Τα 75α γενέθλια του Δαλάι Λάμα έδωσαν την αφορμή στο Πεκίνο να επαναλάβει την απειλή ότι ο επόμενος πνευματικός ηγέτης του Θιβέτ θα είναι «κόκκινος», διορισμένος από το ΚΚΚ. Η ώρα για τη διαδοχή του εξόριστου
ηγέτη των Θιβετιανών πλησιάζει. Η υγεία του έχει επιβαρυνθείκαι κανένας δεν γνωρίζει αν η επιλογή θα γίνει τελικά με βάση την πρακτική των βουδιστών μοναχών ή αν το κομμουνιστικό καθεστώς της Κίνας θα επιβάλει τον δικό του εκλεκτό, τερματίζοντας απότομα μια παράδοση αιώνων. Η Κίνα ρίχνει άφθονο
χρήμα στο Θιβέτ τα τελευταία χρόνια για να βοηθήσει την ανάπτυξη, αλλά δεν έχει κερδίσει τις καρδιές κατοίκων και βουδιστών μοναχών, που με την πρώτη ευκαιρία είναι έτοιμοι να βγουν στους δρόμους, όπως έκαναν στις αιματηρές εξεγέρσειςπριν από δύο χρόνια.
Oσο καλοί ήταν οι οιωνοί στην επιλογή του Δαλάι Λάμα τη δεκαετία του ΄30 τόσο κακοί είναι σήμερα που πλησιάζει η διαδοχή του. Ο πνευματικός ηγέτης του Θιβέτ γιόρτασε την περασμένη εβδομάδα τα 75α γενέθλιά του στην Νταραμσάλα της Βόρειας Ινδίας, όπου ζει εξόριστος, και, με την ευκαιρία, το Πεκίνο πολλαπλασίασε τις απειλές ότι τον επόμενο Δαλάι Λάμα θα τον επιλέξουν οι κινεζικές αρχές- με βάση το συμφέρον τους- και όχι οι θιβετιανοί μοναχοί με βάση τους οιωνούς όπως συνέβαινε ως σήμερα. Το Θιβέτ είναι άτυχο. Εχει αντίπαλο τον Κόκκινο Δράκο, την πανίσχυρη Κίνα: όλοι το αγαπούν, αλλά κανείς δεν έχει αναγνωρίσει την εξόριστη κυβέρνησή του.
Είναι αυτός ο Δαλάι Λάμα ο τελευταίος; Ο εξόριστος ηγέτης των Θιβετιανών προσπαθεί να περισώσει ό,τι μπορεί από τη Σκεπή του Κόσμου προτού γκρεμιστεί το Θιβέτ υπό το βάρος της γιγάντιας Κίνας. Η σημερινή Λάσα, η πρωτεύουσα, δεν έχει καμία σχέση με τη Λάσα που εγκατέλειψε ο ίδιος το 1959, κυνηγημένος από τους Κινέζους που είχαν εισβάλει στο Θιβέτ 10 χρόνια νωρίτερα. Οι τουρίστες σχηματίζουν ουρά έξω από τα αξιοθέατα, μόνο που οι περισσότεροι είναι κινέζοι Χαν.
Η θιβετιανή κουλτούρα αλλοιώνεται πιο γρήγορα από όσο τρέχει η υπερταχεία που συνδέει τη Λάσα με την υπόλοιπη Κίνα. Ο τελευταίος στυλοβάτης του θιβετιανού πολιτισμού, οΔαλάι Λάμα, απειλείται και αυτός με «εξαφάνιση». Το Πεκίνο επιθυμεί διακαώς να εφαρμόσει στη διαδοχή του το μοντέλο που υιοθέτησε για την επιλογή του Παντσέν Λάμα, του δεύτερου τη τάξει στον θιβετιανό βουδισμό. Οι απεσταλμένοι του Δαλάι Λάμα επέλεξαν το 1995 τον Γκεντούν Τσοεκύι Νύιμα, διαβάζοντας προσεκτικά τα μηνύματα που έστελναν οι μπάλες από αλεύρι κριθαριού.
Η επιλογή τους «επικυρώθηκε» όταν είδαν ότι ο εξάχρονος, τότε, 11ος Παντσέν Λάμα έφερε στην πλάτη σημάδι με το σχήμα της ιερής λίμνης Λάμο Λάτσο. Ολα εξαιρετικά ευοίωνα- εκτός από τη διάθεση του Πεκίνου.
Αμέσως οι κινεζικές αρχές του Θιβέτ εμφάνισαν άλλον υποψήφιο, τον συνομήλικο Γκιαλτσέν Νόρμπο. Επικαλούμενες πρακτική που είχε εισαγάγει κινέζος αυτοκράτορας τον 18ο αιώνα έβαλαν τα δύο ονόματα σε χρυσό δοχείο και- ως εκ θαύματος!- αναδείχθηκε ο εκλεκτός τους. Ο επιλεγμένος των Θιβετιανών «εξαφανίστηκε» μαζί με την οικο- γένειά του- ο «μικρότερος πολιτικός κρατούμενος στον κόσμο», σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εκτοτε αγνοείται η τύχη του. Το Πεκίνο διαβεβαιώνει πως «είναι καλά και θέλει την ησυχία του».
Ο θεσμός του Δαλάι Λάμα δεν είναι τόσο παλαιός όσο θα πίστευαν οι περισσότεροι. Ο πρώτος γεννήθηκε το 1391 αλλά μόνο στον τρίτο, το 1543, καθιερώθηκε ο τίτλος- οι δύο πρώτοι τον έλαβαν μετά θάνατον.
Ο σημερινός πνευματικός ηγέτης των θιβετιανών βουδιστών είναι μόλις η 14η μετενσάρκωσή του. Και μάλλον το έχει πάρει απόφαση και ο ίδιος ότι είναι η τελευταία. Εχει δηλώσει επανειλημμένως ότι ο επόμενος Δαλάι Λάμα ενδεχομένως να εντοπιστεί εκτός Θιβέτ και πραγματοποιεί ενέργειες για να τον ορίσει προτού πεθάνει. Τονίζει ότι Δαλάι Λάμα θα υπάρχει όσο τον έχουν ανάγκη οι Θιβετιανοί και πως, αν αποφασίσουν να εκλέξουν τον ηγέτη τους, αυτός θα τους υποστηρίξει.
Το Θιβέτ, που έχει μέσο υψόμετρο 4.000 μέτρα, περιβάλλεται από αχλύ μυστηρίου επειδή υπήρξε εντελώς απομονωμένο ως τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν πάτησε το πόδι του ο πρώτος Δυτικός. Ηταν το θρυλικό «ΣανγκρίΛα», μια χώρα που έχει εξιδανικευτεί στη μορφή που είχε πριν από την κινεζική κατοχή.
Σήμερα οι Κινέζοι έχουν χαλαρώσει τους περιορισμούς στη λατρεία της βουδιστικής θρησκείας, οι φωτογραφίες όμως του Δαλάι Λάμα συνεχίζουν να απαγορεύονται. Οταν αυτός εκλείψει, το χειρότερο σενάριο είναι ένας εμφύλιος ανάμεσα στους Θιβετιανούς που επιθυμούν να συνεχιστεί η πολιτική της ειρηνικής «μέσης οδού» που ακολουθούσε ο Δαλάι Λάμα και σε εκείνους που θέλουν να πάρουν τα όπλα εναντίον των Κινέζων.
«Πώς θα γίνω βουδιστής»;
Η καθαρά τυπική διαδικασία είναι απλή. Οποιος επιθυμεί να γίνει βουδιστής,ζητεί «προστασία» από έναν Λάμα,δηλαδή δάσκαλο.Πραγματοποιείται τελετή στην οποία παρουσιάζονται εν συντομία ο Βούδας,η διδασκαλία του και η κοινότητα των βουδιστών.Στη συνέχεια τού δίνεται η προσωπική του άσκηση ή μελέτη.
«Στον βουδισμό υπάρχουν γενικές ασκήσεις συγκέντρωσης και χαλάρωσης καθώς και συγκεκριμένες ασκήσεις ανάλογα με τις επί μέρους ανάγκες και τα προβλήματα που θέλει να ξεπεράσει ο καθένας,όπως θυμό,προσκόλληση κ.ά.»εξηγεί η κυρία Καλομοίρη.
«Βουδιστής θεωρείται όποιος ασπάζεται τις βασικές αρχές- την αθεϊστική θρησκεία και το κάρμα-,αλλά το αν είσαι πραγματικά βουδιστής κρίνεται από τις πράξεις σου». Στον βουδισμό δεν ισχύει το πίστευε και μη ερεύνα. «Ερευνάς τα πάντα, τον εαυτό σου, ακόμη και τον ίδιο τον Δάσκαλο.Δεν παίρνουμε αναγκαστικά κατά γράμμα ό,τι λέει κάποιος Λάμα».
51 χρόνια μακριά από το Θιβέτ
Γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό στο Βορειοανατολικό Θιβέτ, σε μια κοιλάδα όπου έβοσκαν τα ζώα τους νομάδες. Η δική του ήταν μια από τις 20 οικογένειες που αψήφησαν τον απρόβλεπτο καιρό και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή για να καλλιεργήσουν κριθάρι και πατάτες.
Ο πατέρας του ήταν οξύθυμος «Θυμάμαι που κάποτε τράβηξα το μουστάκι του και έφαγα πολύ ξύλο» γράφει στην αυτοβιογραφία του «Ελευθερία στην εξορία». Η μητέρα του, «από τους πιο καλοσυνάτους ανθρώπους που γνώρισα», απέκτησε 16 παιδιά από τα οποία επέζησαν τα επτά.
Οταν ο Λάμο Τοντάπ (έτσι ονομαζόταν τότε) έγινε τριών ετών, η θιβετιανή κυβέρνηση έστειλε επιτροπή αναζήτησης της νέας μετενσάρκωσης του Δαλάι Λάμα που είχε πεθάνει το 1933. Τα σημάδια ήταν πολλά: το κεφάλι του νεκρού λάμα έστριψε μόνο του για να κοιτάξει βορειοανατολικά ενώ ένας μοναχός που διάβαζε τα νερά της ιερής λίμνης Λάμο Λάτσο είδε τα θιβετιανά γράμματα Α, Κα και Μα και στη συνέχεια ένα τρίπατο μο ναστήρι με μια τυρκουάζ και χρυσή σκεπή και ένα σπιτάκι με περίεργη υδρορρόη. Με βάση τα θεϊκά σημάδια εντόπισαν το σπίτι του μικρού Λάμο και ζήτησαν να φιλοξενηθούν χωρίς να αποκαλύψουν την ταυτότητά τους. Πέρασαν όλο το βράδυ παρατηρώντας το μικρό αγόρι.
Την επομένη έφυγαν για να επιστρέψουν λίγες ημέρες αργότερα ως επίσημη αντιπροσωπεία, φέρνοντας μαζί τους αντικείμενα που ανήκαν στον 13ο Λάμα και άλλα παρόμοια που δεν του ανήκαν.
Το αγόρι έτρεξε στα πρώτα, φωνάζοντας: «Είναι δικά μου, είναι δικά μου». Αυτό τούς έπεισε ότι είχαν εντοπίσει τη 14η μετενσάρκωση του Δαλάι Λάμα. Σε ηλικία πέντε ετών οδηγήθηκε στη Λάσα, πήρε το όνομα Τενζίν Γκιάτσο και άρχισε την εκπαίδευσή του σε μοναστήρι. «Από τότε έχω ξυρισμένο κεφάλι και φοράω τις ρόμπες του μοναχού» γράφει. Σε ηλικία 15 ετών έγινε ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης τριών εκατομμυρίων Θιβετιανών οι οποίοι αντιμετώπιζαν την απειλή πολέμου με την Κίνα.
Το Χόλιγουντ αγαπάει τους Λάμα
Ο Δαλάι Λάμα και το Θιβέτ εμπνέουν συχνά το Χόλιγουντ. Το «Κundun» του Μάρτιν Σκορσέζε αναφέρεται στη ζωή του Δαλάι Λάμα από την αναζήτηση για τη μετενσάρκωση του προκατόχου του ως τη φυγή του στην εξορία το 1959. Μάλιστα τον ρόλο του ενηλίκου Δαλάι Λάμα τον παίζει ένας μικρανιψιός του. Η ταινία κυκλοφόρησε το 1997, λίγους μήνες μετά το «Επτά χρόνια στο Θιβέτ» του Ζαν-Ζακ Ανό με πρωταγωνιστή τον Μπραντ Πιτ.
Η ταινία αυτή βασίζεται στην αυτοβιογραφία του αυστριακού ορειβάτη και πρώην αξιωματικού των Ες Ες Χάινριχ Χάρερ, ο οποίος έζησε στο Θιβέτ από το 1944 ως το 1951 και έγινε φίλος του Δαλάι Λάμα.
Εννοείται πως σε όσους αναμειγνύονται στις ταινίες αυτές έχει απαγορευτεί η είσοδος στην Κίνα.
Υπάρχει επίσης «Το κύπελλο» (1999) που αναφέρεται στην προσπάθεια των μοναχών θιβετιανού μοναστηριού στην Ινδία να βρουν τηλεόραση για την παρακολούθηση αγώνων του Μουντιάλ.
Ανάμεσα στους πιο διάσημους οπαδούς του Δαλάι Λάμα είναι ο Ρίτσαρντ Γκιρ, ο Στίβεν Σίγκαλ, ο Κιάνου Ριβς, η Γκόλντι Χον και ο Ορλάντο Μπλουμ. Βουδιστής-χριστιανός δηλώνει ο διάσημος παραγωγός Τζορτζ Λούκας. Στον βουδισμό έχουν επίσης στραφεί ο ιταλός ποδοσφαιριστής Ρομπέρτο Μπάτζιο και ο γερμανός συνάδελφός του Μεμέτ Σολ, η τραγουδίστρια Τίνα Τάρνερ, ο μουσικός Χέρμπι Χάνκοκ και ο άσος του γκολφ Τάιγκερ Γουντς.
«Ο Δάσκαλος όπως τον γνώρισα»
«Στα φοιτητικά μου χρόνια στο Παρίσι,εκτός από μουσική,ακολούθησα παράλληλες σπουδές στο τμήμα ανατολικών γλωσσών της Σορβόννης» αναφέρει στο «Βήμα» ηΧαρά Καλομοίρη, διευθύντρια του Εθνικού Ωδείου και πρόεδρος του Συλλόγου Ελληνοθιβετιανής Φιλίας.
«Ενας από τους καθηγητές μου, από τους πρώτους Θιβετιανούς που δίδαξαν στη Δύση,ήταν συμμαθητής και φίλος του Δαλάι Λάμα» . Επεδίωξε να γνωρίσει τον ανώτατο πνευματικό ηγέτη όταν ταξίδεψε στην Νταραμσάλα το 1972. «Τότε ήταν εύκολο να τον συναντήσεις. Αμέσως μού έδωσαν ακρόαση μιας ώρας.Εδειξε ενδιαφέρον για την Ελλάδα και μου έκανε εντύπωση το ότι γνώριζε πολλά για τη χώρα μας».
Ο Δαλάι Λάμα επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1979. «Η επίσκεψη δεν προβλήθηκε πολύ, ίσως γιατί ήταν Αύγουστος με καύσωνα. Εμεινε στη Βρετανία για τρεις- τέσσερις ημέρες κατά τις οποίες έδωσε δημόσια ομιλία στον Παρνασσό και συναντήθηκε με προσωπικότητες όπως ο πατέρας Πηρουνάκης,ο μόνος που δέχθηκε να τον συναντήσει από την ελληνική Εκκλησία.Την επόμενη δεκαετία προσπαθήσαμε να τον ξαναφέρουμε,αλλά οι πιέσεις από τους Κινέζους προς τις μικρές χώρες,όπως η Ελλάδα,ήταν αφόρητες» .
Η κυρία Καλομοίρη,που έχει μεταφράσει βιβλία του θιβετιανού ηγέτη στα ελληνικά όπως η «Πρόκληση της νέας χιλιετίας», συνάντησε τον Δαλάι Λάμα τελευταία φορά το 2005 στην Νταραμσάλα. Από την προσωπικότητά του τήν εντυπωσίασε «η έντονη αίσθηση του χιούμορ.Εχει ένα χιούμορ σχεδόν παιδικό και δεν διστάζει να εκτεθεί» τονίζει.
