικός και
πολιτισμικός ηγέτης των Βαλκανίων. Μια ελληνιστική δύναμη, που σήμερα θα
μπορούσε να παίζει τον ρόλο της Γερμανίας στην Ευρώπη. Βεβαίως η δολοφονία του
μας λέει πολλά. Η προσπάθεια του αείμνηστου αυτού πολιτικού, θα μείνει στην
ιστορία. Δυστηχώς, οι συνεχιστές του δεν ήταν εξίσου άξιοι.
Στην Εθνοσυνέλευση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 μία ισχυρή παράταξη
πληρεξουσίων έκανε αγώνα για να αφαιρεθεί το δικαίωμα να γίνουν Έλληνες πολίτες
οι Ρωμηοί εκείνοι που πολέμησαν το 1821 με 1829, αλλά δεν είχαν μεταναστεύσει
ακόμη στην Ελλάδα. Το ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις επέβαλαν την φραγκική γραμμή του
Αδαμαντίου Κοραή και έδωσαν την χαριστική βολή στην ρωμαίικη γραμμή του
Καποδίστρια και του Ρήγα του Βελεστινλή, φαίνεται σαφώς από τα λεχθέντα , όπως
αυτά έχουν καταγραφεί στα πρακτικά.
Ο Ιωάννης Κωλέττης είπε τα εξής:
«Πρωτόκολλα των τριών δυνάμεων έδωκαν ημίν την ανεξαρτησίαν, εις δε τους εκτός
της Ελλάδος μείναντας αδελφούς, τους επίσης ως ημάς αγωνισαμένους τον ιερόν
αγώνα, το δικαίωμα της μεταναστεύσεως, εν τη Ελλάδι. Οι αδελφοί ούτοι έλαβαν τα
όπλα, ηγωνίσθησαν... ου μόνον κατά τας επαρχίας της Ελλάδος αλλά και κατά την
Ευρωπαϊκήν Τουρκίαν και Ασίαν, διότι και εκεί το άσμα του Ρήγα ηκούσθη...
Ταύτα τα κατορθώματα δεν ελάνθασαν την Ευρώπην, και δια τούτο αι Δυνάμεις
έδωκαν το δικαίωμα της μεταναστεύσεως εις τας απολειφθείσας εκτός της Ελλάδος

73
 επαρχίας. Τούτων ούτως εχόντων, δυνάμεθα να θέσωμεν διάκρισιν τινα, τις εστιν
Έλλην, και τις ουκ έστιν Έλλην; ... αι κατά την Τουρκίαν ελληνικαί πρεσβείαι έχουσι
πόνους και μόχθους καθ' εκάστην εις το να προστατεύωσι τους Έλληνας ομοθρήσκους.
Αλλά του λοιπού πώς θέλουσι δυνηθή να υπερασπίσωσιν αυτούς, των οποίων τα
πολιτικά δικαιώματα αμφισβητούνται, οίτινες δεν κρίνονται πλέον Έλληνες;» [3η
Σεπτεμβρίου 1844 Εθνική Συνέλευση ,πρακτικά, Αθήνα, Βασιλικό Τυπογραφείο, 1843 - 1844, τόμ. Ι σελ
191 –193.]

Σε αυτά ρίχνει φως ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος,

«Ας προσέξωμεν, μήπως προσβάλλοντες ουσιώδες μέρος των πρωτοκόλλων, τα οποία
έθεσαν τας βάσεις της πολιτικής ανεξαρτησίας μας και έδωσαν το δικαίωμα της
μεταναστεύσεως, προσβάλλωμεν το όλον. Η οθωμανική αρχή δεν ανεγνώρισε με
ευχαρίστησιν τους μετανάστας ως Έλληνας, διαφιλονεικήσαμεν μετ' αυτής τόσα έτη,
και δυνάμει πρωτοκόλλων και πολλών κόπων το εκατορθώσαμεν, και ήδη τί θέλομεν
είπει εις αυτήν, όταν ημείς αυτοί αρνούμεθα τον εθνισμόν των;» [3η Σεπτεμβρίου 1844
Εθνική Συνέλευση σελ 200]

Έτσι ,λοιπόν, οι Μεγάλες Δυνάμεις και η Τουρκία (γιά να προστατεύσει τα

συμφέροντά της) επέβαλαν μέσω των εν λόγω πρωτοκόλλων την συνταγματική
διάκριση μεταξύ ελλήνων και ρωμαίων, Ελληνισμού και Ρωμηοσύνης. Γι’αυτό και
παραπονιέται ο Παλαμάς: "Κ' έτσι, σε νέο μαρτύρεμα, ο Ρωμιός φορτώθηκε στη ράχη
του τις ξένες αμαρτίες των συνταγματικών ελλήνων". Δυστηχώς αυτή η απόφαση,
επέβαλε λήθη σε παλαιότερη:
Γ' Εθνοσυνέλευση, στην Τροιζήνα, 1827
«...Έλληνες είναι, α' Όσοι αυτόχθονες της Ελληνικής Επικρατείας (σ.σ: μιλάμε για το
κράτίδιο του 1827), πιστεύουσιν εις Χριστον. β' Όσοι από τους υπό τον οθωμανικόν
ζυγόν, πιστεύοντες εις Χριστόν...»
Με τον απαράδεκτο νόμο περί «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων» ,που
ψηφίστηκε, η Ρωμηοσύνη κόπηκε στα δυο. Αυτοί που γεννήθηκαν και ζουν μέσα στο
βασίλειο. Με προνόμια - ως αγωνιστές κατά την Επανάσταση - να διορίζονται στο
δημόσιο και να ζουν απ’ τον κρατικό κορβανά (το όνειρο όλων των νεοελλήνων).
Είναι οι πολίτες Α' κατηγορίας, οι «αυτόχθονες». Και οι άλλοι. Αυτοί πού δεν
αγωνίσθηκαν, αυτοί πού ήλθαν αργότερα, αυτοί πού γεννήθηκαν εκτός των ορίων του
κράτους (που έφθανε λίγο έξω από την Λαμία!) και πού δεν είχαν κανένα δικαίωμα, οι
«ετερόχθονες». Και έτσι συνέβη το εξωφρενικό: Ο εθνικός μας ιστορικός , Κων/νος
Παπαρρηγόπουλος, εξεδιώχθη από το Υπουργείο Παιδείας, όπου εργαζόταν ως
υπάλληλος (μετά από θητεία δέκα χρόνων!), γιατί ήταν «ετερόχθων». Είχε, δηλαδή,
γεννηθεί στην Κων/πολη, άρα ήταν ξένος. Και δεν ήταν ο μόνος. Το όραμα του Ρήγα
και του Καποδίστρια, έσβηνε σιγά – σιγά.
Ας δούμε τι λέει ο Ίωνας Δραγούμης, για την Νεοελληνική ταυτότητα:
«...Οι γραμματιζούμενοι είδαν πως ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είχε πέραση στην
Ευρώπη και την έκανε να βοηθή τους Ρωμιούς για χάρη τον προγόνων τους. Οι
Φιλέλληνες Ευρωπαίοι κάτι ψίχουλα τους πετούσαν. Και φαντάστηκαν οι
γραμματιζούμενοι να μεταμορφώσουν τους Ρωμιούς σε αρχαίους Ελληνες με

74
 μουτσούνες Περικλήδων, με ξύλινα δόρατα και τόξα, με χάρτινες ασπίδες και
χλαμύδες, για να παίρνουν πάντα ψίχουλα από την Ευρώπη. Μα ήρθε καιρός που
οι Ευρωπαίοι τους κατάλαβαν τους μασκαράδες Γκραβαρίτες. Τώρα, κομματιάστηκε η
Ρωμιοσύνη. Αφότου έγινε το ελλαδικό βασίλειο, πολιτική ενότητα έχει λιγότερη, παρά
τον καιρό που την όριζε σχεδόν ολόκληρη ο Τούρκος (....) Έπειτα γίνηκαν τα σκολειά
κι αυγάτισαν οι μισογραμματισμένοι. Τα γράμματα αυτά τους αποχάλασαν, γιατί
χαλάρωσαν μέσα τους την κλονισμένη πίστη στην εθνική παράδοση της
Αυτοκρατορίας, που ονομάστηκε μεγάλη ιδέα. Από τότε γενικεύθηκε η αρχαία ιστορία,
σαν παράδειγμα για τους νέους Ελληνες, και η αρχαία γλώσσα σαν πρότυπο.
Σχολαστικοί, ψευτοκλασικοί, και ψευτοπρογονολάτρες οι δάσκαλοι έπλασαν
κούφιους, ξερούς, μαραντζιασμένους τους νέους Έλληνες, την αγάπη μας (...) Την
ελευτεριά τους, τη ζωντανάδα τους, τη θέλησή τους, τις έχουν πλακώσει ανωφέλευτα
βάρη, που τους εζάρωσαν το νου και τους εμίκραιναν την ψυχή γεμίζοντάς την με μια
αρρωστιάρικη ανησυχία: για το πως θα βγάλουν το ψωμί τους μονάχα. Μ’ αυτή την
ανησυχία, χωρίς αυτοπεποίθηση, βγαίνουν από το σκολείο και αντικρίζουν την
κοινωνία. Και οι περισσότεροι σκύβουν και γίνονται σκλάβοι εκείνου που θα τους
παρασταθή για να απολάψουν μια θεσούλα.(...) Λοιπόν, η τωρινή παιδεία στην
Ρωμιοσύνη ολάκερη (...) ισοπεδώνει και αφομοιώνει τους Έλληνες μόνο στην
ταπείνωση, στο στένεμα της ψυχής, και σε έναν ψευτοκλασικισμό και δεν τους συνδέει
με κανέναν ηθικό δεσμό αναμεταξύ τους.» [Οσοι ζωντανοί, 1911]
Συμφωνα με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κ. Χριστόδουλο:
«Στο νεαρό κρατίδιο επιπίπτουν τώρα οι ξενοσπουδασμένοι "φωταδιστές", που σ' όλη
τη διάρκεια του αγώνα έμειναν μακριά από τον κίνδυνο της μάχης. Τώρα όμως που η
λεία είναι πλούσια, πρώτοι αυτοί επιπίπτουν ως κόρακες και κατακτούν θώκους
εξουσίας για να λαφυραγωγήσουν, φιλοδοξούντες μάλιστα να αλλάξουν, κατά
κυριολεξία, τα φώτα του λαού πού ζει τάχα "εν χώρα και σκιά θανάτου" (…) Στην
κίνηση αυτή όμως από ενστίκτου αντιδρά ο λαός. Και εκφραστές του γίνονται μερικοί
αυθεντικοί ελληνορθόδοξοι, αδιάφθοροι, ρωμαλέοι και απροσκύνητοι, που υψώνουν
φωνή διαμαρτυρίας διάτορη και στεντόρεια γιά τα φρικτά αποτελέσματα της
εκκοσμίκευσης και της αλλοτρίωσης. Όπως παλιά στη Ρωσία του Μ. Πέτρου ο
Ντοστογιέφσκυ, ο Κομιακώφ, ο Κιρεέφσωκυ, ο Πούσκιν, ο Γκόγκολ, έτσι κι εδώ οι
Κολυβάδες, με τη Φιλοκαλική αναγέννηση και με τη λαϊκή γλώσσα αφυπνίζουν τη
ρωμιοσύνη, και μαζί τους ο Μακρυγιάννης, ο Παπουλάκος και αργότερα ο Κωνσταντίνος
Οικονόμος, ο Παπαδιαμάντης, ο Μωραϊτίδης και άλλοι γίνονται βράχοι αντιστάσεως και
κυματοθραύστες της πλημμυρίδας που απειλεί να καταπνίξει την παράδοση. Ο λόγος τους
είναι κεραυνός που με τη λάμψη του διαπερνά τα ερεβώδη σκότη της αρνήσεως, και
αφυπνίζει συνειδήσεις, αλλά είναι τόση η δύναμη του κακού, ώστε ο λόγος αυτός, καίτοι
είναι δυνατός ως φωνή υδάτων πολλών πνίγεται ωστόσο στη συκοφαντία, στο μίσος και
στη διαβολή. Θα αναφέρω δυο χαρακτηριστικά αποσπάσματα που προσφέρουν
δυνατότητες εκτιμήσεως του εγκλήματος που συνετελέσθη σε βάρος της
ελληνορθοδοξίας.
Το ένα είναι του Μακρυγιάννη που το χαρακτηρίζει ωμότητα, αυστηρότητα και
ειλικρίνεια. Απευθύνεται προς τον βασιλέα Όθωνα και γράφει:
"Εκείνοι (εννοεί τους αγωνιστές) θέλουν να ΄χουν την θρησκείαν τους και να
δοξάζουν τον Θεόν με το μέσον της θρησκείας, και τότε λέγεσθε κι εσείς δίκαιοι

75
 βασιλείς επίτροποι του Θεού, όταν τους αφήνετε ελεύθερους εις τα αιτήματα τους.
Όχι να κάθεσαι εσύ, ένας μεγάλος Βασιλέας και να καταγίνεσαι ν' αλλαξοπιστήσεις
μια χούφτα ανθρώπους, όπου ήταν τόσους αιώνες χαμένοι και σβησμένοι από την
κοινωνίαν. Εκείνος όπου τους κυρίεψε τους έκαιγε εις τους φούρνους, τους έκοβε
γλώσσες, τους παλούκωνε ν' αλλάξουν την θρησκείαν τους και δεν μπορούσε να
κάμη τίποτας. Τώρα ο Θεός ο δίκιος και Παντοδύναμος, οπού ορίζει και σένα,
ανάστησε αυτείνο το μικρό έθνος και θέλει να δοξάζεται απ' αυτό το μικρό
ορθόδοξο έθνος ορθοδόξως και ανατολικώς καθώς οι εδικοί σου υπήκοοι τον
δοξάζουν δυτικώς... και καταγίνεσαι ο βασιλέας να γυρίσει από την θρησκείαν τους
απογόνους των παλιών Ελλήνων, τα παιδιά του Ρήγα, του Μάρκου Μπότσαρη, του
Καραϊσκάκη, του Οδυσσέα, του Διάκου, του Κολοκοτρώνη, του Νικήτα, του
Κυργιακούλη, του Μιαούλη, του Κανάρη, των Υψηλάντων και αλλονών πολλών,
οπού θυσίασαν και την ζώνη τους και την κατάστασιν τους δι΄ αυτείνη την
ορθόδοξη Θρησκεία και δι' αυτείνη την ματοκυλισμένη μικρή τους πατρίδα" (Πρβλ.
Αρχιμ. Γεωργίου: Ορθοδοξία και Ουμανισμός σ. 23).

Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς στο αποκαλυπτικό αυτό κείμενο, την άκρα προσήλωση

του αγωνιστή στην Ορθοδοξία και στην καθ' ημάς Ανατολήν ή την θαυμαστή παρρησία του
εμπρός στην πανίσχυρη εξουσία; Την χωρίς πτυχίο Θεολογική του παιδεία ή την
αυθόρμητη οξυδέρκεια του; (…) Ο ίδιος θα διαμαρτυρηθεί και γιά τον αφανισμό των
μοναστηριών, για τη σύλησή τους, για την αρπαγή της περιούσιας των, για την εκδίωξη
των μοναχών τους. Θα διακηρύξει ότι αυτά τα μοναστήρια ήταν "τα πρώτα προπύργια της
επανάστασης μας. Ότι εκεί ήταν και οι τζεμπιχανέδες μας και όλα τ' αναγκαία του
πολέμου... Και θυσίασαν οι καημένοι οι καλόγεροι και σκοτώθηκαν οι περισσότεροι εις
τον αγώνα... ".
Διαμαρτύρεται ο Μακρυγιάννης αλλά η σήψη προχωρεί. Η αλλαγή πορείας και το
ξέκομμα του λαού από το ζωφόρο μαστό της παράδοσης είναι πραγματικότητα που
επεκτείνεται, σαν επιδημία, παντού, και σε άλλους θεσμούς εκτός της Εκκλησίας. (…) Η
διοίκηση απροσωποποιείται εγκαταλείποντας το κοινοτικό πρότυπο. Ο πολιτικός βίος
εξελίσσεται σε απρόσωπη σχέση. Η δικαιοσύνη αντιγράφει ξένες νομοθεσίες και η
Εκκλησία από περιέχον γίνεται περιεχόμενο, εντάσσεται δηλαδή σαν εξάρτημα, στην
κολοσσιαία κρατική μηχανή και χάνει την ουσιαστική της διάσταση και παύει να παίζει
τον καθοδηγητικό της ρόλο μέσα στο έθνος. Στη συνεχεία ο δρόμος ανοίγει για να
ληφθούν νέα μέτρα που θα οδηγήσουν σε αφασία την ταυτότητα μας. Στα πλαίσια των
μέτρων αυτών θα πρέπει να ενταχθούν η συστηματική κατεδάφιση πολλών βυζαντινών
εκκλησιών στην Αθήνα -70 βυζαντινά εκκλησάκια κατεστράφησαν μόνο γιά να κτισθεί με
τα υλικά τους η νέα Μητρόπολη των Αθηνών- η διάλυση εκατοντάδων μοναστηριών, η
εξουθένωση του μοναχικού βίου, η δήμευση της εκκλ. περιουσίας, οι διώξεις κληρικών και
μονάχων, η πραξικοπηματική ανακήρυξη του αυτοκεφάλου και η αποδέσμευση της
Εκκλησίας μας από το Φανάρι, η υπαλληλοποίηση του Κλήρου, η απομόνωση της
Εκκλησίας από την κοινωνική ζωή και η περιθωριοποίηση της, η κατάλυση του εθνικού
της ρόλου, η πολιτειοκρατική επιβολή στη διοίκηση της και η πλήρης υποταγή της εις το
κράτος. Και όλα αυτά μέχρι σήμερα εξακολουθούν να ταλανίζουν και την Εκκλησία και το
Έθνος μας. (…)
Το δεύτερο απόσπασμα είναι του Παπουλάκου, του ανυποχώρητου αυτού καλόγερου,
που απομονωμένος και διωκόμενος αντιστάθηκε στον οδοστρωτήρα της αλλοτριώσεως
κρατώντας υψηλά τα λάβαρα της ελληνορθοδοξίας. Διαβάζω από τον Κωστή Μπαστιά το
76
παρακάτω απόσπασμα που αναφέρεται στη διαβρωτική διείσδυση της αθεΐας μέσα στα
σχολεία, στα "άθεα γράμματα", για τα οποία είχε πριν από χρόνια μιλήσει και ο πατρο-
Κοσμάς. Είναι πολύ επίκαιρα και σήμερα τα λόγια αυτά, είναι επισημάνσεις ζωηρές και
αληθινές, που Θα έπρεπε να προβληματίσουν όλους μας επί τέλους, πριν έλθει οριστικά τα
τέλος μας. Γιατί οι τερμίτες εξακολουθούν να υποσκάπτουν τα θεμέλια του γένους μέσα
στα σχολεία με την ανοχή αν μη και τήν ενθάρρυνση του κράτους, που φαίνεται να έχει,
κυρίως αυτό, παραδοθεί στο σαρωτικό ρεύμα του δήθεν φωτιστών μας, που ανενόχλητα
επιδίδονται, αντιστάσεως μη ούσης, στο διαβρωτικό θεσμών και πίστεων έργο τους.
"Τα άθεα γράμματα παραμέρισαν τους αγίους και τους αγωνιστές και βάλανε στο
κεφάλι του Έθνους ξένους και άπιστους γραμματισμένους, που πάνε να νοθέψουνε τη
ζωή μας. Τ' άθεα γράμματα κόψανε το δρόμο του έθνους και τ' αμποδάνε να χαρεί τη
λευτεριά του. Είναι ντροπή μας, ένα γένος που με το αίμα του πύργωσε τη λευτεριά
του, που περπάτησε τη δύσκολη ανηφοριά, να παραδεχτή πώς δεν μπορεί να
πορπατήσει στον ίσιο δρόμο άμα ειρήνεψε, κι ότι δεν ξέρουμε εμείς να συγυρίσουμε
το σπίτι, που με το αίμα μας λευτερώσαμε, άλλά ξέρουν να το συγυρίσουν εκείνοι που
δεν πολέμησαν, εκείνοι που δεν πίστευαν στον αγώνα, εκείνοι που πάνε να μας
αποκόψουνε από τον Χριστό, και πασχίζουνε να μας ρίξουνε στη σκλαβιά άλλων
αφεντικών, που' ναι πιο δαιμονισμένοι από τους Τούρκους. Γιατί κι εκείνα που
εσεβάστηκεν ο Τούρκος, τ' άθεα γράμματα τα πετάνε και πάνε να τα
ξερριζώσουνε. Αφανίζουνε τα μοναστήρια, πομπεύουνε τους καλογέρους και τις
καλόγριες, κλέβουνε τ' άγια δισκοπότηρα και τα πουλούνε γι' ασήμι που θα στολίσει
τις βρωμογυναίκες. Αρπάζουνε τ' άγια των αγίων και τα βάζουνε κάτω από τα πόδια
της εξουσίας τους, που τα ορίζει κατά τα νιτερέσια της. Τ' άθεα γράμματα υφαίνουνε
το σάβανο του Γένους. Αυτά λοιπόν τα γράμματα θα μάθουνε τα παιδιά μας; Κι αν
ακόμα συναχτούν όλοι οι άθεοι γραμματισμένοι και στυφτούνε σαν το λεμόνι, δεν θα
πετύχουν να γράψουν μια αράδα που ν' αξίζει μια γραμμή από τα ευαγγέλια. Αλλά τι
λέω μια αράδα; Ούτε μία λέξη που να μοιάζει με μία του Θεοτοκικού αυτού βιβλίου.
Γιατί κάθε τι εκεί μέσα είναι λόγος Κυρίου, είναι σοφία ορθή, και τα όσα λέει το
χτίσμα δεν γίνεται να φτάσουν το λόγο του Πλάστη. Αντίς να μαθαίνουνε στα παιδία
μας απ' τ' άγια συναξάρια το πως ζήσανε οι άγιοι της χριστιανοσύνης και το πως
μαρτυρήσανε γιά τήν αγάπη του Χριστού, τους μαθαίνουνε τήν ιστορία του
κολασμένου κόσμου. Γιατί δυο λογιών είναι και οι ιστορίες. Είναι η αγιασμένη και η
κολασμένη ιστορία. Αδιάκοπα φανερώνουμε την κολασμένη εικόνα του κόσμου και
σιγά-σιγά καταφέραμε να πιστέψουμε πώς η εικόνα αυτή είναι η γνήσια εικόνα του
ανθρώπου και πως όξω απ' αυτήν άλλη ζωή δεν εστάθη. Όλα τούτα είναι άτιμα
ψέματα, είναι τα ζιζάνια που σπέρνουνε στον αγρό του Κυρίου τ' άθεα γράμματα. Μας
μιλάνε για τους αρχαίους. Κι εγώ ο ταπεινός και αγράμματος κήρυκας του λόγου του
Χριστού μας σας λέγω πώς κανένας αρχαίος δεν ξεπερνά σε παλικάρια, σε μεγαλείο
και σε δόξα τον Άγιο Κοσμά, τους μάρτυρες και τους μεγάλους ασκητάδες. Γιατί αν
εκείνοι πεθάνανε γιά μια πατρίδα, ο Άγιος Κοσμάς μαρτύρησε για μιαν Ελλάδα του
Χριστού, και όχι γιά μιαν Ελλάδα δουλωμένη στον αντίχριστο"
Πώς, να μη συγκινηθεί κάνεις και να μην κλάψει μπροστά σ' αυτή την ωμή και
ειλικρινή γλώσσα; Πώς να μην σκύψει ευλαβικά το κεφάλι του, μπροστά στις
απροσκύνητους αυτούς ηγέτες της ελληνορθοδοξίας, που ύψωσαν το ανάστημα τους
ενάντια στη φράγκικη εισβολή και στην άθεη παιδεία; Αιωνία σου η μνήμη αείμνηστε
Παπουλάκο, αιωνία σου η μνήμη αξιομακάριστε Μακρυγιάννη, που έγκαιρα κρούσατε

77
 τους κώδωνες του συναγερμού, για να ξυπνήσετε τους παραδομένους στην αλλοτρίωση
κοσμικούς και -ατυχώς- και εκκλησιαστικούς άρχοντες του νεώτερου Ελληνισμού.
[Απόσπασματα από Ομιλία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ. Χριστοδούλου (τότε Σεβ. Μητροπολίτου
Δημητριάδος) που έκαμε στη μεγάλη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου της Ι. Μ. Δημητριάδος στο
Βόλο προς τους εκπαιδευτικούς της περιοχής το πρωί της ημέρας των Τριών Ιεραρχών, (30/01/98) μετά
τη Θ. Λειτουργία.]

Συμφωνα με σχετική μελέτη/άρθρο του πολιτικού επιστήμονος κ. Κων/νου

Χολέβα, ο Victor Berard ο οποίος ήταν Γάλλος περιηγητής, ιστορικός, Καθηγητής
Πανεπιστημίου και πολιτικός, κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνος (δηλαδή
έναν ακριβώς αιώνα μετά τον θάνατο του Pήγα Φεραίου στο Βελιγράδι , 24-6-1798 ) ταξίδεψε στα
Βαλκάνια. Τις εντυπώσεις του και τα σχόλιά του για τα τότε ανακινούμενα
ζητήματα, όπως το Mακεδονικό, η εμφάνιση αλβανικού έθνους, ο Πανσλαβισμός
κ.ά. Κατέγραψε σε βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε το 1987 και στα ελληνικά με τίτλο:
«Τουρκία και Ελληνισμός - Οδοιπορικό στη Μακεδονία» (Εκδ. Tροχαλία). Από την
σελίδα 211 της ελληνικής εκδόσεως διαβάζουμε το παρακάτω απόσπασμα, το οποίο
μας δείχνει πως οι ιδέες του Pήγα Φεραίου, δεν ήταν ουτοπία, αλλά ήταν σε μεγάλο
βαθμό διαδεδομένες.
«... Mέ την ιδιότητά μας ως Γάλλων, είμαστε στο Mοναστήρι προστατευόμενοι του
Έλληνα προξένου. Aπ' αυτό ίσως να υποφέρει λίγο η εθνική μας φιλοτιμία αλλά
ωφελείται η παιδεία μας. Zούμε παρέα με το Mεγαλέξανδρο και τον Aριστοτέλη,
γνήσιους Mακεδόνες. Σήμερα το πρωί ο πρόξενος μάς διάβαζε το Θούριο του
Pήγα, του μέν Pήγα του Mακεδόνα [σημ. ο Berard προφανώς δέχεται την ερμηνεία ότι ο
Pήγας γεννήθηκε στο Bελεστίνο, αλλ' από γονείς προερχομένους από το χωριό Περιβόλι
(http://www.perivoli.gr/istoria.html) της Δυτικής Mακεδονίας], του εταιριστή του περασμένου
αιώνα, που ήθελε να ξεσηκώσει τις παραδουνάβιες επαρχίες και πέθανε
προδομένος από την Aυστρία στον Tούρκο δήμιο:
Σουλιώτες και Mανιάτες, λιοντάρια ξακουστά...
Mαυροβουνιού καπλάνια, Oλύμπου σταυραετοί...
Kι Aγράφων τα ξεφτέρια, γενήτε μια ψυχή!...
Aνδρείοι, Mακεδόνες, ορμήσατ' ως θεριά...
Tου Σάβου και Δουνάβου αδέλφια χριστιανοί...
Nα σφάξωμεν τους λύκους, που τόν ζυγόν βαστούν,
καί Έλληνας τολμώσι σκληρά να τυραννούν.
Ήταν ένας καιρός όπου, από τον Kάβο - Mαταπά μέχρι το Δούναβη και από
την Aδριατική ως τη Mαύρη Θάλασσα, Xριστιανός και Έλληνας ήταν λέξεις
συνώνυμες. Oι σταυραετοί της Mάνης και τα καπλάνια του Mαυροβουνιού, τα
ξεφτέρια του Σάβου και οι Mακεδόνες δέχονταν το όνομα Έλληνες πολύ καιρό
ακόμη μετά τον θάνατο του Pήγα, του οποίου τους στίχους παραθέσαμε πιό
πάνω...»
Η περιγραφή του Γάλλου (ιστορικού και περιηγητή) που μιλάει για την
Oρθόδοξη Kοινοπολιτεία των Βαλκανικών λαών είναι χαρακτηριστική. Αυτή η
κατάσταση είχε διαμορφωθεί υπό την εθναρχική και πνευματική καθοδήγηση του
Οικουμενικού Πατριαρχείου και στα πλαίσια του Γένους των Ρωμηών (Pούμ μιλλέτ).
Αυτή την Ελληνιστική υπερδύναμη ήθελε να αναστήσει και ο Καποδίστριας, αλλα και

78
ο Μακρυγιάννης, ο οποίος έλεγε: «Να αναλάβομεν και να γένομεν και ένα όλοι οι
ομόθρησκοι» [Στρ Μακρυγιάννη «Οράματα και Θάματα», Αθήνα 1983, σελ 177], καθώς και «Θα
κάμωμεν το Ρωμαίικο» [«Απομνημονευματα», εκδ Μπάϋρον, σ.174]. Οι λέξεις «Ελλην» και
«Ελλάδα», ήταν πλέον περιγραφικες της εθνότητας ΟΛΩΝ των κατοίκων των
Βαλκανίων! Ολοι αυτοι οι άνθρωποι, είχαν ελληνιστικό υπόβαθρο, αλλα ,εμείς, με την
εμμονή στον εθνικισμό (λόγω της ηγεμονίας των ξένων, οι οποίοι δεν ήθελαν
αναβίωση της Ρωμανίας), αναγκάσαμε τους υπόλοιπους λαούς, να αυτονομηθούν,
χανοντας (ισως για πάντα) την πολιτισμική ηγεσία των Βαλκανίων. Το όνομα Ελλάδα
στην αρχή της επανάστασης του 1821 βεβαίως ουδεμία σχέση είχε με τις φαντασιώσεις
των σημερινών «αρχαιόπληκτων». Ελλάδα σήμαινε τα Βαλκάνια. «Ο Μωρέας, η
Ήπειρος, η Θεσσαλία, η Σερβία, η Βουλγαρία, τα νησιά του Αρχιπελάγους, εν ένι λόγω
η Ελλάς άπασα έπιασε τα όπλα δια να αποτινάξει τον βαρύν ζυγόν των βαρβάρων», λέει
στην προκήρυξή του στο Ιάσιο (24/2/1821) ο Αλέξανδρος Υψηλάντης. Οι Σέρβοι και
οι Βούλγαροι είναι «Έλληνες». Το ίδιο λέει κι ο Θ. Νέγρης στο «Ανάπτυξις του νόμου
της Επιδαύρου» στα 1824.
Χαρακτηριστικό είναι πως στην Ελληνική Βουλή του 1864 ο Κεφαλονίτης
Βουλευτής Γεώργιος Ιακωβάτος έλεγε σε μία αγόρευσή του πως «Οι Αλβανοί της
Ηπείρου ως Ορθόδοξοι, είναι Ελληνες. Αμα εισεχώρησεν ο όφις του παπισμού εις
την Αλβανίαν , και το ήμισυ αυτής εγένετο παπικόν, δεν είναι Ελληνες». [Γ.Δ.
Μεταλληνού, Πολιτική και Θεολογία, Αθήνα 1990, σ..93]
Νομίζουμε πως την κατάσταση την περιέγραψε πολύ καλά ο ιστορικός
Arnold Toynbee, ο οποίος έχει πει για τα λάθη που έγιναν με την Επανάσταση του ’21:
«Οι Έλληνες έκαμαν μία άφρονη ενέργεια και έχασαν ολόκληρη αυτοκρατορία»
[A.J. Toynbee, Studies of History τ .Β’, London 1962, σελ 222]. Με αυτήν την άποψη, συμφωνεί
και ο πολύς Μακρυγιάννης, όταν λέει: (την πατρίδα) «Εβγιαστήκαμεν και την
πήραμεν είς τον λαιμό μας» [«Απομνημονευματα», σ.356], καθώς και «Κάλλιο να
καθόμαστε με εκείνο τον βασιλέα (σ.σ: τον Σουλτάνο!!) και είχαμε και την τιμή μας
και ‘βαστούσαμε και την θρησκεία μας, κι’ όχι τοιούτως , οπού καταντήσαμεν»
[«Απομνημονευματα», σ 459]

ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ
Ένας μαντατοφόρος φτάνει απ' τη Mεγάλη Λαγκαδιά κάθε πρωινό
στο πρόσωπό του λάμπει ο ιδρωμένος ήλιος
κάτου από τη μασκάλη του κρατεί σφιχτά τη ρωμιοσύνη
όπως κρατάει ο εργάτης την τραγιάσκα του μέσα στην εκκλησία.
Ήρθε η ώρα, λέει. Nάμαστε έτοιμοι.
Κάθε ώρα είναι η δικιά μας ώρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αρχικά να τονίσουμε πως η άποψη ότι το Βυζάντιο/Ρωμανία ήταν, ως τον
Παπαρηγόπουλο, ξένο για τους Έλληνες του 19ου αιώνα, κι ότι μόνο μετά το 1850
απετέλεσε τμήμα της ελληνικής ιδεολογίας, είναι προϊόν τερατώδους άγνοιας η / και

79
κακοπροαίρετης προπαγάνδας... Από την πρώτη εθνοσυνέλευση, από το πρώτο έτος
της Επανάστασης οι Έλληνες γνώριζαν και ήταν περήφανοι («αείμνηστους» τους
ονομάζουν) ότι οι Ρωμηοί ήταν οι πρόγονοί τους. Οι απόψεις ανθρώπων όπως του κ.
Ρασσιά και του ( αρχαιολατρικού ) περιοδικού «Δαυλός» σήμερα, ότι τάχα το
Βυζάντιο/Ρωμανία το εισήγαγε στην Ελλάδα ο Παπαρηγόπουλος κι ότι δήθεν «αρχικά
δεν υπήρχε καμία σχέση των (απλών και μη) ελλήνων με το Βυζάντιο, αλλά τάχα μετά
παρείσφρησε και άλωσε το νεοελληνικό κράτος ο βυζαντινισμός», καθώς και η παχυλή
άγνοια ορισμένων εκ των «προοδευτικών», δεν επαρκούν, για να καταρρίψουν ή να
αποκρύψουν την ιστορική αλήθεια. Είναι αλήθεια ότι το Οθωνικό ξενόδουλο κράτος
από το 1833- ως τον Ζακυνθηνό, Ζαμπέλιο και Παπαρηγόπουλο, επηρεασμένο από
την Δύση αγνοούσε ή απέρριπτε την Ρωμανία , όμως το ελληνικό κράτος προ του
1833, δίχως ξένες «Προστάτιδες Δυνάμεις», καθώς και οι Έλληνες από την πρώτη
στιγμή της Ελευθερίας τους, αναφέρθηκαν μέσα από επίσημα κείμενα του Ελληνικού
κράτους στη σχέση τους με τους Ρωμηούς προγόνους τους.
Τα ονόματα «Ρωμηός», «Γραικός», «Ελληνας» , «Πελασγός», κ.α. είναι ΟΛΑ
αντιπροσωπευτικά μας. Κάποια από αυτά χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες χρονικές
περιόδους για να δηλώσουν ΜΕΡΟΣ του λαού μας (αλλα όχι ολόκληρο..). Ξεκινήσαμε
ως Πελασγοί, γίναμε Έλληνες (αλλάζοντας και γλώσσα) , καταλήξαμε Ρωμηοί. Μονο
το όνομα Ρωμαίος / Ρωμηός, περιλάμβανε ΟΛΟΚΛΗΡΗ την ελληνική επικράτεια και
ακόμα παραπάνω, μέσα στην αγκαλιά του. Στα Ομηρικά έπη ο όρος «Ελλάς»
σήμαινε απλώς χώρα που ανήκε στο κράτος του Πηλέα και κατοικημένη υπό των
Μυρμηδόνων , πατρίδα του Αμύντορα πατέρα του Φοίνηκα (Ι 447 - 448 , 478). Κατά
τον Στράβωνα (Θ’ 431 - 432) άλλοι μεν πίστευαν ότι η Ομηρική Ελλάδα είναι η
Φθιώτιδα (πρβλ. και Θουκυδίδη Α’ 3 «τους μετ’ Αχιλλέως εκ της Φθιώτιδος , οίπερ
και πρώτοι Έλληνες ήσαν») και αποτελεί το νότιο μέρος της Θεσσαλίας. , άλλοι δε ότι
ήταν διάφορος της Φθιώτιδας. Θεωρείται απίθανο όμως να υπήρξε ποτέ πόλη που να
ονομάζονταν «Ελλάς». Στην Οδύσσεια το όνομα «Ελλάς» αποκτά μέγιστη σημασία
γιατί σε αυτήν βρίσκουμε «καθ’ ην (ή αν) Ελλάδα και μέσον Άργος» , έτσι «Ελλάς»
καλείται η στερεά Ελλάδα και Άργος η Πελοπόννησος. Το όνομα «Ελλάς» από την
στενή σημασία του Ομήρου επεκτάθηκε και σήμαινε την σημερινή Στερεά Ελλάδα
χωρίς όμως την Πελοπόννησο (πρβλ «την Ελλάδα και Πελοπόννησον» Δημσθ. 19 ,
303) και την Θεσσαλία και αργότερα και άλλες τις από Έλληνες κατοικημένες χώρες
περιλαμβανομένης έπειτα και της Πελοποννήσου (Ηροδ. 1 , 92 , Ξενοφ. Αναβ. 6 ,5
,23). Ακόμα και ο Παυσανίας ,τον 2ο μ.Χ. αιώνα, όταν γράφει το έργο του «Ελλάδος
περιήγηση», το χωρίζει στα εξής κεφάλαια: «Αττικά», «Κορινθιακά», «Λακωνικά»,
«Μεσσηνιακά», «Ηλιακά», «Αχαϊκά», «Αρκαδικά», «Βοιωτικά», «Φωκικά». Που
είναι η Μακεδονία; Πουθενά! Που είναι η Ρώμη; Πουθενά! Που είναι τα νησιά;
Πουθενά! Που η Μ.Ασία; Πουθενά! Που η Κύπρος; Πουθενά! Που η Μεγ. Ελλάδα;
Πουθενά!
Έτσι , λοιπόν, μας λένε οι Σκοπιανοί, οι Φράγκοι, οι Τούρκοι και όλοι οι άλλοι:
«Βλέπετε; Η Ελλάδα πρέπει να είναι στα όρια του 1830! Όχι παραπέρα!!». Αυτό όμως
είναι σοφιστεία, επειδή χρησιμοποιούν τον όρο «Ελλάδα» και «Έλληνας» με την τότε
γεωγραφική του ερμηνεία. Αλλά αυτό , δεν σημαίνει πως τις προαναφερθέντες
περιοχές δεν τις κατοικούσαν Έλληνες. Απλά παίζουν με τις λέξεις. Γι’ αυτό και όλοι

80
οι ξένοι πολέμησαν και κατάφεραν να εξαφανίσουν, σχεδόν, το όνομα
Ρωμαίος/Ρωμηός απο την συνείδηση μας, ώστε να μπορέσουν να περάσουν πιο εύκολα
την προπαγάνδα τους. Βλέπετε, η Ρωμανία περιελάμβανε ΟΛΕΣ τις Ελληνικές
περιοχές, και όχι μόνο όσες συνέφεραν τους φραγκοδυτικούς. Άλλωστε και οι
Σκοπιανοί είναι απλά φερέφωνα των δυτικών. Το δικό τους παιχνίδι παίζουν.
Πρέπει να γίνει κατανοητό πως τα ονόματα δεν εμπεριέχουν κάποια απόλυτη
και αναλλοίωτη "ουσία", αλλά το νόημα και η σημασία τους αλλάζει ανάλογα με τη
χρήση τους και τους χρήστες τους ανά τους αιώνες. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό.
Η ονοματοκρατία είναι λανθασμένος τρόπος θέασης των πραγμάτων. Ας μην μας
φαίνεται περίεργο πως δεν χρησιμοποιούσαμε για αιώνες το όνομα «Έλληνας» (εκτός ,
βέβαια , από μια μερίδα λόγιους / διανοούμενους και τους επηρεασμένους από
αυτούς). Το ίδιο συμβαίνει σήμερα π.χ. με το όνομα «Πελασγός». Είναι πολύ φυσικό.
Αν πάμε να ρωτήσουμε τους ηλικιωμένους κατοίκους των διαφόρων χωριών της
πατρίδας μας, είναι μάλλον απίθανο να γνωρίζουν την σημασία του παραπάνω όρου.
Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός πως οι ονομασίες αυτές είναι δικές μας. Η χρήση του
«Έλληνας» ήταν διαδεδομένη μόνο στους ακαδημαϊκούς και λόγιους κύκλους. Το
όνομα , όμως, του λαού μας ήταν Ρωμαίος / Ρωμηός για πολλούς αιώνες, πολύ
περισσότερους από το «Έλληνας». Είναι ιδιαίτερα σημαντική, η μελέτη του κ. Ι.
Κακριδή, για αυτό το θέμα. Αποδεικνύει , ούτε λίγο ούτε πολύ, πως ο απλός λαός μας
δεν γνώριζε καν την σημασία της λέξης «Έλληνας». Θεωρούσαν πως πρόκειται για μία
φυλή αρχαίων υπερφυσικών όντων. Αυτό, σε πολλές περιοχές, συνέβαινε ακόμα και
στις αρχές του 20ου αι. Για του λόγου το αληθές, ορίστε οι παραδόσεις από διάφορα
μέρη, :
Ακόμα και το κτούριο το ελληνικο και όπου γήταν εις την μπεριοχήν του χωριού
μας εις το Πρυγί, ο Πύργος, ως και αυτός εγκρεμίστη, οπού γήταν από τον καιρό
των ελλήνων.
ΛΕΥΚΑΔΑ, 18.αι -
Από έγγραφο της 21ης Μαΐου 1766 των κατοίκων του χωριού Πόρος που
περιγράφει την καταστροφή που προκάλεσε μια δυνατή καταιγίδα.
Απάνω στη Σαμαριά είναι παλιά χώρα των ελλήνων. Εδακεί ετελειώσαν οι
Ελλήνοι. Και λέγουνε οπώς έχει εκεί θησαυρό, όμως δεν εβρέθηκε.
ΚΡΗΤΗ (ΣΦΑΚΙΑ), 19. αι.
Μια γριά Αντριώτισσα που ήξερε παλιές ιστορίες μάς είπε πως οι γενιές των
ανθρώπων ήταν τέσσερις. Πρώτα έζησαν οι Δράκοι, έπειτα οι αλλόπιστοι Έλληνες,
ύστερα οι Βενετσιάνοι και ύστερα οι Τούρκοι.
ΑΝΔΡΟΣ, 19. αι.
Η Μονοβύζα ήταν από τη γενιά των Ελλένηδων. Είχε ένα βυζί μοναχά, που το
έρριχνε στην πλάτη, γιατί ήταν πολύ μεγάλο και σβαρίζουνταν. Κατοίκαε στο
παλάτι της στη Γκρίκα.
ΗΠΕΙΡΟΣ (ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ), 20. αι. –
σβαροίζουνταν = σέρνονταν πάνω στο χώμα.
Γκρίκα: χωριό της Θεσπρωτίας.

81
 Οι Έλληνες χαθήκαν όλοι όταν κάποτ' έπεσε πείνα μεγάλη στη γη. Τότε καθένας
τους έπαιρνε λίγες τροφές και έμπαινε στον τάφο του, για να βρεθεί θαμμένος,
όταν οι τροφές του θα τελείωναν και θα πέθαινε.
ΚΡΗΤΗ, ΣΦΑΚΙΑ, 20 αι.

Μερικά από τα σχόλια του Κακριδή:

"Ο λαός δε θεωρούσε τον εαυτό του Έλληνα, αφού στους Έλληνες έδινε υπερφυσικές
δυνάμεις και τοποθετούσε την ακμή τους ακόμα και πριν τον Αδάμ. Και όταν όμως ο
Κορνάρος, στον 17ο ακόμα αιώνα, ανοίγει την ιστορία του Ερωτόκριτου και της
Αρετούσας με τους στίχους(Ι, 19κ.):
Τσι περαζόμενους καιρούς που οι Έλληνες όριζα
κι οπού δεν είχε η πίστη ντως θεμέλιο μηδέ ρίζα,,
μας δηλώνει έμμεσα αλλά απαρεξήγητα, πως ούτε τον εαυτό του ούτε τους συγχρόνους
του τούς λογάριαζε Έλληνες."

[ τα παραπάνω αποσπάσματα, λήφθηκαν από το βιβλίο του «οι αρχαίοι Έλληνες

στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση» , αναδημοσίευση μεγάλου τμήματος του έργου
αυτού θα βρείτε στην σελίδα : http://www.geocities.com/porta_aurea/kakridis.html ]

Η λέξη Έλληνας απέκτησε τη σημασία του μη Χριστιανού. Οι Χριστιανοί

Ρωμαίοι ξεχώριζαν εαυτούς από τους πολυθεϊστές (αποκαλώντας τους Έλληνες), και
από τους Ιουδαίους. π.χ., διαβάζουμε στον Φιλοστόργιο 4ο-5ο αι. μ.Χ. περί ενός
Ίωνος που ήταν Έλλην κατά τη δόξαν. Αν το Έλλην είχε εθνολογική σημασία, τότε
το Ίων θα αρκούσε να τον προσδιορίσει ως Έλληνα. "Ούτος μεν Ίων ην το γένος,
Έλλην δε την δόξαν" (12, απ. 3, 15) Σε άλλο απόσπασμα έχουμε ένα Γότθο ο οποίος
επίσης ήταν Έλλην, όχι βέβαια λόγω καταγωγής αλλά λόγω της δόξας του "Πέμπεται
στρατηγός κατ' αυτού Φραυίτας, Γότθος μεν το γένος, Έλλην δε την δόξαν, πιστός δ'
ουν Ρωμαίοις" (11, απ. 8, 39-41)
Ο Θεοδωρέτος από την ίδια εποχή αναφέρεται στον Πλούταρχο, λέγοντας πως (
Graecarum affectionum curatio. Βιβλ. 10, 5, 3). "αλλ' Έλλην και το γένος και την
γλώσσαν, και μέντοι και ταις Ελληνικαίς δόξαις..." . Παρατηρούμε διαφοροποίηση της
καταγωγής (γένος), της γλώσσας, και της πιστης.
Ο Μ Φώτιος κατά τον 9ο αιώνα επίσης μας διαφωτίζει: (Bibliotheca. Κώδιξ 80
Bekker σελ. 56b, 12-14) "εκ των προς Αίγυπτον Θηβών το γένος έχων, ..., Έλλην την
Θρησκείαν".
Οι Ελληνόφωνοι λοιπόν της ύστερης αρχαιότητας οι οποίοι απεκάλουσαν τους
εαυτούς τούς Ρωμαίους, ήξεραν πως μερικοί απ'αυτούς ήταν Έλληνες ως προς το
γένος, ενώ άλλοι ήταν κάτι άλλο ως προς το γένος, και ήξεραν πως μερικοί απ'αυτούς
ήταν Έλληνες κατά τις θρησκευτικές τους αντιλήψεις ενώ άλλοι ήταν Χριστιανοί.
Εμείς οι σύγχρονοι είμαστε Έλληνες ως προς τη γλώσσα, Ρωμαίοι ως προς το γένος
(αφού καταγόμαστε από ανθρώπους που απεκαλούσαν εαυτούς Ρωμαίους) και
διαφόρων θρησκειών ως προς τη δόξα.
Κανείς δεν λέει σοβαρά να καταργήσουμε το όνομα «Ελληνας». Πλέον, είναι
συνώνυμο με το «Ρωμηός» το έχουμε συνηθίσει και ας μας έλεγαν

82
«Ρωμαίους»/«Ρωμηούς» για περίπου 1.500 χρόνια (περισσότερα δηλ, απο το
«Έλληνας» το οποίο διαδόθηκε ευρέως μετά τον 6ο αι. π.Χ.) Πρέπει , όμως, να
επαναφέρουμε ΚΑΙ το «Ρωμηός», παράλληλα, όπως ίσχυε και παλαιώτερα, και να
διδάξουμε τα παιδιά μας την αλήθεια σχετικά με την Μακεδονία, την Ρωμανία, και την
ΑΝΥΠΑΡΚΤΗ «Βυζαντινή» αυτοκρατορία. Ας μην κάνουμε για μία φορά το χατήρι
των ξένων. Εκείνοι υπηρετούν άξια τα δικά τους συμφέροντα, όχι τα δικά μας. Τα
ονόματα αυτά είναι δικά μας και έχουμε κάθε δικαίωμα να το κάνουμε. Η δε
«κατάκτηση» μας από τους Έλληνες Ρωμαίους, πρέπει να εορτάζεται ως η στιγμή
ενοποίησης του Λαού μας.

«Η ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ»
Η Ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζιαιρη του κόσμου,
κανένας δεν εβρέθηκεν για να την-ι-ξηλείψη,
κανένας, γιατί σιέπει την που τάψη ο Θεός μου.
Η Ρωμιοσύνη εν να χαθή, όντας ο κόσμος λείψη!
Β. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
ΕΘΝΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

83
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΩΜΑΝΙΔΗΣ

Α.)
ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ Π. ΙΩΑΝΝΗ ΡΩΜΑΝΙΔΗ
ΤΟΥ ΠΡΩΤ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΕΤΑΛΛΗΝOΥ

Ένας από τους μεγαλύτερους ορθόδοξους θεολόγους του 20ου αιώνα και
ανακαινιστής της θεολογίας μας, με την επιστροφή της στην γνησιότητα της
αγιοπατερικής παραδόσεως, ο Πρωτοπρεσβύτερος π. Ιωάννης Ρωμανίδης,
προπέμφθηκε από όλους μας, φίλους, συνεργάτες και μαθητές του, στην αιώνια και
αληθινή Πατρίδα μας. (…)
Ο ίδιος ο εκλιπών έχει σημειώσει σε μία από τις σπάνιες αυτοπαρουσιάσεις του τα
εξής:
«Οι γονείς μου ήσαν από την Ρωμαϊκή Καστρόπολιν της Αραβησσού της
Καππαδοκίας, οπού γεννήθηκε ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Μαυρίκιος (582 - 602),
ο οποίος διόρισε ως Πάπα της Ρώμης τον Άγιον Γρηγόριο τον Μέγα (590-604)
και ο οποίος με την σειράν του διόρισε ως πρώτον αρχιεπίσκοπο του
Καντέρπουρι τον Αυγουστίνο (597-604). Γεννήθηκα εις τον Πειραιά, τας
2.3.1927. Έφυγα από την Ελλάδα και μετανάστευσα στην Αμερική, στις 15
Μαΐου 1927 (σε ηλικία 72 ήμερων), με τους γονείς μου και μεγάλωσα εις την
πόλιν της Νέας Υόρκης στο Μανχάταν στην 46ην οδόν μεταξύ της 2ας και της
3ης Λεωφόρου.
Είμαι απόφοιτος του Ελληνικού Κολεγίου Μπρούκλαϊν, Μασαχουσέτης, της
Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Γέηλ, Διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής
84
 του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, της Φιλοσοφικής Σχολής
του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ (School of Arts and Sciences). Ομότιμος
Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου στην
Θεσσαλονίκη και Επισκέπτης Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αγίου
Ιωάννου Δαμασκηνού του Πανεπιστημίου Μπαλαμάντ, του Λιβάνου από το
1970.»
Θα προσθέσουμε σ' αυτά ότι σπούδασε ακόμη στο Ρωσικό Σεμινάριο του Αγίου
Βλαδίμηρου της Νέας Υόρκης, στο επίσης Ρωσικό Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου στο
Παρίσι και στο Μόναχο της Γερμανίας. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος το 1951 και
έκτοτε διακόνησε ως εφημέριος σε διάφορες ενορίες των ΗΠΑ. Μεταξύ των ετών
1958 και 1965 υπηρέτησε ως καθηγητής στην Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού,
παραιτήθηκε όμως το 1965, διαμαρτυρόμενος δια την απομάκρυνση του π. Γεωργίου
Φλορόφσκι από την Σχολή.
Η εκλογή του για την Έδρα της Δογματικής στην Θεολογική Σχολή του
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έγινε στις 12 Ιουνίου 1968, αλλά δεν διωρίζετο, διότι
κατηγορείτο ως «κομμουνιστής»! Τελικά ο διορισμός του έγινε το 1970. Το 1984, δια
προσωπικούς λόγους παραιτήθη με πλήρη σύνταξη, αλλά δεν εθεωρήθη καλό να του
απονεμηθεί ο τίτλος του Ομότιμου, κάτι που έρχεται να αποκαλύψει και τις
δυσλειτουργίες της θεολογικής συντροφιάς μας.

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Έχει συγγράψει πλήθος μελετών, πολλές από τις όποιες είναι ακόμη ανέκδοτες και
πρέπει να συνεκδοθούν εις σειράν τόμων. Τα κατάλοιπά του είναι ανάγκη να
ασφαλισθούν διότι έχουν πολλά να προσφέρουν και αποκαλύψουν. Η διδακτορική του
διατριβή περί του Προπατορικού Αμαρτήματος κυριολεκτικά επαναστατική, άνοιξε
νέους δρόμους στη θεολογία μας, ακολούθησαν δε τα βιβλία του για την Ρωμιοσύνη,
που είχαν την ίδια σημασία, για τον χώρο της Ιστορίας. Και των δύο αυτών χώρων, την
έρευνα και κατανόηση, ανανέωσε ο π. Ιωάννης.
Το έργο και η προσφορά του στην επιστήμη έχουν διερευνηθεί συστηματικά στη
διδακτορική διατριβή του Andrew Sopko, «Prophet of Roman Orthodoxy – The
Theology of John Romanides» Canada 1998.
Εξ ίσου όμως μεγάλη υπήρξε η συμβολή και η προσφορά του στην Εκκλησία μας με
την συμμετοχή του στους Θεολογικούς Διάλογους με Ετερόδοξους, ιδιαίτερα με τον
Αγγλικανισμό, αλλά και αλλόδοξους (Ιουδαϊσμό και Ισλάμ). Το γεγονός δε, ότι
μητρική του γλώσσα ήταν η αμερικανική (αγγλική), του εξασφάλιζε την άνεση που
χρειαζόταν, για να αναπτύσσει με κάθε ακρίβεια τις θέσεις της Εκκλησίας μας. Στο
Διάλογο με την Παγκόσμια Λουθηρανική Ομοσπονδία (1978 κ.ε.) είχα την ευκαιρία να
τον γνωρίσω βαθύτερα, να συνδεθώ μαζί του με ισχυρά φιλία και το κυριότερο δι' εμέ,
να γίνω πραγματικά μαθητής του, πέρα από την πολυετή και συνεχή μελέτη των έργων
του. Στους Διάλογους αυτούς εφαίνετο η ευρεία γνώση του στην πατερική παράδοση,
αλλά και των παραχαράξεών της, στην Ανατολή και τη Δύση, κατ' εξοχήν δε η γνώση
της Θεολογίας του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ακρογωνιαίου λίθου της ορθοδόξου
παραδόσεως

85
 Ο π. Ιωάννης υποστήριζε την σχέση θεολογίας και αγιοπνευματικής εμπειρίας και
τους σταθμούς της πνευματικής πορείας των Αγίων: κάθαρσις - φωτισμός - θέωσις, ως
προϋπόθεση των Οικουμενικών Συνόδων και της αυθεντικής αποδοχής των, κάτι που
έχει χαθεί στη Δύση, αλλά και στη δυτικίζουσα δική μας θεολογική σκέψη. Η στροφή
αυτή στην πατερικότητα, ως εκκλησιαστική γνησιότητα, συνέχισε και συνεπλήρωσε
την ανάλογη κίνηση του π. Γεωργίου Φλορόφσκι, την πορεία του οποίου ακολούθησε
στον οικουμενικό Διάλογο, θεωρούμενος και αυτός συχνά ενοχλητικός και όχι εύκολος
συνομιλητής. Κάποτε θα γράφουν αυτά όλα, για να φανεί η υπεροχικότητα του
εκλιπόντος, αλλά και η αληθινή συμβολή του στην διεθνή και οικουμενική παρουσία
της Ορθοδοξίας, έστω και αν συχνά έμενε μόνος...

ΕΠΟΧΗ ΠΡΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΡΩΜΑΝΙΔΗ

Θεωρώντας το θεολογικό του έργο, διδακτικό, συγγραφικό, και αγωνιστικό,
αναγκαζόμεθα εκ των πραγμάτων να κάνουμε λόγο, για εποχή προ και μετά τον π.
Ρωμανίδη. Διότι έφερε αληθινή τομή και ρήξη με το σχολαστικό παρελθόν μας, που
λειτουργούσε ως βαβυλώνιος αιχμαλωσία στη θεολογία μας. Η διατριβή του σφράγισε
αποφασιστικά αυτή την αναγεννητική πορεία, σε σημείο, που και αυτοί οι για
διαφόρους λόγους επικριτές ή ιδεολογικά αντίπαλοι του να προδίδουν στα γραπτά τους
την επιρροή του π. Ιωάννου στη θεολογική τους σκέψη. Συγκεκριμένα, ο π. Ιωάννης:
α) Επανέφερε στον ακαδημαϊκό θεολογικό χώρο την προτεραιότητα της πατερικής
εμπειρικής θεολογήσεως, παραμερίζοντας τον διανοητικό - στοχαστικό -
μεταφυσικό τρόπο θεολογήσεως,
β) Συνέδεσε την ακαδημαϊκή θεολογία με την λατρεία και την φιλοκαλική
παράδοση, καταδεικνύοντας την αλληλοπεριχώρηση θεολογίας και πνευματικής
ζωής και τον ποιμαντικό - θεραπευτικό χαρακτήρα της δογματικής θεολογίας.
γ) Διείδε και υιοθέτησε στη θεολογική μέθοδο τον στενό σύνδεσμο δόγματος και
ιστορίας και γι' αυτό μπόρεσε να κατανοήσει όσο λίγοι την αλλοτρίωση και πτώση
της θεολογίας στη Δυτική Ευρώπη, που επήλθε με την φραγκική κατάκτηση και
επιβολή. Η καλή γνώση της ιστορίας, εξ αλλού, Φραγκοσύνης και Ρωμιοσύνης
(προοριζόταν για καθηγητής της Ιστορίας στο Γέηλ) τον βοήθησε να διαπιστώσει
και αναλύσει τη διαμετρική διαφορά Φράγκικου και Ρωμαίικου πολιτισμού,
εισάγοντας ρωμαίικα κλειδιά στη διερεύνηση της ιστορίας και του πολιτισμού
μας.
δ) Βοήθησε, έτσι, την πληρέστερη έρευνα και του Ελληνισμού, έξω από τις
κατασκευασμένες δυτικές θέσεις, με την ορθή - ως απόλυτα τεκμηριωμένη -
χρήση των ιστορικών μας ονομάτων, της σημασίας και δυναμικής τους στην
Ιστορική μας πορεία.

ΟΙ ΕΤΕΡΟΔΟΞΟΙ
Είναι γεγονός, ότι οι ετερόδοξοι ανεγνώριζαν περισσότερο από μας την
προσωπικότητα του π. Ιωάννου και τη σημασία του για την Ορθοδοξία Εθεωρείτο ο
καλύτερος ορθόδοξος ερευνητής του ιερού Αυγουστίνου, που βοηθούσε και τη
δυτική θεολογία στην κατανόηση του, χαρακτηρίσθηκε δε «ο μεγαλύτερος σίγουρα
των εν ζωή Ορθοδόξων θεολόγων, του οποίου τα συγγράμματα αποτελούν κριτική

86
μελέτη του έργου του Αυγουστίνου υπό το φως της πατερικής Θεολογίας». Πρέπει δε
να λεχθεί, ότι στον π. Ιωάννη οφείλεται η σπουδαία επισήμανση, ότι η διδασκαλία του
Βαρλαάμ του Καλαβρού, για τις θεοπτικές εμπειρίες των προφητών ως «φαινομένων
φυσικών, γινομένων και απογινομένων» ανάγεται στο Περί Τριάδος έργο του ι.
Αυγουστίνου.
Σεβαστέ και αγαπημένε π. Ιωάννη, οι φίλοι, συνεργάτες και συνόμιλοί σου, σου
εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας, για όσα με την χάρη του Θεού μας έδωσες. Οι
χιλιάδες των αμέσων η έμμεσων μαθητών σου επίσης. Κρατούμε την θεολογική
παρακαταθήκη σου ως βακτηρία στο σκοτάδι, που εξαπλώνει παντού ο υπολογισμός, η
αγνοία, η αδιαφορία και το συμφέρον. Μας συνέδεσες με την πατερικότητα στο χώρο
της ακαδημαϊκής θεολογίας, παραπέμποντας συνεχώς στη λατρεία και την άσκηση,
όπου καλλιεργείται η αληθινή θεολογία. Σε ευχαριστούμε!

Αιωνία σου η μνήμη και καλή αντάμωση στο ουράνιο θυσιαστήριο, Συνάδελφε και
Συλλειτουργέ, πεφιλημένε.

Β.)
ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ Π. ΙΩΑΝΝΗ ΡΩΜΑΝΙΔΗ
ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΥ

Στήν παρούσα εξόδιο ακολουθία εκπροσωπώ τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο

Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλο, ο οποίος, παρά την επιθυμία του, δεν
κατέστη δυνατόν να παρευρίσκεται ανάμεσά μας, και μεταφέρω τις ευχές του για την
ανάπαυση της ψυχής του αειμνήστου π. Ιωάννη Ρωμανίδη, ο οποίος προσέφερε
μεγάλες υπηρεσίες στην Εκκλησία της Ελλάδος με την συμμετοχή του σε
διορθοδόξους και διαχριστιανικούς διαλόγους και συναντήσεις.
Συγχρόνως παρευρίσκομαι και ως Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου,
διότι τα τελευταία χρόνια ο αείμνηστος π. Ιωάννης είχε λάβει απολυτήριο από την Ιερά
Αρχιεπισκοπή Αμερικής, όπου υπηρετούσε, και συγκαταλεγόταν στο ιερατικό
δυναμικό της Ιεράς Μητροπόλεώς μου.
Μέ τις δύο αυτές ιδιότητες αισθάνομαι πολύ έντονα το βαρύτατο έργο να
αποχαιρετήσω κατά την εξόδιο ακολουθία τον αείμνηστο Καθηγητή των Θεολογικών
Σχολών, δάσκαλο της πνευματικής ζωής, εκφραστή της ορθοδόξου ησυχαστικής
παραδόσεως, αγαπητό μου Κληρικό, πατέρα Ιωάννη Ρωμανίδη. Όμως θα κάνω
κουράγιο να ολοκληρώσω τον αποχαιρετισμό μου.
Ο αείμνηστος πατήρ Ιωάννης Ρωμανίδης δεν ήταν συνηθισμένη προσωπικότητα.
Συνάδελφοί του θα σκιαγραφήσουν το συγγραφικό και διδασκαλικό του έργο. Όμως
εκείνο που μπορώ να υπογραμμίσω είναι ότι ήταν σοβαρός ερευνητής και επιστήμων,
γνώστης και διδάσκαλος της Ορθοδόξου Παραδόσεως, που συνετέλεσε πολύ στην
αναγέννηση των θεολογικών γραμμάτων, αλλά κυρίως και προπαντός ήταν ευαίσθητος
άνθρωπος. Είχε αφιερωθή ψυχή τε και σώματι στο βάθος της Ρωμηοσύνης, που γι’

87
αυτόν ήταν η ουσία της γνησίας πνευματικότητος που απαλλάσσει τον άνθρωπο από
την φιλαυτία, την ευδαιμονία και τις εκδηλώσεις του πεπτωκότος ανθρώπου.
Πραγματοποίησε ένα μεγάλο εκκλησιαστικό, θεολογικό και εθνικό έργο.
Εκπροσώπησε την Ορθόδοξη Θεολογία στην Αμερική, στις Θεολογικές Σχολές στον
Λίβανο, την Δαμασκό, την Ευρώπη, σε Συνέδρια, σε Διαλόγους, ως εκπρόσωπος του
Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος, σε αίθουσες κλπ. Όλοι
άκουγαν έναν πρωτότυπο και συγχρόνως παραδοσιακό θεολόγο. Ελπίζω το μεγάλο
του έργο, το οποίο παραγνωριζόταν από μερικούς όσο ζούσε, να εκτιμηθή τώρα
μετά την κοίμησή του.
Θά ήθελα αυτήν την στιγμή να υπογραμμίσω δύο σημεία τα οποία κατά την
γνώμη μου είναι ενδιαφέροντα.
Τό πρώτο είναι μιά επιστολή που απέστειλε το έτος 1958, πρίν 43 χρόνια, νεαρός
τότε θεολόγος, στον μοναχό π. Θεόκλητο Διονυσιάτη, στην οποία μεταξύ των άλλων
του έγραφε:
«Λυπούμαι πολύ που δεν θα εορτάσωμεν εφέτος το Πάσχα μαζί. Ο νούς μου
ευρίσκεται πάντοτε εις το Άγιον Όρος και με κάθε ευκαιρίαν προσπαθώ να διαφωτίσω
τούς γνωστούς μου περί αυτού... Θά ήθελα πολύ να αλληλογραφώμεν. Νομίζω ότι θα
λυπηθή ο διάβολος που δεν μάς αρέσει ο χριστιανισμός που προωθεί, αλλά τί να γίνη;
Δέν ημπορεί κανείς να αρέση εις αυτόν όταν θέλη να αρέση εις τον Θεόν».
Καί ο π. Θεόκλητος Διονυσιάτης, σχολιάζοντας την επιστολή του αυτή έγραψε:
«Ο καλός μου φίλος και ευλαβέστατος Πρεσβύτερος Ι. Ρωμανίδης, δεν είναι θεολόγος
της σειράς. Τήν Ορθοδοξίαν την έμαθε σε δύο-τρία Πανεπιστήμια και με την βοήθειαν
της ασκήσεως που φωτίζει την ψυχήν. Κάτοχος 4 γλωσσών με βαθυτάτην
επιστημονικήν αρτίωσιν... Είναι κυριολεκτικώς καλόγηρος, τρεφόμενος από τούς
αγίους Πατέρας και με την αγίαν λειτουργικήν ζωήν της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υμνών
τον Θεόν "επτάκις της ημέρας"» (Αθωνικά Άνθη).
Ο αείμνηστος π. Ιωάννης Ρωμανίδης, εκπονώντας την διδακτορική του διατριβή,
ήλθε σε επαφή με μοναχούς που ζούσαν την νοερά προσευχή και μάθαινε τα μυστικά
της, την σχέση του νοός με την καρδιά. Επισκεπτόταν το Άγιον Όρος, και απέκτησε
την βεβαιότητα των θεμελίων της πνευματικής ζωής, γι’ αυτό και στα κείμενά του
μιλούσε συνεχώς για τα κλειδιά της Ορθοδόξου Παραδόσεως που είναι η κάθαρση, ο
φωτισμός και η θέωση. Τό βιβλίο της δογματικής του είναι πρότυπο ορθοδόξου
θεολογίας, ώστε ένας αγιορείτης να πή ότι είναι το καλύτερο εγχειρίδιο ορθοδόξου
δογματικής, επειδή συνέδεε την θεολογία με την ορθόδοξη ησυχία.
Τό δεύτερο σημείο που θα ήθελα να υπογραμμίσω είναι τα όσα έχει γράψει στην
διδακτορική του διατριβή περί του θανάτου. Ο θάνατος είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας
και η υπέρβαση του θανάτου γίνεται με την εν Χριστώ αναγέννηση του ανθρώπου.
Γράφει χαρακτηριστικά:
«Επειδή οι Έλληνες Πατέρες ανέκαθεν εδίδασκον ότι ο Θεός δεν εποίησεν τον
θάνατον, συνέδεον δέ στενώς τάς εννοίας θάνατος, σατανάς και αμαρτία, η ευσέβεια
της Ορθοδοξίας είχε πάντοτε ηρωϊκόν και αγωνιστικόν χαρακτήρα, επομένη τοίς
ίχνεσιν των Μαρτύρων και Ομολογητών, παρά τοίς οποίοις ο φόβος και η
οπισθοχώρησις πρό του θανάτου εσήμαινεν πτώσιν εις χείρας του σατανά και
αποκοπήν από της πίστεως. Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί αείποτε προσεπάθησαν να

88
καταπατήσουν το κέντρον του θανάτου και να αποκτήσουν την αμέριμνον ελευθερίαν.
Χαρακτηριστικόν της Ελληνικής Πατερικής Παραδόσεως είναι ο συνεχής αγών κατά
της τυραννίδος του θανάτου, του διαβόλου και της αμαρτίας διά της εν Χριστώ ζωής
της ανιδιοτελούς αγάπης» (Προπατορικόν αμάρτημα, σελ. 158).
Αυτά δίδασκε ο αείμνηστος π. Ιωάννης Ρωμανίδης. Καί έτσι έζησε, ιδιαιτέρως τον
τελευταίο καιρό που τον πλησίασα περισσότερο. Τόν επισκέφθηκα πρίν λίγους μήνες
στην εντατική του Νοσοκομείου, που έπασχε από σοβαρό καρδιακό πρόβλημα και
ήταν ήρεμος, διακατεχόταν από την αφοβία του θανάτου. Τό μόνο που τον
απασχολούσε ήταν η θεολογική και εκκλησιαστική ζωή στον τόπο μας. Τόν
επισκέφθηκα στο μικρό και απέριττο σπιτάκι του. Είχε απομακρυνθή τελείως από την
όλην εκκλησιαστική δραστηριότητα και ζούσε ήρεμα, ήσυχα, όπως ακριβώς άρχισε
την θεολογική του ζωή. Τό μόνο που έκανε ήταν να γράφη διάφορα κείμενα στον
ηλεκτρονικό υπολογιστή και να τα βάζη στην ιστοσελίδα του (romanity.org). Τά
βράδυα ξυπνούσε, άναβε τα κεράκια σε ένα μικρό μανουάλι και προσευχόταν με το
κομποσχοίνι. Ένας μεγάλος θεολόγος από ακαδημαϊκής πλευράς που προσευχόταν ως
μοναχός. Ο τρόπος αυτός της ζωής του μού θύμιζε λίγο τον κοσμοκαλόγερο
Παπαδιαμάντη. Απέφευγε συστηματικά την δημοσιότητα και ζούσε απλά, ταπεινά,
ησυχαστικά!
Προσεύχομαι στον Θεό να τον αναπαύση για τούς κόπους που κατέβαλε να
μεταδώση την Ορθοδοξία και να ζήση τα μυστικά της. Δέν είναι δυνατόν ο Θεός να
παρίδη πρόσωπα σάν τον αείμνηστο π. Ιωάννη, που φλεγόταν μέχρι τέλους της ζωής
του από τον ζήλο και την αγάπη για την ορθόδοξη ησυχαστική θεολογία και
παράδοση.
Εύχομαι ο Θεός να παρηγορή τούς συγγενείς του κατά σάρκα (την αδελφή του,
τις θυγατέρες του, τον ανηψιό του κ.ά.) και τούς συγγενείς του από πλευράς θεολογίας.
Γιατί ο αείμνηστος είχε πολλούς οικείους εν τή πίστει.
Σεβαστέ π. Ιωάννη,
Τόν τελευταίο καιρό εξέφραζες το παράπονο ότι ο κόπος σου πήγε χαμένος,
επειδή έβλεπες τα πράγματα να εξελίσσονται έξω από τα κριτήρια της Ορθοδόξου
Πατερικής Παραδόσεως που δίδασκες. Όμως τώρα θα γνωρίζης πολύ καλύτερα ότι η
δύναμη της πίστεως και ο αυθεντικός θεολογικός λόγος είναι ισχυρότερος από τα
πυρηνικά και χημικά όπλα και ότι ο σπόρος της αυθεντικής διδασκαλίας σου θα
καρπίση. Τό υποσχόμαστε και εμείς οι μαθητές σου, Επίσκοποι και Κληρικοί,
λαϊκοί και μοναχοί, όλος ο λαός του Θεού.
Σέ αποχαιρετούμε στην πορεία σου από τον κτιστό ναό στον άκτιστο ναό, από την
χειροποίητη σκηνή, στην αχειροποίητη σκηνή, όπως σού άρεσε να λέγης, με την
ελπίδα της αναστάσεως και της εκ νέου συναντήσεώς μας.

89
90
 ΠΗΓΕΣ
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ:
1) Ρωμηοσύνη: http://www.romanity.org
2) Aρχαιοπληξία : http://www.geocities.com/antipaganismos/arhaioplixia1.html
3) Ηλεκτρονικό περιοδικό «Αντίβαρο» : http://www.antibaro.gr
4) Μέγα Ρεύμα: http://www.megarevma.net/
5) Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας (ΟΟΔΕ): http://www.oodegr.com
6) Ο Απολογητής: http://www.apologitis.com/

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ , ΡΩΜΑΝΙΑ, ΡΟΥΜΕΛΗ. Π. Ι ΡΩΜΑΝΙΔΗ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π. ΠΟΥΡΝΑΡΑ,
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
2) «ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ Η ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ» ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ, ΕΚΔ. ΙΕΡΑΣ
ΜΟΝΗΣ ΓΕΝΕΘΛΙΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
3) «ΓΕΝΝΗΜΑ ΚΑΙ ΘΡΕΜΑ ΡΩΜΗΟΙ», ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΑΙ ΆΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ
Κ. ΙΕΡΟΘΕΟΥ
4) «ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΜΑΧΟΜΕΝΟΣ», Π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Δ. ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΝΟΣ
5) «ΣΟΥΛΙ ΚΑΙ ΣΟΥΛΙΩΤΕΣ», ΕΚΔΟΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ.
6) ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΈΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΑΕ
7) ΠΕΡ. “ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑ” , ΕΦ. «ΈΘΝΟΣ» 21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2003, ΤΕΥΧΟΣ 84
8) OBOLENSKY DIMITRI, «Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑ», ΔΥΟ ΤΟΜΟΙ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΕΒΡΕΜΕΣ, ΒΑΝΙΑΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 1991.
9) THEA ROMA: THE WORSHIP OF THE GODDESS ROME IN THE GREEK WORLD» ,
GOTTINGEN: VANDENHOECK & RUPRECHT, 1975
10) J. ΤΟYNBEE, A STUDY OF HISTORY, LONDON, 1962, ΣΕΛ. 408
11) ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ BRITANNICA
12) MICHAEL VENTRIS & JOHN CHADWICK, "DOCUMENTS IN MYCENAEAN GREEK.
THREE HUNDRED SELECTED TABLETS FROM KNOSSOS, PYLOS AND MYCENAE WITH
COMMENTARY AND VOCABULARY" SECOND ED. (C AMBRIDGE 1973)
13) L. MORETTI, INSCRIPTIONES GRAECAE URBIS ROMAE. ROME, 1968-1979.
14) «ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ - ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» (EΚΔ. TΡΟΧΑΛΙΑ)
15) ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ , ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΚΔΟΣΗ –
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΑΝΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
16) J.J. NORWICH, «ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ», ΕΚΔ ΓΚΟΒΟΣΤΗ, Δ’ ΕΚΔΟΣΗ
,1997
17) ΡΑΝΣΙΜΑΝ ΣΤΗΒΕΝ, «ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ», ΑΘΗΝΑ, 1979
18) «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ», F. GREGOROVIUS
19) LORENZ GYOMOREY , «Η ΔΥΣΗ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ», ΕΚΔ. ΠΑΠΑΖΗΣΗ
20) ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ, ΣΥΜΠΟΣΙΟ, ΠΑΡΙΣΙ, MAISON DE L' EUROPE, ΕΚΔ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ

91
21) ΣΤΡ. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ «ΟΡΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΑΜΑΤΑ», ΑΘΗΝΑ 1983
22) ΣΤΡ. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ «ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ»
23) Θ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ, «ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ», ΕΚΔ. ΑΦΩΝ ΤΟΛΙΔΗ
24) "EΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ", ΤΟΥ I. ΔΡΑΓΟΥΜΗ, ΕΚΔ. ΦΙΛΟΜΥΘΟΣ
25) ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ, «ΌΣΟΙ ΖΩΝΤΑΝΟΙ».
26) Π. ΜΠΡΑΟΥΝ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΎΣΤΕΡΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ, 150-750 Μ.Χ., ΕΚΔ.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
27) LIUTPRANDUS, «RELATIO DE LEGATIONE CONSTANTINOPOLITANA», ΕΚΔ. BECKER,
ΑΝΝΟΒΕΡΟ-ΛΕΙΨΙΑ, 1915
28) "ΕΠΟΜΕΝΟΙ ΤΟΙΣ ΘΕΙΟΙΣ ΠΑΤΡΑΣΙ, ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ
“ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ”, ΕΚΔ. ΒΡΥΕΝΝΙΟΣ, ΘΕΣ/ ΚΗ 1997
29) 3Η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1844 ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ,ΠΡΑΚΤΙΚΑ, ΑΘΗΝΑ, ΒΑΣΙΛΙΚΟ
ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ, 1843 - 1844
30) ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «CORPUS, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ»
31) ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ»
32) ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ»
33) ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΑΡΔΗΝ»

92
Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΣΤΟΥΣ ΠΕΡΙΣΟΤΕΡΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΜΑΣ.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ
 Η Ρώμη πρώτη έκανε πράξη το οικουμενικό ελληνιστικό όραμα του Μ. Αλεξάνδρου.
 Τα σχέδια της δύσης κατά του Ρωμαίικου και Μακεδονικού πολιτισμού.
 Δεν υπήρξε ποτέ καμία «βυζαντινή» Αυτοκρατορία. Ήταν Ρωμαιϊκή και Ελληνική!
 Η ιστορική απάτη του 1562. Πως συνέβη και ξεχάσαμε την ιστορία μας;

Για μας ήταν άλλο πράγμα ο πόλεμος

για την πίστη του Χριστού
και για την ψυχή του ανθρώπου
καθισμένη στα γόνατα της Υπερμάχου
Στρατηγού
πού είχε στα μάτια ψηφιδωτό
τον καημό της Ρωμησύνης
εκείνου του πελάγου τον καημό
σαν ήβρε το ζύγιασμα της καλωσύνης
Γ. ΣΕΦΕΡΗ

«Αγάπη σημαίνει κένωση (ταπείνωση),

αυτοπαραίτηση από τις δυνάμεις του «εγώ», Ρωμηός σκουτάτος του 7ου
υπέρβαση του εαυτού μας. Σημαίνει την αιώνα. Φέρει κυρτή στρογγυλή
τέχνη του να δίνεις και όχι να παίρνεις, να ασπίδα και έχει το δόρυ σε
κερδίζεις την ζωή, δίνοντάς την για τους ψηλή λαβή, όπως οι αρχαίοι
άλλους, να πέφτεις άπειρες φορές Έλληνες οπλίτες.
καθημερινά στην φωτιά για την αγάπη των
ανθρώπων κι όμως να μην χορταίνεις απ’ "ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ Μ ΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ -
αυτή σου την προσφορά» ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ 490-630
ΆΓΙΟΣ ΙΣΑΑΚ Ο ΣΥΡΟΣ , 6ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ Μ.Χ.",ΤΕΥΧΟΣ 8, ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ
ΡΩΜΗΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ, ΣΕΛ. 8

93